Etyka w administracji.doc

Etyka w administracji

Wykład 1, 27.02.2007r.

Etyka w administracji dotyczy zachowań urzędników, co jest, a co nie jest etyczne? W pracy urzędniczej można spotkać się z takim postępowaniem, które podlega ocenie moralnej.

Etyka i moralność

·         To pojęcia, które przez jednych traktowane są jako takie same

·         Inni twierdzą, że należy je odróżnić:

MORALNOŚĆ – odnosi się do postępowania ludzi

ETYKA – namysł, naukowe ujęcie, spojrzenie na to, jak postępują ludzie

MORALNOŚĆ – zespół reguł/norm postępowania wyznaczonych przez oceny szczególnego rodzaju.

Reguły/ normy cos nakazują lub zakazują. Reguły postępowania dotyczą moralności, składają się na moralność. Np. nie kradnij.

Oceny szczególnego rodzaju to takie, którymi ktoś formułuje ocenę przyjmując za kryterium normę postępowania, Np. „To zachowanie jest niemoralne”, „To zachowanie jest moralne”.

OBYCZAJOWOŚĆ – zespół reguł postępowania uznawanych za obowiązujące, ze względu na to, że w danym środowisku wytworzył się nawyk postępowania zgodnie z tymi regułami. To również zespół reguł postępowania(coś nakazują/zakazują), ale obowiązują, bo cos się „utarło”. Powstają normy obyczajowi i zespół tych norm tworzy obyczajowość.

Pojęcie obyczajowości i w/w pojęcie moralności tworzą razem pojęcie moralności w szerszym tego słowa znaczeniu.

Obyczaj (norma obyczajowa) może być przedmiotem oceny moralnej.

ETYKA

Ujmuje się ja jako:

1.      Etykę normatywną

Określana jako doktryna moralna. Polega na usystematyzowanym wyłożeniu, zestawieniu norm moralnych w połączeniu z argumentacja na rzecz ich przestrzegania.

Etyk normatywny mówi, jak należy robić: ”powinniśmy/powinniście cos zrobić tak, bo to jest dobre”. Formułuje na podstawie zestawienia norm(argumentuje), jak należy postępować.

Etyk normatywny popada czasami w moralizatorstwo, wskazuje jek należy postępować, ale nie wskazuje na to argumentów.

2.      Etyka opisowa

Nazywana jako nauka moralności. Polega na sformułowaniu twierdzeń o moralności, praktyce moralnej. Nie mówi, jak trzeba postępować.

Dziedziny dotyczące nauki moralności to np.: socjologia, pedagogika, psychologia, historia doktryn politycznych i prawnych, metaetyka, każda z nich zajmuje się, bada praktykę moralną.

Wszyscy, którzy zajmują się etyka muszą przyjąć założenia fundamentalne:

1.      ONTOLOGICZNE – co to jest dobro? Etyk musi się zastanowić, co to jest dobro, jak pojmuje dobro? Co to jest zło?

2.      EPISTEMOLOGICZNE – jaka mam wiedzę na temat dobra i złą?

3.      KOGNITYWISTYCZNE – jak tą wiedzę zdobywamy?

Ujęcie historyczne dobra i zła

Od Arystotelesa do czasów współczesnych można zauważyć 3 sposoby ujęcia dobra lub zła:

1.      Grupa filozofów FENICYTOLODZY  (felicytologia)

Jak żyć, aby uzyskać indywidualne szczęście idealne? Dobro jest wtedy, gdy człowiek jest szczęśliwy. Jak uzyskać szczęście, stan dobra?

2.      PERFEKCJONISTYKA

Jak żyć godnie? – podstawowe pytanie. Kiedy jest stan godnego życia? Jak ten stan godnego życia uzyskać? Godność to dobro moralne.

