05.pdf

dr Ilona Molenda-Grysa

F INANSE PUBLICZNE

Wykþad 5

RachunkowoĻę i sprawozdawczoĻę: zasady rachunkowoĻci podmiotw sektora

publicznego; ujħcie kasowe i memoriaþowe operacji budŇetowych;

rachunkowoĻę jednostek i zakþadw budŇetowych; ksiħgowa ewidencja

wykonania budŇetu paıstwa i budŇetw JST; rachunkowoĻę funduszy i agencji;

klasyfikacja budŇetowa Î dziaþowo-rozdziaþowa i paragrafowa klasyfikacja

wydatkw, klasyfikacja dochodw, klasyfikacja przychodw i rozchodw,

czħĻci budŇetowe, klasyfikacja wydatkw strukturalnych; sprawozdawczoĻę

budŇetowa jednostek paıstwowych i jednostek samorzĢdu terytorialnego;

zamkniħcie rachunkw budŇetowych.

ZarzĢdzanie dowolnym systemem wymaga posiadania rzetelnej

i aktualnej informacji o jego stanie . W przypadku duŇych systemw, zþoŇonych

z bardzo licznych i bardzo zrŇnicowanych elementw, zapewnienie takiej

informacji osobom zarzĢdzajĢcym systemem moŇe byę przedsiħwziħciem niemal

tak samo skomplikowanym jak samo zarzĢdzanie.

Przykþadem takiego systemu jest sektor finansw publicznych Î kilkadziesiĢt

tysiħcy jednostek rŇnych pod wzglħdem wielkoĻci, form organizacyjnych

i wykonywanych zadaı, w dodatku podlegajĢcych rŇnym organom wþadzy

publicznej i rozproszonych nie tylko na caþym terytorium Polski, ale i w innych

krajach. MajĢ one jednak rwnieŇ wsplne cechy Î wszystkie wykonujĢ zadania

publiczne, a co za tym idzie Î wszystkie korzystajĢ z tej samej, ograniczonej puli

Ļrodkw publicznych. To rozstrzyga o koniecznoĻci budowy mechanizmu

gromadzenia i przetwarzania danych o finansach wszystkich jednostek sektora

finansw publicznych.

NajwaŇniejszymi instrumentami, z pomocĢ ktrych funkcjonuje system

gromadzenia informacji o finansach publicznych, sĢ:

- jednolity system rachunkowoĻci (ewidencji ksiħgowej) stosowany przez

wszystkie jednostki sektora finansw publicznych, zapewniajĢcy

metodologicznĢ spjnoĻę informacji ,

- system klasyfikacji przychodw i rozchodw (w tym dochodw i wydatkw),

umoŇliwiajĢcy agregowanie jednostkowych danych ,

- system sprawozdawczoĻci, zapewniajĢcy przekazywanie i stopniowe

agregowanie informacji pochodzĢcych z poszczeglnych jednostek sektora

finansw publicznych, zapewniajĢcy przy tym porwnywalnoĻę danych

pochodzĢcych z rŇnych jednostek ,

- system kontroli rzetelnoĻci ewidencji ksiħgowej i sprawozdawczoĻci (audytu

finansowego) .

Brak ktregokolwiek z wymienionych elementw czyni system

praktycznie bezuŇytecznym.

Dla peþnego obrazu funkcjonowania finansw publicznych niezbħdna jest

jeszcze informacja o mieniu publicznym, a takŇe informacja o tym, jak jednostki

sektora finansw publicznych wykonujĢ powierzone im zadania.

Sprawnie funkcjonujĢcy system informacji o finansach publicznych jest

niezbħdnym warunkiem faktycznej jawnoĻci finansw publicznych. Informacja

nierzetelna lub niepeþna jest gorsza niŇ jej brak, gdyŇ tworzĢc pozory otwartoĻci,

w istocie odcina obywateli od wiedzy o tym, w jaki sposb wþadze publiczne

gospodarujĢ powierzonymi im Ļrodkami publicznymi .

