ze zdjęć wszystko 14.doc

Egzamin z dr Szymla

Egzamin pytania testowe i opisowe ( krótko)

Polityka gospodarcza i regionalna

1.     zagadnienia związane z przybliżeniem polityki

polityka pochodzi z języka greckiego i  odnosi się do rządzenia

polityka regionalna – współczesna polityka regionalna ma na celu wspieranie poszczególnych obszarów kraju i podnoszenia ich konkurencyjności a także  poprawę jakości warunków życia mieszkańców i poziomu zaspokojenia zbiorowych potrzeb lokalnych i regionalnych wspólnot samorządowych. Poprzez pojęcie to rozumie się całokształt czynności państwa w zakresie świadomego oddziaływania na rozwój społeczno – ekonomiczny Reginów kraju. Polityka ta nadaje terytorialne wymiary ogólnej polityce rozwoju gospodarczego. Polityka regionalna będąc składową globalnej polityki ekonomicznej państwa stanowi największy i najbardziej wyspecjalizowany system interwencji publicznej.

Odbywa się ona na obszarze pojedynczego regionu który stanowi podstawowy komponent zasobów ekonomicznych  kraju i gospodarki narodowej. Im sprawniejsze zarządzanie gospodarką regionu tym solidniejsze podstawy rozwoju makrogospodarki.

Jest organizowana przez władze państwowe – później na poziomie regionalnym poprzez poszczególne szczeble. Świadoma i celowa działalność władz, żeby podnieść poziom życia i nie tylko. Podniesienie konkurencyjności, a także na polityce spójności. Miernikami jest np. PKB. Nad polską poza władzą jest UE i wg niej jest kreowana polityka. Dla celów statystycznych regiony to województwa.

Region - w  kontekście politycznym  region musi być postrzegany jako szczególnego rodzaju zrzeszenie udziałowców powołanie do realizacji określonych wspólnych celów. Prowadzi to do kreowania licznych związków pomiędzy regionem a uczestnikami życia gospodarczego i społecznego.

Region staje się tutaj tworem sterującym relacjami pomiędzy podmiotami gospodarczymi a środowiskiem i organizacjami publicznymi kreującymi wspólna regionalna przestań gospodarczą. Ze względu na złożona problematykę rozwoju regionalnego szczególnie istotne jest działanie regionu jako systemu ekonomiczno - przestrzennego

Z pkt. Widzenia ekonomicznego jest on wyodrębniony na zasadzie podziału. Region – pewien system i podsystem państwa

System - zbiór elementów powiązanych ze sobą zależnościami i relacjami, względnie wyodrębniony ( z większej całości). Polityka regionalna wytycza ramy zarządzania w regionie – polityka inwestycyjne ( stwarzanie możliwości rozwoju inwestycjom – ułatwienia dot. Podatków). Celem polityki regionalnej jest stymulowanie do większego rozwoju.

W tym kontekście ekonomicznym - region obejmuje powinien względnie wyodrębniony z otoczenia fragment przestrzeni ekonomicznej, trwale zamieszkany , zagospodarowany i kontrolowany przez określona zbiorowość lidzką gdzie sfera polityki regionalnej jest specyficznym obszarem działań i wielokierunkowej aktywności. Podstawowym celem polityki regionalnej realizowanej na tym poziomie jest spójność zewnętrzna i wewnętrzna.

Spójność zewnętrzna i wewnętrzna: wewnętrzna – dążenie do harmonijnego rozwoju regionalnego. Nie powinno być działań sprzecznych. Zewnętrzna – spójność działania pomiędzy regionami i harmonizowanie w działaniu. Spójność ale również w nawiązaniu do konkurencyjności (zdrowa konkurencja). Przemysł to motor gospodarki –lepiej żeby był porozrzucany w różnych miejscach by w przypadku bombardowania uchronić chociaż część. Po wojnie w ramach decyzji przeciw nuklearnych.  Przesłanki ekologiczne. Po wojnie zaczął się bardzo szybko rozwijać przemysł – symptom zagrożenia ekologicznego. ONZ „człowiek i środowisko” – w skali globalnej kryzys ekologiczny. (rozwój miast bezplanowych, niszczenie gleb, zagłada niektórych gatunków zwierząt i roślin, ocieplanie się klimatu, pollution,