3.      Nurt  SOLIDARNOŚCIOWY, inaczej nurt zasad współżycia społecznego

Jak żyć godnie, aby nie tylko mnie z innymi, ale i innym ze mną było dobrze? – podstawowe pytanie. Akcent przeniesiony na innych, nie tylko na dobro indywidualne.

PODSTAWOWY POJĘCIOWY JĘZYK ETYKI DOTYCZY:

1.      NORMY

2.      TWIERDZENIA

3.      OCENY

4.      WARTOŚCI

Ad 2. TWIERDZENIA

Twierdzenia to pewne wyrażenia, zdania, które odnoszą się do rzeczywistości. Opisują rzeczywistość taka, jaką ona się ma (prawdziwe) lub odnoszą się do rzeczywistości takiej, jaką ona się nie ma (fałszywe).

Możemy mówić o twierdzeniach:

ü      Prawdziwych,

ü      Fałszywych.

Możemy mówić o twierdzeniach, których prawdziwość lub fałszywość wyznaczona jest sensem zdań – to twierdzenia ANALITYCZNE ( prawdziwość/fałszywość wyznaczona sensem użytych pojęć; np.: każdy kawaler to niezamężny mężczyzna).

Twierdzenia SYNTETYCZNE – prawdziwość wyznaczona tym, jaka jest rzeczywistość, np.: Poznań leży nad Wartą.

Twierdzenia WEWNĄTRZKONTRADYKTORYCZNE = WEWNĘTRZNIE SPRZECZNE – to twierdzenie, które jest fałszywe ze względu na znaczenie/sens użytych w nim pojęć, np.: każdy kawaler to żonaty mężczyzna.

Znaczenie praktyczne mają przede wszystkim twierdzenia syntetyczne.

Twierdzenia nie mają aż tak dużego znaczenia dla etyki.

Ad 3. OCENY

Rozważania dotyczące ocen nie są łatwe. Nie ma ocen bez podmiotu. Ocena ma charakter podmiotowy, gdyż podmiot, osoba formułuje oceny. Ocena wiąże się z tzw. Przeżyciem oceny.

Ocena jest to przeżycie aprobaty lub dezaprobaty jakiegoś stanu rzeczy (czynności, zachowania, postępowania). Ocena to przeżycie.

Etyków nie interesują jednostkowe oceny określonych podmiotów. Ich interesują trwałe skłonności lub dyspozycje do przeżywania aprobaty lub dezaprobaty określonego stanu rzeczy.

Rodzaje ocen:

I podział:

1) oceny jednostkowe – formułowane za każdym razem i dotyczą określonego stanu rzeczy, taka postawa to sytuacjonizm = kazuizm,

2) oceny generalne – w opozycji do jednostkowych, wyznaczane przez generalne dyrektywy lub normy postępowania. Postawa, która formułuje te oceny to pryncypializm. Ktoś jest pryncypialistą – ma swoje zasady, od których nigdy nie odchodzi.

II podział(dotyczy celu tego, który formułuje oceny):

1) oceny samoistne – nie są formułowane po to, aby uzyskać określony cel

2) oceny podbudowane instrumentalnie – formułuje się je po to, aby osiągnąć określony cel. Stanowią instrument do osiągnięcia określonego celu.

III podział

1) oceny preferencyjne – to takie oceny, w których wyrażamy preferencję danych stanów rzeczy w stosunków do innych stanów rzeczy. Jedne stany rzeczy preferujemy, oceniamy lepiej lub gorzej, częściej niż inne stany rzeczy.

IV podział

1) oceny jednoaspektowe – formułuje się z jednego punktu widzenia, jest to ocena danego stanu rzeczy z jednego punktu widzenia.

2) oceny wieloaspektowe – formułowane z wielu punktów widzenia (np.: hedonistyczne, moralne, utylitarne – formułowane ze względu na użyteczność, estetyczne – formułowane ze względu na doznania estetyczne).

