4 CZĘĆ PIERWSZA ZASADY POKOJOWEGO POSTĘPOWANIA HONOROWEGO ROZDZIAŁ I. Osoby zdolne do żšdania i dawania satysfakcji honorowej. Art. l. Pojęciem osoby, zdolnej do żšdania i dawania satysfakcji honorowej albo krótko: osobami honorowymi lub z angielskiego: gentlemanami nazywamy (z wykluczaniem osób duchownych) te osoby płci męskiej, które z p o w o d u w y k s z t a ł c e n i a , i n t e l i g e n c j i o s o b i s t e j ,s t a n o w i s k a s p o ł e c z n e g o l u b u r o d z e n i a wznoszš się ponad zwyczajny poziom uczciwego człowieka. U w a g a : Okrelenie powyższe usuwa zatem kobietę z pod mocy obowišzujšcej przepisów honorowych, dajšc temsamen wyraz swej redniowiecznej genezie i czynišc zadoć zasadzie francuskiej, okrelajšcej kobietę, jako impropre au duel. Art. 2. Przez pojęcie osób stanu duchownego należy rozumieć nie tylko osoby o więceniach kapłańskich, ale również wszystkie osoby posiadajšce więcenia niższe, dalej zakonników, kleryków, wreszcie słuchaczy uniwersyteckich wydziału teologicznego. U w a g a : Dla braku jakiegokolwiek zwyczaju polskiego, okrelajšcego pojęcie osoby duchownej, przyjmujemy okrelenie włoskie, uznajšce każdego człowieka, noszšcego prawnie szaty duchowne, jako wyłšczonego od obowišzków, złšczonych ze wieckim pojęciem honoru. Art. 3. Z tytułu wykształcenia zaliczyć należy do osób zdolnych do żšdania i dawania satysfakcji honorowej tych wszystkich, którzy ukończyli szkoły rednie. Art. 4. Mimo braku wykształcenia redniego należy wcišgnšć pod pojęcie osób honorowych tych wszystkich, którzy swojš inteligencjš lub wybitnymi zdolnociami w rzeczywistoci doroli, jeli nie przewyższyli poziom redniego wykształcenia, U w a g a : Dlatego nie można odmówić satysfakcji artycie malarzowi, mimo, iż tenże studiów rednich nie odbył, lub np. powieciopisarzowi, który ukończył trzy klasy gimnazjalne. Art. 5. Osoby nieposiadajšce wymaganych art. 3 i 4 kryteriów, posiadajš mimo to zdolnoci dawania i żšdania honorowego zadoćuczynienia, o ile zajmujš wybitne stanowisko społeczne. U w a g a : W myl tej zasady należy udzielić satysfakcji honorowej wieniakowi, który jest posłem na sejm. Art. 6. Wreszcie osobom stanu szlacheckiego należy się bez względu na wymogi art. 35 prawo gentlemanów. U w a g a : Postanowienie tego artykułu, manifestujšce jaskrawo zabytek feodalizmu, jest wszędzie respektowane po dzi dzień i na tej zasadzie przyjęte. Art. 7. Wszyscy ludzie honorowi sš sobie bezwzględnie równi. Dlatego nie wolno odmawiać zadoćuczynienia z powodu różnicy stanu, urodzenia, stanowiska lub majštku. Osoba odmawiajšca na takiej podstawie satysfakcji honorowej staje się niehonorowš. U w a g a : Zasada powyższa, odpowiadajšca w zupełnoci współczesnej demokratyzacji społeczeństw, nie dozwala np. członkowi rodu ksišżęcego odmówić satysfakcji honorowej robotnikowi, który jest posłem na sejm. Art. 8. Wykluczonymi ze społecznoci ludzi honorowych sš osoby, które dopuciły się pewnego cile kodeksem honorowym okrelonego czynu; a więc indywidua następujšce: 1. osoby karane przez sšd państwowy za przestępstwo pochodzšce z chciwoci