B. Leśmian
- urodzony w Warszawie, 22.01. 1877 (lub 1878), właściwe nazwisko – Lesman,
- rodzice – inteligencja pochodzenia żydowskiego, brat Kazimierz, siostra Aleksandra,
- poezja Leśmiana obfituje w elementy biograficzne,
- w Kijowie ukończył wydział prawa na Uniwersytecie Świętego Włodzimierza,
- poezja jego jest programowo pozahistoryczna i pozageograficzna,
- należy do poetów polskich szkoły ukraińskiej (w romantyzmie byli tu: Antoni Malczewski, Seweryn Goszczyński, Bohdan Zaleski, Juliusz Słowacki, w XX wieku Iwaszkiewicz),
- od 1897 podpisuje się jako Leśmian,
- 1901 – przebywa w Warszawie,
- 1903 – podróż przez Niemcy do Francji, do 1906 roku przebywa w Paryżu, żeni się z malarką Zofią Chylińską, ma z nią dwie córki,
- pisze do pisma Miriama – „Chimera”
- 1912 – Sad rozstajny – pierwszy zbiór poezji, odejście od „Chimery”,
- 1911 – reżyser i współzałożyciel Teatru Artystycznego w Warszawie,
- 1913 – Klechdy sezamowe, Przygody Sindbada Żeglarza, przekład Opowieści nadzwyczajnych Poego,
- 1912 – 1914 – pisze Klechdy polskie, wydane w 1956,
- w czasie wojny mieszka w Łodzi. 1918 – 1922 – Hrubieszów, potem Zamość,
- 1920 Łąka, 1936 Napój cienisty. Tuwim go ceni, ale nie chcą Leśmiana w Skamandrze,
- w latach 30. Kazimierz Wierzyński drukuje go w „Kulturze”, zaczyna się zainteresowanie nim,
- adresatką cyklu W malinowym chruśniaku może być Dora Lebenthal,
- umiera na serce w Warszawie, 7.11.1937. Nie umiał odeprzeć ataków związanych z pochodzeniem,
- 1938 wydana pośmiertnie Dziejba leśna,
Poezja:
- według Leśmiana człowiek pierwotny posiadał cechy jednostki twórczej i wybitnej,
- poezję buduje Leśmian na mitach, wierzeniach kulturowych, baśniach, fantastyce ludowej. Próba połączenia motywów pierwotności z mitem powrotu do natury,
- całkowita łączność z naturą prowadzi do odhumanizowania, śmierci świadomości - stąd przerażenie naturą,
Ludowość (głównie Łąka):
- są nawiązania do motywów ludowych innych kultur i mitologii,
- świat twórczości ludowej jest wolny od problematyki narodowo-patriotycznej,
- ludowość to przejaw zainteresowania symbolizmem,
- nie ma związku z chłopomanią,
- spadkobierca romantyków i ich ludowych ballad. Wyka nazwał ballady Leśmiana balladami filozoficznymi, bo przekształca motywy ludowe, by ukazać filozoficzne problemy dwudziestowiecznego poety,
- jest ludowy bohater, motywy, stylizacja językowa, realia ludowego życia i świata, narrator ludowy (tu: gaduła, gawędziarz, bajarz ludowy, śpiewak, pleciuga),
- stylizacja językowa – 1) dialektyzmy, 2) zabiegi stylizacyjne – a) porównania przeczące, b) annominacje – tautologie „roztopolić topolę, niewolą niewolić”, c) trychotomia – powtarzanie po 3 razy pewnych czynności, dzielenie akcji na trzy, d) powtarzanie – refrenowość, regularny rytm, anafora, e) rytm i wersyfikacja, f) bylejakość – „da dana”,
- świat ludowy – koło rodzinne, brak imion, postacie charakterystyczne – dziad, szewczyk, kościelny; postacie jako typy. Miejsce akcji – typowe – na łące, w lesie, przy płocie, na drodze, w ogrodzie. Są typowe drzewa – dąb, brzoza, wierzba, jawor, kalina, topola, wiśnia. Zwierzęta: wół, koń, pszczoły,
- świat – ludowy kosmos – już wyłoniony z natury, a jeszcze z nią związany,
- motyw tańców śmierci – by ukazać jedyność i niepowtarzalność życia,
- kalectwo – pogłos okrucieństw drugiej wojny światowej,
- ludowy humor – ma opanować obraz śmierci, ale i wyolbrzymić go
- po Łące – motywy elegijne, przeciwstawienie człowieka i Boga, świata i zaświata,
- wątek antropologiczny w nurcie religijnym – wiara w Boga – kult przodków,
- poeta kreuje demony - mitotwórstwo spełnia rolę poznawczą, mity pojawiają się na pewien czas i znikają. Według Leśmiana to jest baśń,
- egzystencjalizm, problematyka absurdu, sensu życia i humanizmu,
- nicość, pustka i próżnia są przeciwstawione bytowi,
- sens życia – objawia się w heroicznej postawie dążenia do sensu (s. XXXV)
- pierwiastek ludzki stawia opór przeciwko zniknięciu,
- ludzie żyjący na marginesie społecznym mają funkcję jak człowiek pierwotny. Wartościowanie człowieka marginesu (w poezji trubadurów, w powieści łotrzykowskiej). Postać artysty jest też przeciwstawiona formom społecznym – jest on nędzarzem, wyklętym,
- człowiek z nizin nie jest typowy, z robotnika czyni robota (protest przeciwko dehumanizacji stosunków społecznych),
- liryka osobista – ton pamiętnika. Utracony raj jednostkowy – dzieciństwo. Humanizm Leśmiana jest pesymistyczny, tragiczny,
- motyw miłości – miłość jest głęboką postawą duchową, miłość współnego życia, doli i niedoli, jest sensualna. Erotyzm jest żywiołowy i sublimowany. Rubaszny – tylko w fantastycznych balladach,
- miłość franciszkańska – pokorna, obejmująca człowieka i naturę. Platońska – do najwyższej zasady miłości kieruje. W zestawieniu z Biblią, wątek Tristana i Izoldy i Don Juana,
- przy motywie miłości duchowej nie ma przeciwstawienia ducha ciału. Często umarli spotykają się za grobem, filozoficzna „nekrofilia”,
- jako zwierciadło, w którym odbija się obraz życia,
- poznanie nie bywa odbijaniem. Leśmian uważa, że metafora ma wyznaczać nieistniejące w życiu codziennym powinowactwa,
- rola poezji – życiotwórcza i poznająca rola mitu (dziś: mit niesie prawdę życiową),
- poezja powinna przekazać trwanie w czasie, jest dynamiczną strukturą poznającą,
- poezja – poszukiwanie tajemnicy życia – zdolności powtarzania i źródła młodości,
- rozważania o istnieniu kończą się obrazem śmierci,
- czas to słowo – klucz, cecha trwania, możliwa do zrozumienia intuicyjnego,
- sztuka symboliczna, awersja do realizmu. Symbolem u Leśmiana rządzą mity,
- kult konkretu, symbol daje konkretowi wymiar,
- różnica poezji i prozy – muzyczność wiersza, teoria rytmu,
- istnieją symbole puste, nieobjawiające żadnych tajemnic. Za symbolem kryją się formy egzystencji ludzkiej,
- z Leśmiana jest symbolista egzystencjalny z jednej strony, a z drugiej – realista poetycki i metafizyczny,
- s. LX sztuka Leśmiana łączy systemowo przeciwieństwa
krysztalek20