UNIA EUROPEJSKA ĆWICZENIA
WSPÓLNOTOWE PRAWO INSTYTUCJONALNE
Unia Europejska a Wspólnota Europejska
Wspólnota Europejska jest organizacją międzynarodową. Charakter prawny i struktura Unii Europejskiej i Wspólnoty Europejskiej. Podmioty prawa międzynarodowego to:
1) państwa
2) organizacje międzynarodowe
3) podmioty sui generis
4) strona wojująca w pewnych przypadkach
5)
W porównaniu z państwami rola organizacji międzynarodowych jest ograniczona. Podmiotowość organizacji międzynarodowych wywodzi się z woli państw tworzących tą organizację, jednak podmiotowość ta ma charakter obiektywny, a więc organizacja może się na nią powołać zarówno w stosunku do państw członkowskich, jak i wobec państw trzecich.
Podmiotowość organizacji ma również charakter funkcjonalny tz. Ograniczony do funkcji przewidzianych w statucie.
RODZAJE ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH
Organizacje pozarządowe są zakładane przez osoby prywatne (członkami są osoby prywatne). Organizacje państwowe są zakładane przez państwa (członkami są państwa).
Wyrastały one pod koniec II wojny światowej. Były problemy z ich podmiotowością.
1949r. MTS (sąd ONZ-towski). Zamordowano hrabiego Bernado (ONZ domagało się odszkodowania od Palestyny).
Opinia stwierdzała, że ONA ma podmiotowość prawną. Uznał istnienie organizacji międzynarodowych. Organizacja międzynarodowa ma prawo do zawierania umów, może korzystać z przywilejów i immunitetów, prawo legacji.
Zdolność do czynności prawnych jest to podmiotowość prawna.
Dalsza dyskusja dotyczyła zakresu podmiotowości. Podmiotowość organizacji międzynarodowych jest podmiotowością wtórną w stosunku do państw. Organizacja międzynarodowa ma taką podmiotowość, jaka została dana w statucie (umowie, która powoływała ją do życia). Organizacja ma tyle podmiotowości, ile dostała od państwa.
Wspólnota Europejska. Organizacje państwowe od międzynarodowych różni charakter i zakres uprawnień w stosunku do państw członkowskich.
Formuła wprowadzona w dwóch głośnych orzeczeniach:
a) Van Gent en Loos
b) Flaminio Costa / E.N.E.L.
ETS wypowiedział się:
Wspólnota Europejska jest organizacją nowego typu i różni się od pozostałych organizacji międzynarodowych. Powstała dzięki temu, że państwa członkowskie przekazały część kompetencji suwerennych na rzecz Wspólnoty Europejskiej.
c) Walt Wilhelm i inni/ Bundeskaterland
1) możliwość stanowienia prawa kierowanego zarówno do państwa członkowskich, jak i obywateli tych państw przy czym przy czym prawo to jest bezpośrednio skuteczne i zachowuje pierwszeństwo w stosunku do wszystkich norm prawa krajowego, również wobec norm konstytucyjnych danego państwa.
W przypadku Wspólnoty Europejskiej dochodzi do rozrostu i tak szerokich kompetencji i dzięki temu tworzy się samodzielny, autonomiczny porządek prawny, który różni się zarówno od prawa krajowego, jak i od prawa międzynarodowego publicznego, a w szczególności uniezależnia się od umowy międzynarodowej ja tworzącej.
Jednocześnie umowa ta nabiera cech Konstytucji. Organizacja stanowi prawo pochodne, zwane inaczej wtórnym szczególnego rodzaju.
Prawo to jest bezpośrednio skuteczne w sferze prawa krajowego państwa członkowskiego i ma pierwszeństwo stosowania.
Szczególne wątpliwości budzi jednak charakter prawny Unii Europejskiej.
W 1992 roku na podstawie traktatu z Maastricht nie zawiera jednoznacznej odpowiedzi odnośnie podmiotowości umów (inaczej niż w przypadku Wspólnot Europejskich).
2) Autonomia sądowa
Polega na tym, że wszystkie sprawy dotyczące stosowania lub wykładni prawa wspólnotowego mogą być rozpatrywane wyłącznie przez powołany do tego organ sądowy, którego jurysdykcja jest obowiązkowa i nie może być wyłączona.
3) Autonomia finansowa
Wspólnota nie utrzymuje się ze składek członkowskich, ale posiada własne dochody.
a) cła nakładane w ramach wspólnej polityki celnej na państwa trzecie
b) dochody ze wspólnej polityki rolnej
c) kredyty
d) część podatku od wartości dodanej, która jest przekazywana przez państwa członkowskie do wspólnej kasy
Wspólnota Europejska, Rada Europy- jest z góry ustalony budżet, budżet nie eskaluje.
Unia Europejska ma tylko jeden organ (polityczny, dlatego ułomny) REDĘ EUROPEJSKĄ
Unia Europejska to etap rozwoju, platforma. EWWIS z 1952 roku wygasła w 2002 roku, bo zawarta była na 50 lat, w ostatnich latach to jej zmniejszenie znaczenia.
EWG z 1958 roku zmienione w EURATOM teraz jest WSPÓLNOTĄ EUROPEJSKĄ.
Są to organizacje ponadnarodowe.
Traktat z Maastricht ma charakter dualistyczny- powołał Unię Europejską, zmienił traktat o EWG. Dodaje Wspólnocie nowe działy np. kultura. Z Unią związane są trzy filary.
I Unia Walutowa i Gospodarcza
II Współpraca w sprawach Zagranicznych i Bezpieczeństwa
III Współpraca w sprawach policyjnych i sądowych
Ius publicum – ius privatum, formalne – materialne
Znaczenia:
1) sensu largo- prawo tworzone pod auspicjami wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych np. EFTA, CEFTA, Rada Europy ( wszystko poza gospodarką, Europejska Konwencja Praw Człowieka).
2) Węższe- prawo tworzone w ramach Unii Europejskiej i Wspólnoty Europejskiej
3) Sensu stricto- Europejskie prawo wspólnotowe.
Podział na prawo instytucjonalne i prawo materialne
1) prawo instytucjonalne, inaczej formalne- ta część prawa wspólnotowego, która określa strukturę organizacyjną wspólnot, a więc instytucje (organy) Wspólnoty, ich skład, kompetencje, sposób powoływania oraz postępowanie w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego oraz procedury sądowe.
2) prawo materialne- określa i reguluje rzeczowy zakres działania Wspólnot. W wyniku zmian traktatów założycielskich (miedzy innymi przez Jednolity Akt Europejski, Maastricht, Amsterdam, Nicejski rzeczowy zakres działania Wspólnot ulegał systematycznemu powiększaniu. Ten proces powiększenia dotyczył przede wszystkim EWG.
Początkowo rzeczowy zakres działania EWG określany był mianem Wspólnego Rynku. Wyraźne poszerzenie przyniósł Jednolity Akt Europejski, szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska.
Kolejny etap to traktat z Maastricht, który tak dalece rozszerzył rzeczowy zakres działania Wspólnoty, ze symbolicznym wyrazem tego stała się zmiana nazwy na Wspólnotę Europejską
- polityka socjalna
- ochrona konsumentów
- zdrowie i kultura
- ochrona przemysłu
- gospodarka i socjalna wolność
- polityka rozwoju regionalnego
JAE – jednolity rynek
Traktat z Maastricht- unia walutowa, gospodarcza.
Prawo pierwotne, prawo wtórne
Stanowią przede wszystkim traktaty założycielskie wraz ze wszystkimi załącznikami i protokołami, jak również wszystkie późniejsze postanowienia traktatowe (wnoszące zmiany, uzupełnienia).
Tzw. prawo traktatowe tworzą również traktaty przystąpienia nowych członków do Unii, wraz z aktami przystąpienia. Też zasady ogólne wspólne dla porządków państw członkowskich, normy prawa zwyczajowego.
1) trzy traktaty o wspólnotach
2) układ w sprawie wspólnych organów 1957
3) traktat o fuzji 1965
4) protokół w sprawie przywilejów i immunitetów 1965
5) traktat budżetowy 1970
6) traktat przystąpieniowy Norwegii, Danii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Irlandii Północnej 1972 wraz z aktem o warunkach przystąpienia i warunkach dostosowania traktatów
7) jednolity akt europejski 1986
8) traktat z Maastricht 1992
9) traktat o przystąpieniu do Unii Europejskiej Republiki Austrii, Finlandii, Norwegii i Szwecji
10) traktat Amsterdamski 1998
11) traktat Nicejski 2002
12) wielki traktat akcesyjny 2004
ZASADY OGÓLNE WSPÓLNE DLA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
Już od dawna są źródłem prawa międzynarodowego. Art.38. teraz nazywane „zasady ogólne wspólne dla państw członkowskich” np. zasada sprawiedliwości, słuszności, ne bis in idem.
W prawie europejskim są dwa rodzaje zasad ogólnych
- zasady wspólne narodom
- wynikające z traktatów np. zasada niedyskryminacji, zasada subsydiarności
ETS- mówi, że dane zasady istnieją i taka jest ich treść (prawo administracyjne i sfera praw zasadniczych- prawa człowieka).
Zasady muszą sprzyjać realizacji celów wspólnot. Szuka w tradycjach konstytucyjnych państw członkowskich, posiłkuje się też EKPrCz.