Początki współczesnej polityki regionalnej w krajach o gospodarce rynkowej wiążą się z wielkim kryzysem z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych; jego skutki dotknęły w sposób szczególny, w postaci głębokiego spadku produkcji i masowego bezrobocia, niektóre regiony krajów wysoko rozwiniętych. Konieczne okazało się wówczas przestrzenne ukierunkowanie działań podejmowanych w ramach walki z recesją i bezrobociem oraz koncentrowanie przedsięwzięć interwencyjnych na obszarach regionów najbardziej tego wymagających. U podstaw tych poczynań tkwiły głównie przesłanki społeczne, nakazujące tworzenie zastępczych miejsc pracy i przeprowadzanie restrukturyzacji zatrudnienia.

W okresie bezpośrednio poprzedzającym drugą wojnę światową w polityce regionalnej wielu rządów pojawiły się przesłanki typu militarnego.   Istotną rolę odgrywały wówczas koncepcje rozśrodkowania potencjału przemysłu i zmniejszenia w ten sposób wrażliwości na ewentualne ataki z powietrza. Po drugiej wojnie światowej doszły do tego czynniki związane z. Przesłanki i zagrożeniem nuklearnym cele polityki regionalnej niemal wszędzie były bardzo złożone - łączyły aspekty społeczne, ekonomiczne i wojskowe; później doszły założenia ekologiczne.

Regionalistyka jest nauką. Walter Isard – stworzył naukę region al science ( regionalistyka) migracje ludności, badanie Reginów, ich rozwoju. W UE ważnym momentem było przyjęcie nowych członków i związana z tym migracja, rozwój osiedli miejsca pracy. Okres lat 90’ XX w rozwój technologii (high technology)

Współczesna polityka regionalna zajmuje ważne miejsce w ogólnej polityce ekonomicznej. Składa się na to szereg czynników:

1. Przyspieszony, w związku z drugą rewolucją naukowo-techniczną, rozwój gospodarczy wielu krajów pociąga za sobą pewne zmiany w terytorialnym podziale pracy, w rozmieszczeniu ludności, w systemach osadniczych, w rozmieszczeniu infrastruktury itp.

2. Rozwój masowej komunikacji i powiększająca się ruchliwość ludności powodują upowszechnienie się; wiedzy o różnicach w poziomie zagospodarowania oraz zamożności krajów i regionów, a w następstwie tego także narastanie dążeń do zmniejszania występujących nierówności

3. Zwiększają się zagrożenia środowiska naturalnego, zwłaszcza na obszarach skoncentrowania działalności gospodarczej, co wymaga wprowadzenia wobec niej różnych ograniczeń.

4.  Tendencje integracyjne w świecie stwarzają potrzebę rozwiązywania różnych problemów społeczno-gospodarczych prze; współdziałanie wielu krajów. Powoduje to umiędzynarodawianie 

Rozmaitych zagadnień polityki regionalnej i podejmowanie ich przez organizacje międzynarodowe.

W podziale administracyjnym wyróżnia się regiony węzłowe i strefowe. Węzłowe – duże aglomeracje przemysłowe, mają ośrodek centralny i strefę „żywiącą strefę” dającą ludzi do pracy i miejsce noclegowe.

Polityka regionalna 40 lata XX wieku – dla interwencjonalizmu była to po prostu mniejsza jednostka

Polityka regionalna zmierza - ogólnie mówiąc – do racjonalnego kształtowania procesu przemian struktury przestrzennego rozmieszczenia gospodarki i ludności. Punktem wyjścia wszelkich ustaleń dotyczących ocen istniejącej struktury przestrzennej i kierunków jej pożądanych modyfikacji jest podział terytorialny.   Kryteria wyodrębniania jednostek terytorialnych mogą być wielorakie: mogą nawiązywać do przesłanek geograficznych, historycznych, etnicznych itp. Podziały terytorialne kraju przeprowadzane na potrzeby diagnostyki i polityki ekonomicznej nawiązują głownie do dorobku geografii ekonomicznej, posługującej się pojęciami regionu i regionalizacji. W badaniach geograficznych ekonomicznych najczęściej stosuje się podział na tzw. regiony węzłowe i regiony strefowe Pierwsze mają strukturę złożoną i zróżnicowaną, drugie zaś jednorodną.

1. Region węzłowy Jest mniejszą od kraju jednostką terytorialną, w obrębie, której można wyróżnić część centralną (obszar centralny) odgrywającą aktywną rolę i koncentrującą działalność społeczno-gospodarczą,

2. obszary peryferyjne, których zasoby są wykorzystywane do zasilania działalności prowadzonej w części centralnej. Obszary peryferyjne pełnią najczęściej funkcje sfer żywicielskich i zaopatrzeniowych, zasilają też obszar centralny w siłę roboczą (częściowo przez dojazdy do pracy) oraz w surowce

Na obszarach centralnych regionów węzłowych skupiają się ośrodki dyspozycji politycznej administracyjnej, gospodarczej i społeczno-kulturalnej, urząd, i punktowe infrastruktury społecznej, najważniejsze ogniwa gospodarki. Łącznie tworzą one zespoły sił polaryzujących strukturę przestrzenną gospodarki.  Obszarami centralnymi są zazwyczaj wielkie aglomeracje przemysłowo- miejskie.

Podział kraju na regiony węzłowe opiera się zwykle na ustaleniu na jego terytorium obszarów skupiających działalność społeczno-gospodarczą, a następnie na rozgraniczeniu przyporządkowanych im obszarów peryferyjnych. Regionalizacja taka ma zwykle charakter wielostopniowy. Najpierw wyróżnia się wielkie jednostki terytorialne. Makroregiony, (dla których funkcje obszarów centralnych spełniają największe aglomeracje miejskie w kraju), następnie regiony (mające własne centra drugiego rzędu), a w końcu mikroregiony (z ośrodkami o funkcjach lokalnych).

Podział ekonomiczny na regiony strefowe polega na wyodrębnieniu obszarów o względnie jednolitej strukturze wewnętrznej, odróżniających się od obszarów sąsiednich dominującym rodzajem prowadzonej na nich działalności. Podział ten jest przydatny zwłaszcza przy rozpatrywaniu zagadnień dotyczący działalności gospodarczej absorbującej w większej skali przestrzeń, Np. rolnictwa, leśnictwa, turystyki.

Regionalizacja geograficzno-ekonomiczna kraju (a zwłaszcza podział na regiony węzłowe) może i powinna być wykorzystywana przy ustalaniu podziału kraju na jednostki administracyjne. Jednostki terytorialne administracyjnego podziału państwa określa się czasem mianem regionów (makroregionów) ekonomiczno-administracyjnych Posługiwanie się tym pojęciem w diagnostyce i planowani jest bardzo wygodne. Jednostki terytorialne podziału administracyjnego państwa są w statystyce podstawą grupowania informacji o zjawiskach społeczno-gospodarczych, są także obszarami działania regionalnych i lokalnych organów władzy i administracji. Posługiwanie się podziałem administracyjnym umożliwia dostosowanie do układu terytorialnego ustaleń polityki ekonomicznej państwa przekazywanie różnych zadań do wykonania właściwym terytorialnie organom administracji, a także włączanie do programowania i realizacji polityki gospodarczej regionalnych oraz lokalnych organów samorządowych.

Taki administracyjnie ustalony podział terytorialny wprowadziła także Unia Europejska na całym swoim obszarze i na potrzeby wspólnej polityki regionalnej. Są to tzw. NUTS - skrót od francuskiego terminu: Niveau d'Unites Territoriales Statistigues, w ramach, których wyróżniono pięć poziomów (stopni). Trzy pierwsze poziomy NUTS dotyczą wszystkich krajów, poziomy 4 i 5 – tylko niektórych. Podział ten nawiązuje do podziału administracyjnego krajów Unii. W RFN jednostki NUTS l odpowiadają landom (krajom), NUTS 2 - 10 Regierungsbezirke, NUTS 3 to Kreisf (powiaty), NUTS 4 nie występują, a NUTS 5 - to gminy. Podział kraju według nomenklatury jednostek terytorialnych w Polsce przedstawia. Rysunek nr l.

W Polsce wyróznia się 6 regionów wg NUTS – NTS 1 Unii Europejskiej ( znajdź mapę)

16 województw wg NTS 2; podregiony w Polsce 45 wg NTS 3

Analiza układu regionalnego ujawnia występowanie różnorodnych problemów społeczno-ekonomicznych. W związku tym wyróżnia się regiony rozwinięte i słabo rozwinięte (opóźnione w rozwoju), regiony depresji, regiony rozwijające się harmonijnie regiony problemowe, charakteryzujące się występowaniem różnego rodzaju dysproporcji strukturalnych, regiony zagrożenia ekologicznego itd. Na tle zróżnicowanych warunków regionalnych należy oceniać rozmieszczenie elementów gospodarki kraju, zamierzenia dotyczące lokalizacji inwestycji, wszelkie koncepcje dotyczące programów rozbudowy infrastruktury ekonomicznej i społecznej, systemu osadniczego, rozwiązywania problemów ochrony środowiska, a więc problemy oddziaływań wchodzących w zakres polityki regionalnej.

Początki współczesnej polityki regionalnej w krajach o gospodarce rynkowej wiążą się z wielkim kryzysem z przełomu lal dwudziestych i trzydziestych; jego skutki dotknęły w sposób szczególny, w postaci głębokiego spadku produkcji i masowego bezrobocia, niektóre regiony krajów wysoko rozwiniętych. Konieczne okazało się wówczas przestrzenne ukierunkowanie działań podejmowanych w ramach walki z recesją i bezrobociem oraz koncentrowanie przedsięwzięć interwencyjnych na obszarach regionów najbardziej tego wymagających. U podstaw tych poczynań tkwiły głównie przesłanki społeczne, nakazujące tworzenie zastępczych miejsc pracy i przeprowadzanie restrukturyzacji zatrudnienia.

Polityka interregonalna i intraregionalna przedmioty działań Inicjatywy rozwiązania różnych problemów regionów w drodze interwencji publicznej wychodziły najczęściej od samych zainteresowanych i ich reprezentantów tj. ludności oraz od organów regionalnych i lokalnych. Nowoczesna polityka regionalna w krajach o gospodarce rynkowej narodziła się jednak, jako jedna z dziedzin interwencji władz państwowych w latach międzywojennych XX w. Obecnie dziedzina ta jest płaszczyzną szczególnej współpracy organów rządowych i samorządowych centralnych i regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych

              W związku z tym w ramach ogólnej polityki regionalnej wyróżnia się politykę inerregionalną, której podmiotami są centralne władze państwowe i organizacje międzynarodowe oraz politykę intraregionalną, w której w roli podmiotów planowania i realizacji działań występują władze regionalne. Jeśli w regionach istnieją posiadające odpowiednie uprawnienia struktury samorządowe to głównie one politykę tę programują i prowadzą zajmując się oddziaływaniem na procesy społeczno – ekonomiczne w obrębie swych obszarów.

              W obserwowanych ostatnio w wielu krajach demokratycznych procesach decentralizacji władzy państwowej następuje proces decentralizacji polityki regionalnej i wzrost znaczenia polityki intraregionalnej. Sprzyjają temu opinie, że każdy region powinien najpierw sam zatroszczyć się o swoje sprawy o uruchamianie i racjonalne wykorzystanie swych endogenicznych czynników wzrostu a dopiero później występować o niezbędne wsparcie organów rządowych.

              W każdym kraju niezbędna jest jednak także polityka interregionalna prowadzona w imię zasad ogólnonarodowej solidarności mająca za zadanie realizację celów ogólnonarodowych i równoważenie rozwoju w skali całego terytorium państwa. Rola te polityki jest szczególnie istotna w krajach wskazujących wielkie zróżnicowanie poziomu ekonomicznego w przekroju terytorialnym trwałe utrzymywanie się czy pogłębianie regionalnych nierówności prowadzi z reguły do marginalizacji części obszaru kraju – słabiej rozwiniętych regionów; ludność mieszkająca na tych terenach z reguły nie uczestniczy w pełni w życiu społecznym politycznym i kulturalnym kraju, co...