Zakłady budżetowe
Są to samodzielne, lecz nie posiadające osobowości prawnej, państwowe lub samorządowe jednostki organizacyjne, które prowadza działalność na zasadzie odpłatności, pokrywając swoje wydatki z uzyskanych przychodów własnych.
Zakłady budżetowe tworzą, łączą, przekształcają w inną formę organizacyjno-prawną i likwidują dysponenci części budżetowych (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie) w przypadku państwowych zakładów budżetowych oraz organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego – w przypadku samorządowych zakładów budżetowych.
Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych, ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.
Zakład budżetowy podlega podatkowi dochodowemu od osób prawnych.
Zakład budżetowy może być powiązany z budżetem również ujemnym wynikiem finansowym, dlatego też może otrzymać dotacje: przedmiotowe, dotacje podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Nowo tworzonemu zakładowi budżetowemu może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Dotacje dla zakładu budżetowego, z wyjątkiem inwestycyjnych, nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Przepis ten (od 2000 roku) ma ograniczyć ilość nierentownych zakładów budżetowych, które powinny być przekształcone w jednostki budżetowe.
Przykłady: stołówki, bufety studenckie, domy wczasowe, przedszkola, komunalne zakłady prowadzące działalność gospodarczą (np. komunikacja miejska), ośrodki sportu i rekreacji, izby wytrzeźwień. domy kultury (CK Zamek),
Inne cechy zakładu budżetowego
- może zaciągać zobowiązania (pożyczki, kredyty), ale wymaga to poręczenia organu założycielskiego. Z tego powodu ma tzw. ułomną osobowość prawną,
- zakłady budżetowe samorządowe mają majątek komunalny w tzw. trwałym zarządzie (zakład budżetowy płaci organowi założycielskiemu za korzystanie z majątku komunalnego, wykorzystywanego przy prowadzeniu działalności),
- organ założycielski określa zakres działalności i obszar działalności,
- organ założycielski ustala odpłatność za usługi świadczone przez zakład budżetowy (cena może być ustalona na poziomie ceny rynkowej).
Zakłady budżetowe w ustawie budżetowej 2005
(rozdział V)
Zaplanowane na 2005 r. przychody i wydatki zakładów budżetowych w poszczególnych działach budżetu przedstawiają się następująco:
w tys. zł
Przychody
w tym:
Działy
Ogółem
w tym:dotacja z budżetu
Wydatki
Wpłata do budżetu
1
2
3
4
5
Rolnictwo i łowiectwo
106.640
25.090
106.725
Rybołówstwo i rybactwo
13.711
Przetwórstwo przemysłowe
4.900
Hotele i restauracje
536
524
Działalność usługowa
626
717
Informatyka
2.050
Administracja publiczna
22.075
70
22.026
Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa
4.855
4.831
Obrona narodowa
90.442
3.598
91.436
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa
17.316
1.980
17.219
Wymiar sprawiedliwości
9.518
270
9.496
Oświata i wychowanie
43.980
45
43.802
Szkolnictwo wyższe
9.302
9.192
Ochrona zdrowia
4.375
65
4.545
gosicka