1) Sp. 26/62
2) Sp. 6/64
3) Sp. 14/68
Sferę ogólnych praw administracyjnych ETS powziął z zasady państwa prawnego i wyodrębnił m.in. następujące zasady:
1) zasada proporcjonalności
2) zasada kontradyktoryjności
3) ne bis in idem
4) prawa wglądu do akt
5) ochrony zaufania i bezpieczeństwa prawnego
6) ochrony praw nabytych w dobrej wierze
Prawa zasadnicze
a) prawa własności
b) prowadzenia działalności gospodarczej
c) poszanowania sfery prywatnej
d) życia rodzinnego
e) wolności wyznawania religii
f) prawo zrzeszania się
Stanowią część nie pisanego prawa wspólnotowego.
1) stała praktyka
2) przekonanie, że tworzy prawo
Art.249 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Rada i Komisja, Parlament Europy. Inicjatywa ustawodawcza. Rada wydaje, Komisja Europejska ma inicjatywę.
Prawo jest stanowione przez organy wspólnot europejskich. Katalog:
- rozporządzenia
- dyrektywy
- decyzje
- zalecenia
- opinie
Rozporządzenia, dyrektywy, decyzje są prawnie wiążące. Zalecenia i opinie nie są prawnie wiążące.
ROZPORZĄDZENIE
Zasięg ogólny, dotyczy wszystkich krajów członkowskich, wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.
Wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana, jeśli chodzi o rezultat, który ma zostać osiągnięty. Jednak organy krajowe mają swobodę w wyborze niezbędnej formy i środków.
Europa, ETPCzł. System starssburski, konwencja, sąd
WE- ETS system luxemburski.
Jest decyzją administracyjną. Skierowana do konkretnego adresata i wiąże go w całości.
Charakter opiniodawczy.
Umowy międzynarodowe, które zawierane są przez państwa członkowskie i służą wspieraniu celów wspólnych. Nie jest to ani prawo pierwotne, ani wtórne tylko dopełnienie.
Są to umowy na płaszczyźnie prawa międzynarodowego publicznego, a wypływające z nich prawa i obowiązki są zgodne z prawem międzynarodowym.
Prawo pisane
- prawo pierwotne pisane
- prawo wtórne
- prawo umów międzynarodowych
Źródła prawa niepisanego
- wspólnotowe prawo zwyczajowe
- ogólne zasady prawa
- powszechne prawo międzynarodowe publiczne
Są istotne dla przejrzystości i istotności każdego prawa. Źródła możemy poszukiwać w:
a) traktatach
b) w orzecznictwie ETS
TRAKTATOWE PRZEPISY
1) pomocniczość
2) proporcjonalność
3) kompetencji powierzonej
4) solidarność
5) niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową
ORZECZNICTWO ETS
1) pierwszeństwa prawa wspólnotowego
2) skutek bezpośredni prawa wspólnotowego (direct effect)
Sformułował Piłs XI w encyklice- najważniejszy jest człowiek. Nie wkraczać w sferę jednostki ludzkiej, chyba że trzeba. Poszanowanie państw członkowskich, bo to one są bliżej obywateli.
Art. 2 TWE stwierdza, że cele Unii mogą być osiągnięte z poszanowaniem zasady pomocniczości z art.5 TWE.
Zasady te wprowadził traktat z Maastricht z 1992 roku, a jej celem jest dokładniejsze rozgraniczenie kompetencji narodowych od kompetencji wspólnoty.
W dziedzinach, które nie podlegają kompetencji wyłącznej wspólnoty może może ona podejmować działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, a mogą być lepiej zrealizowane na poziomie wspólnoty.
ZASADA SUBSYDIARNOŚCI
Stawia pytanie, czy cele wspólnoty mogą być skutecznie osiągnięte w wyniku podejmowania działań na płaszczyźnie państw członkowskich., które są bliżej obywateli, albo czy z uwagi na skalę czy skutki proponowanych działań mogą być lepiej ucieleśnione na płaszczyźnie wspólnotowej.
WE podejmując działanie w zakresie kompetencji konkurencyjnych musi je uzasadnić zgodnie z zasadą subsydiarności => dwustopniowy test sprawdzający.
1) czy państwa członkowskie mogą podjąć działania?
WE tylko, gdy cele nie mogą być w wystarczający sposób osiągnięte przez państwo członkowskie
2) Czy cele te ze względu na skalę lub skutek proponowanego środka mogą być lepiej osiągnięte przez Wspólnotę?
Jest to obowiązująca wytyczna, została ona przyjęta w protokole do Traktatu Amsterdamskiego w protokole o stosowaniu zasady subsydiarności i proporcjonalności.
...
gosicka