Z ASADY RACHUNKOWOĺCI PODMIOTìW SEKTORA PUBLICZNEGO

NajwaŇniejszym Ņrdþem danych dla caþego systemu informacji w sektorze

finansw publicznych jest ewidencja ksiħgowa prowadzona przez jednostki sektora

finansw publicznych. Tu gromadzone sĢ dane o operacjach finansowych

i majĢtkowych, ktre przekazywane nadrzħdnym jednostkom umoŇliwiajĢ

tworzenie zestawieı zbiorczych o coraz wiħkszym stopniu agregacji .

PodstawĢ caþego systemu ewidencji i sprawozdawczoĻci finansowej

podmiotw sektora publicznego jest obowiĢzujĢcy w Polsce system

rachunkowoĻci. Zgodnie z ustawĢ z 29 wrzeĻnia 1994 r. o rachunkowoĻci

wszystkie podmioty sektora finansw publicznych oraz zaliczane do tego sektora

jednostki organizacyjne nieposiadajĢce osobowoĻci prawnej sĢ zobowiĢzane do

prowadzenia ksiĢg rachunkowych, w ktrych odnotowuje siħ wszystkie operacje

zwiĢzane z gospodarowaniem mieniem i Ļrodkami pieniħŇnymi .

Zasady rachunkowoĻci stosowane w sektorze finansw publicznych nie sĢ

jednolite. Na mocy ustawy o finansach publicznych Minister Finansw okreĻla

szczeglne zasady rachunkowoĻci oraz plany kont dla:

- budŇetu paıstwa,

- budŇetw jednostek samorzĢdu terytorialnego,

- jednostek budŇetowych i ich gospodarstw pomocniczych (odrħbnie

dla jednostek budŇetowych majĢcych siedzibħ poza granicami Polski),

- organw podatkowych,

- zakþadw budŇetowych,

- oraz moŇe okreĻlię jednolite plany kont dla innych podmiotw (osb prawnych)

zaliczanych do sektora finansw publicznych, uwzglħdniajĢc przy tym rodzaj

prowadzonej dziaþalnoĻci.

Na mocy tych upowaŇnieı wydane zostaþy:

- rozporzĢdzenie Ministra Finansw z 19 stycznia 2006 r. w sprawie zasad

rachunkowoĻci i planu kont w zakresie ewidencji podatkw, opþat

i niepodatkowych naleŇnoĻci budŇetowych w organach podatkowych

podlegþych ministrowi wþaĻciwemu do spraw finansw publicznych,

- rozporzĢdzenie Ministra Finansw z 21 czerwca 2006 r. w sprawie zasad

rachunkowoĻci i planu kont w zakresie ewidencji podatkw, opþat

i niepodatkowych naleŇnoĻci budŇetowych dla organw podatkowych

jednostek samorzĢdu terytorialnego,

- rozporzĢdzenie Ministra Finansw z 28 lipca 2006 r. w sprawie

szczeglnych zasad rachunkowoĻci oraz planw kont dla budŇetu paıstwa,

budŇetw jednostek samorzĢdu terytorialnego oraz niektrych jednostek

sektora finansw publicznych.

Wszystkie upowaŇnienia do okreĻlenia szczeglnych zasad rachunkowoĻci

i planw kont opatrzone sĢ w ustawie o finansach publicznych zastrzeŇeniem, Ňe

Minister Finansw powinien przy ich ustalaniu uwzglħdnię wymogi przepisw

o rachunkowoĻci. Oznacza to, iŇ ustalenia zawarte w wymienionych

rozporzĢdzeniach majĢ uzupeþniaę, a nie zastħpowaę, oglnie obowiĢzujĢce

zasady rachunkowoĻci. Ustawa o finansach publicznych okreĻla przy tym

wyraŅnie szczeglne dla tego sektora zasady rachunkowoĻci.

Z upowaŇnienia do okreĻlenia planw kont dla innych podmiotw

sektora finansw publicznych Minister Finansw nie skorzystaþ. Fundusze

celowe posiadajĢce osobowoĻę prawnĢ, agencje rzĢdowe, instytucje kultury,

szkoþy wyŇsze, samodzielne publiczne zakþady opieki zdrowotnej i inne osoby

prawne dziaþajĢce w sektorze finansw publicznych majĢ prowadzię

rachunkowoĻę na zasadach wþaĻciwych dla przedsiħbiorstw sektora

komercyjnego. Powoduje to powaŇne trudnoĻci przy prbach zestawienia

zbiorczego bilansu Skarbu Paıstwa i caþego sektora publicznego.