zysku lub inne, mogšce danego, osobnika poniżyć w opinii ogółu; 2. denuncjant i zdrajca; 3. tchórz w pojedynku lub na polu bitwy; 4. homoseksualista; 5. dezerter z armii polskiej; 6. nieżšdajšcy satysfakcji za ciężkš zniewagę, wyrzšdzonš przez człowieka honorowego; 7. przekraczajšcy zasady honorowe w czasie pojedynku lub pertraktacji honorowych; 8. odwołujšcy obrazę na miejscu starcia przed pierwszym złożeniem względnie pierwszš wymianš strzałów; 9. przyjmujšcy utrzymanie od kobiet nie będšcych jego najbliższymi krewnymi; 10. kompromitujšcy czeć kobiet niedyskrecjš; 11. notorycznie łamišcy słowo honoru; 12. zeznajšcy fałsz przed sšdem honorowym; 13. gospodarz łamišcy prawa gocinnoci przez obrażanie goci we własnym mieszkaniu; 14. ten, kto nie broni czci kobiet pod jego opiekš pozostajšcych; 15. piszšcy anonimy; 16. oszczerca; 17. notoryczny alkoholik, o ile w stanie nietrzewym popełnia czyny poniżajšce go w opinii społecznej; 18. ten, kto nie płaci w terminie honorowych długów; 19. fałszywy gracz w hazardzie; 20. lichwiarz i paskarz; 21. paszkwilant i członek redakcji pisma paszkwilowego; 22. rozszerzajšcy paszkwile; 23. szantażysta, 24. przywłaszczajšcy sobie nieprawnie tytuły, godnoci lub odznaczenia; 25. obcujšcy ustawicznie z ludmi notorycznie niehonorowymi; 26. podstępnie napadajšcy (z tyłu, z ukrycia itp. ); 27. sekundant, który naraził na szwank honor swego klienta; 28. stawiajšcy zarzuty przeciw honorowi osoby drugiej i uchylajšcy się od ich podtrzymania przed sšdem honorowym. Art. 9. Nielubne urodzenie nie stanowi powodu do odmówienia satysfakcji honorowej. Art. 10. Każdš wštpliwoć dotyczšcš, zdolnoci danej osoby do dawania i żšdania satysfakcji honorowej, rozstrzyga sšd honorowy. Art. 11. O ile jednš z osób, wiodšcych spór honorowy, jest człowiek nieznany w miejscu prowadzenia sprawy honorowej, jest jego obowišzkiem na żšdanie strony przeciwnej podać wszystkie dane, dotyczšce jego osoby i wykazujšce jego honorowoć. Art. 12. Sšdowe przedawnienie przestępstwa nie przedawnia tegoż jako zarzutu przeciw honorowoci. ROZDZIAŁ II Obraza. Art. 13. Przedmiotem każdej sprawy honorowej jest obraza i jej honorowe zadoćuczynienie. Art. 14. Pojęciem obrazy okrelamy każdš czynnoć, gestykulację, słowne, obrazowe lub pisemne wywnętrzenie się, mogšce obrazić honor lub miłoć własnš drugiej osoby, bez względu na zamiar obrażajšcego. U w a g a : Pojęcie obrazy jest zatem cile podmiotowym pojęciem. I dlatego należy uważać za obrazę każde nawet najdrobniejsze zadranięcie miłoci własnej obrażonego, słowem to wszystko, co on jako zniewagę uważa, nawet wówczas, gdy osoba druga, będšca na miejscu obrażonego, nie czuła się obrażonš. Na wszelki sposób winien jednak obrażony w takich wypadkach dokładnie i wyczerpujšco uzasadnić, dlaczego się czuje obrażonym. Obowišzkiem obustronnych sekundantów będzie w takich wštpliwych wypadkach w dyskusji wybadać wszystko co może wyjanić, czy zniewaga miała miejsce, czy też nie. Art. 15. Do wyrzšdzenia obrazy nie potrzeba zamiaru obrażenia. Sam fakt rozstrzyga. Jednakowoż zupełnie inaczej odpowiada obrażajšcy przypadkowo, bez zamiaru, a inaczej obrażajšcy z premedytacjš (o czym niżej). Art. 16. Obrazš jest również powtarzanie i rozszerzanie wiadomoci podanych przez trzeciš osobę. Obrażony ma wówczas prawo wyzwać jednego i drugiego: obrażajšcego słownie i obrazę powtarzajšcego. Art. 17. Obrazy oczywicie nie zamierzone, drobnego znaczenia, np. obrazy przypadkowe, jak potršcenie o ile natychmiast po ich wyrzšdzeniu zostanš sprostowane, usprawiedliwione, lub o ile nastšpi bezporednio przeproszenie nie sš obrazš, za którš obrażony mógłby żšdać satysfakcji honorowej. Art. 18. Obrazy nawet ciężkie, spowodowane jednak nieporozumieniem lub omyłkš (np. zniewaga czynna i błšd co do osoby), nie mogš być usprawiedliwieniem pojedynku. Wystarczy natomiast protokolarne stwierdzenie nieporozumienia i przeproszenia. Art. 19. Czynna zniewaga w zasadzie nie nadaje się do postępowania honorowego, skoro właciwszym jest tutaj państwowy sšd karny. Wyjštkowo wówczas, jeli czynna zniewaga spowodowana została bezporedniš, poprzedniš, ciężkš, obrazš, może być przedmiotem dochodzeń honorowych. Art. 20. Każdemu człowiekowi honorowemu, który został czynnie znieważony, przysługuje prawo reagowania czynnego na zniewagę każdš broniš lub przedmiotem, znajdujšcym się pod rękš i zwrócenia go przeciw wszystkim osobom trzecim, któreby mu chciały przeszkodzić w tym zamiarze. U w a g a : Niniejszy przepis odnosi się w pierwszym rzędzie do oficerów i członków armii. Zwyczaj ten niekoniecznie właciwy, jest niemniej zwyczajem przez wszystkich niemal autorów uznawanym (Angelini, Kühlbacher, Ristov i i.). Art. 21. Grożenie czynnš zniewagš nie uprawnia jeszcze do czynnej reakcji. Art. 22. Większa lub mniejsza siła uderzenia nie ma znaczenia przy ocenianiu stopnia obrazy lub w razie obopólnej czynnej zniewagi, na przyznawanie praw obrażonego. Art. 23. Do zaistnienia zniewagi czynnej wystarcza zamiar. Dlatego zamierzenie się do uderzenia przeciwnika jest już zniewagš czynnš. Art. 24. Jeżeli jedna zniewaga pocišga za sobš drugš, należy przy ocenianiu ich wielkoci oraz przy przyznawaniu prawa obrażonego, trzymać się następujšcych zasad: a) o ile obie zniewagi były jednej kategorii, należy przyznać prawa obrażonego temu, który pierwszy obrażony został; b) jeżeli obrażony, na lekkš obrazę reagował zniewagš cięższš należy obu przeciwnikom przyznać równe prawa; c) jeżeli obrażony na jakškolwiek zniewagę słownš (wyjšwszy obrazy honoru obrażonego lub czci rodziny) reagował czynnie stawia się w położenie obrażajšcego; d) jeżeli osoba obrażona na własnym honorze, lub honorze żony, matki, siostry, narzeczonej, ojca; brata lub innej szczególnie drogiej osoby, reaguje czynnie natenczas zyskuje równe prawa z obrazicielem pierwszym. Art. 25. W zasadzie jedna zniewaga pocišga za sobš tylko jednš sprawę honorowš. O ile zniewaga raz już między tymi samymi osobami została honorowo załatwiona i powtórnie wywołuje przez jej powtórzenie zajcie natenczas obrazę należy uważać jako prowokację, a osobę, która się jej dopuszcza,za prowokatora. Tego rodzaju sprawę należy przekazać wła...
aniona