OCENA MORALNA

Niektórzy ujmują ją także jako sąd moralny. Formułowana jest ze względu na to, że dany stan rzeczy jest dobry lub zły. To przeżycie aprobaty lub dezaprobaty ze względu na to, że dany stan rzeczy (zachowania, postępowanie) jest dobry lub zły.

Kryterium : DOBRO lub ZŁO

Każdy posiada jakieś kryterium dobra lub zła, jednakże trudno dojść do konsensusu, co do tego, co jest dobre, a co złe.

Formułowanie sądów (ocen) moralnych wiąże się z ryzykiem moralizatorstwa.

Ad 4. WARTOŚCI

Wartość polega na odniesieniu do cechy czegoś bądź kogoś, ze względu na którą coś jest przez kogoś oceniane dodatnio.

Wielu ludzi sądzi, że wartości mają charakter bytu idealnego – nie maja cech podmiotu, ani przedmiotu, nie maja cech materialnych. (Np.: wartość równości, życia itp.)

RODZAJE WARTOŚCI:

I podział:

1) subiektywne – wartość zależna od żywionych przez kogoś ocen

2) obiektywne – wartość niezależna od żywionych przez kogoś ocen, np.: danego stanu rzeczy

II podział:

1) zrelatywizowane = relatywne – wartości są uzależnione od kontekstów, np.: kulturowego lub sytuacyjnego. Jeżeli ktoś mówi, że kradzież jest czynem złym, a własność jest wartością najwyższą, ale w jakiejś sytuacji można uznać, że tak nie jest – np.: naruszając własność i kradnąc można w danej sytuacji uratować komuś życie.

2) absolutne – nie zrelatywizowane od żadnego kontekstu, (nie ogranicza się jej)

RELATYWIZM MORALNY – można wyróżnić jego 3 rodzaje:

1)     relatywizm aksjologiczny

Mamy z nim do czynienia, gdy ktoś opowiada się za takim, a nie innym poglądem w kwestii tego, co to jest dobro wtedy, gdy jego wybór jest zrelatywizowany do preferencji aksjologicznej. Są to wartości dla kogoś, a nie dla wszystkich (np.: „dla mnie wartością najwyższą jest życie”).

2)     relatywizm kulturowy

Ktoś opowiada się za tym, iż coś jest dobre lub złe(ze względu na) w stosunku do kultury tego, kto ten sąd głosi. Opowiedzenie się jest zrelatywizowane od stosunku kultury, bo przecież istnieją różne środowiska kulturowe.

3)     relatywizm sytuacyjny

Ktoś opowiada się za takim, a nie innym uznaniem danego zachowania za dobre lub złe i wybór ten uzależniony jest od sytuacji, w jakiej znajduje się ten, który ten sąd wypowiada.

Ad1. NORMY

Norma postępowania to rodzaj dyrektywy.

Dyrektywa to wypowiedź, która nakazuje lub zakazuje jakiegoś postępowania. Dyrektywy pełnia funkcję sugestywną – sugerują podjecie określonego zachowania w formie nakazu lub zakazu.

Istnieje szereg rodzajów dyrektyw, np.: dyrektywy sensu, normy postępowania.

Norma postępowania to taka wypowiedź, która określonym adresatom w określonych okolicznościach nakazuje lub zakazuje określonego zachowania.

Często można zauważyć związek pomiędzy oceną a norma moralną, normą postępowania, np.: ”Twoje zachowanie polegające na kradzieży nie podoba mi się” – ocena; zakaz kradzieży – norma moralna.

METAETYKA

Jest to nauka, która zajmuje się metodologią etyki opisowej (to etyka o etyce). Zajmuje się w szczególności odpowiedzią na pytania: Czym jest dobro/zło? Jak je poznać?

W metaetyce wykształciły się kierunki:

·         KOGNITYWIZM

Dobro istnieje, wartości nie istnieją.

Kognitywizm formułuje TEZĘ ONTOLOGICZNĄ, tzn. skoro dobro istnieje, to czym jest?

W ramach kognitywizmu wyróżnia się:

ü      Naturalizm – dobro to cecha naturalna podmiotu, przedmiotu, obiektu, dobro poznaje się przez doświadczenie – empiryzm

ü      Intuicjonizm – dobro nie jest właściwością naturalną, dobro poznaje się przez intuicję, dobro występuje poza empiryzmem.

·         AKOGNITYWIZM

Twierdzenia, że dobro nie istnieje, wartości nie istnieją.

W ramach akognitywizmu wykształcił się EMOTYWIZM – to kierunek, który głosił, że wartości, dobro nie istnieją, a gdy formułujemy oceny, to nie wyrażamy ocen, tylko emocje. To emocje istnieją, a nie wartości.

Wykład 2, 6.03.2007r.

1.     Relacje między normami prawa a normami moralnymi.

Mówiąc o moralności mamy na myśli zbiór norm. Prawo to także zespół norm postępowania. Dlatego pojawia się pytanie dotyczące podobieństw i różnic między prawem a moralnością.

Występują pewnego rodzaju relacje, wyróżnione na podstawie następujących kryteriów:

1)     Kryterium walidacyjne (relacja walidacyjna)

2)     Kryterium przedmiotowe, treściowe (relacja przedmiotowa)

3)     Kryterium funkcjonalne

Ad 1).

Relacja walidacyjna pomiędzy prawem a moralnością wyznaczona jest przez podstawę obowiązywania norm prawnych i norm moralnych.

Podstawą obowiązywania prawa jest fakt ustanowienia norm przez państwo. Normy prawne obowiązują ze względu na fakt ich ustanowienia przez państwo. Takie uzasadnienie to uzasadnienie tetyczne. W związku z tym są to normy tetyczne.

Normy moralne obowiązują ze względu na to, iż znajdują swoje uzasadnienie w jakimś określonym systemie wartości. Normy moralne są zgodne z jakimś systemem wartości – to uzasadnienie aksjologiczne (aksjologia – nauka o wartościach).

Norma prawna i norma moralna mogą być, co do swej treści, identyczne, co oznacza, że norma prawna może być jednocześnie uzasadniona tetycznie i aksjologicznie. Norma moralna może być tylko uzasadniona aksjologiczne (gdyby miała uzasadnienie tetyczne, byłaby norma prawną),

Normy moralne i normy prawne na siebie nachodzą.

                  P      M

Niewiele jest norm moralnych, które nie byłyby normami prawnymi.

Pojawia się pytanie, czy w przypadku kolizji normy prawnej i normy moralnej istnieje sytuacja, że norma prawna może tracić moc obowiązującą ze względu na to, że jest niezgodna z norma moralną.

Przyjmuje się FORMUŁĘ RADBUCHA (Gustaw Radbuch) – w przypadku kolizji norma prawna obowiązuje zawsze, chyba że treść normy prawnej jest rażąco niemoralna. Rażąca niemoralność to sprawa podlegająca ocenie, zwłaszcza sądu.

Ad 2).

Ze względu na to, co jest przedmiotem regulacji normy prawnej, normy moralnej można wskazać 3 możliwości relacji

1.      Normy prawne normują inne zachowania niż normy moralne – stosunek rozłączności (np.: zakaz przechodzenia na czerwonym świetle),

2.      Zakresy przedmiotu regulowane przez normę prawna i normę moralna krzyżują się. Są takie zachowania, które są regulowane tylko przez prawo, regulowane tylko przez moralność i są takie, które są regulowane przez prawo i moralność.

3.      Wszystkie normy moralne są prawnymi i nie ma takich norm prawnych, które nie byłyby normami moralnymi. To sytuacja hipotetyczna.

Ad 3).

Kryterium funkcjonalne polega na tym, iż prawo zawiera pewne odniesienia do norm moralnych, dotyczą one 3 instrumentów:

1.  &#x...