Najwiħksze problemy zwiĢzane sĢ z rŇnymi sposobami ewidencji mienia

Skarbu Paıstwa oraz ze stosowaniem w czħĻci jednostek sektora publicznego

tzw. ujħcia memoriaþowego, a w innych jednostkach Î ujħcia kasowego. RŇnica

obu ujħę polega na tym, Ňe w zaleŇnoĻci od stosowanego ujħcia dochody i wydatki

sĢ uwzglħdniane w ksiħgach pod rŇnymi datami, co wpþywa na wynik jednostek

w poszczeglnych latach.

Opisane w ustawie o rachunkowoĻci zasady nie dotyczĢ Skarbu Paıstwa jako

osoby prawnej. W efekcie nie istnieje w Polsce jednolita ksiħgowoĻę Skarbu

Paıstwa, nie zestawia siħ teŇ jego bilansu. To niewĢtpliwa luka w systemie

ewidencji gospodarowania Ļrodkami publicznymi i mieniem Skarbu Paıstwa.

Trzeba jednak przyznaę, Ňe zestawienie takiego bilansu jest czynnoĻciĢ niezwykle

zþoŇonĢ.

Najwiħcej problemw powstajĢcych przy zestawianiu bilansu Skarbu Paıstwa wiĢŇe siħ

z wycenĢ rzeczowych skþadnikw mienia Skarbu Paıstwa. Do takich trudnych do wyceny

skþadnikw naleŇĢ m.in.:

¤ wody ĻrdlĢdowe,

¤ kopaliny,

¤ zabytki, zbiory biblioteczne i przedmioty muzealne,

¤ zwierzyna w lasach paıstwowych,

¤ urzĢdzenia hydrotechniczne (waþy, zapory)

i wiele innych. Nieþatwo byþoby wycenię rwnieŇ wiele innych pozycji bilansowych, ktrych

przykþadem mogĢ byę zobowiĢzania z tytuþu roszczeı reprywatyzacyjnych i wartoĻę duŇych

przedsiħbiorstw paıstwowych (jak wyceniaę np. wartoĻę PKP?).

Jedynym paıstwem, w ktrym system ksiħgowy sektora publicznego zostaþ dostosowany

do potrzeb prowadzenia peþnej rachunkowoĻci Skarbu Paıstwa, jest Nowa Zelandia.

Od 1997 r. Ministerstwo Skarbu Paıstwa corocznie sporzĢdza

sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Paıstwa. ObowiĢzek sporzĢdzenia takiego

sprawozdania wynika z ustawy z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania

uprawnieı przysþugujĢcych Skarbowi Paıstwa. PodstawĢ zbiorczego

sprawozdania o stanie mienia Skarbu Paıstwa jest ewidencja mienia Skarbu

Paıstwa prowadzona na zasadach okreĻlonych w rozporzĢdzeniu Rady Ministrw

z 14 wrzeĻnia 1999 r. w sprawie szczegþowych zasad ewidencjonowania majĢtku

Skarbu Paıstwa. RozporzĢdzenie to okreĻla rwnieŇ zasady sprawozdawczoĻci

o stanie mienia Skarbu Paıstwa.

Zasady ewidencji majĢtku Skarbu Paıstwa

Zbiorcza ewidencja majĢtku Skarbu Paıstwa jest zbiorem informacji zawierajĢcym

zagregowane dane ze sprawozdaı okresowych sporzĢdzanych przez jednostki ewidencji

podstawowej informacji skþadanych Ministrowi Skarbu Paıstwa.

EwidencjĢ objħte sĢ:

- akcje i udziaþy w spþkach prawa handlowego oraz inne finansowe skþadniki majĢtku

trwaþego;

- skþadniki majĢtku obrotowego paıstwowych jednostek organizacyjnych;

- wkþad zaþoŇycielski Skarbu Paıstwa w paıstwowych osobach prawnych, takich jak

przedsiħbiorstwa paıstwowe, szkoþy wyŇsze, jednostki badawczo-rozwojowe czy instytucje

kultury;

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: