Patomorfologia_[wykłady].doc

12

PATOMORFOLOGIA

prof. dr hab. med. Jan Bręborowicz

Wykłady              05.10.2007

1. Patologia (z gr. patos – cierpienie, logos – nauka) – dział medycyny zajmujący się opisem chorób (wygląd + funkcja narządów)

a)      patomorfologia – opis zmian patologicznych pod względem kształtu (wyglądu)

b)     patofizjologia – opis zmian patologicznych pod względem funkcji

2. Patologia zaczęła się od sekcji zwłok

a)      Rudolf Virchow - niemiecki patolog i antropolog; twórca [ojciec] patologii komórkowej (zajmował się zmianami patologicznymi na poziomie komórkowym), wprowadził badania mikroskopowe do badań patologicznych, jako jeden z pierwszych wykonywał biopsje

b)     Lubarsch (Poznań)

c)      Skubiszewski

d)     Groniowski

e)      Rokitansky

f)       Brodowski

g)     Raszkiewicz

h)     Laskowski

3. Metody pracy patomorfologii

a)      sekcja zwłok

b)     badania histopatologiczne (badanie mikroskopowe, ocena tkanek)

c)      badania cytologiczne

·         cytologia złuszczeniowa – z błony śluzowej → rozmaz (oznaczenie szkiełka: nazwisko, imię, pesel)

·         biopsja aspiracyjna – nakłucie (np. guz piersi)

d)     mikroskopia elektronowa (powiększenie max 2 tys. razy)

e)      histochemia (bada skład chemiczny w obrębie tkanek; ogólna orientacja czy to jest np. białko, kwas ) i immunohistochemia (określa dokładnie skład chemiczny, np. rodzaju białka)

f)       biologia molekularna

4. Patologia

a)      ogólna – opis zmian w różnych narządach i różnych zmian nowotworowych

·         zaburzenia w krążeniu

o       krwotoki - wyjście krwi poza naczynie)
krwinkotoki - mały krwotok z małego naczynia <włosowatego>, czerwone punkciki)

o       skrzepy - postać stała krwi, która tworzy się wokół zranionego, krwawiącego naczynia, czyli znajduje się poza naczyniem; również dotyczy zjawiska pośmiertnego przy krzepnięciu krwi w świetle naczyń i serca
zakrzepy / skrzepliny = skrzep patologiczny – powstały za życia tylko w świetle naczyń lub serca

o       obrzęki - nadmiar płynu komórkowego w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej, w tym w świetle pęcherzyków płucnych i w jamach ciała; spotykane szczególnie u osób z problemami krążenia
przesięki (ale nie wysięki, czyli obrzęki zapalne z płynem wysiękowym z większą zawartością białka) → obrzęki niezapalne

o       niedokrwienie - stan niedostatecznego dopływu krwi do tkanki lub narządu; mało krwi)
niedokrwistość / anemia (za mało krwinek czerwonych we krwi)

o       przekrwienie – przepełnienie naczyń krwi ponad normę fizjologiczną, czyli zwiększenie się ilości krwi w narządzie

§         czynne – wskutek zwiększonego dopływu krwi tętniczej (w razie zapotrzebowania w organizmie, np. do jelit po posiłku)

§         bierne – wskutek utrudnionego odpływu krwi żylnej (np. w wyniku ucisku naczynia z zewnątrz przez guz, powstania zakrzepicy)

o       zatory - zjawisko zatkania naczynia przez korek, czyli czop (np. skrzep) przyniesiony z prądem krwi
zawały - ognisko martwicy w narządzie, powstałego w wyniku długotrwałego zamknięcia przewodu krwionośnego; skutek niedokrwienia, w tym niedotlenienia:

§         blade – niedokrwienne; powstają w przypadku zatorów lub zakrzepów w tętnicy albo też miażdżycowego zwężenia jej światła

§         krwotoczne – tkanka martwicza jest przepojona krwią

o       tętniaki – odcinkowe rozszerzenie się tętnicy lub odcinkowe uwypuklenie się ściany tętnicy; główną przyczyną ich powstawania są choroby osłabiające wytrzymałość ściany tętnicy, np. miażdżyca
żylaki – rozszerzenie światła żyły na pewnym jej odcinku, któremu zwykle towarzyszy wydłużenie się żyły powodujące jej kręty przebieg, ponieważ ściana takiej żyły jest cienka, rozciągnięta, z zanikiem włókien mięśniowych i sprężystych

o       skazy krwotoczne – skłonność do krwawień; są następstwem upośledzenia mechanizmu hemostazy (np. hemofilia)

o       wstrząs

·         zmiany wsteczne – przewaga katabolizmu (rozpadu) nad anabolizmem (przyswajaniem)

o       zaniki – zmiany ilościowe (np. rozedma płuc, mięśni, itp.)

o       zwyrodnienia – zmiany jakościowe, np.

§         węglowodanowe – cukrzyca

§         tłuszczowe

³     

odkładane w tkance tłuszczowej

³      stłuszczenie – nadmierne gromadzenie się tłuszczów w cytoplazmie komórek miąższowych (np. wątroby – hepatocytów, jądra u mężczyzn – komórki Leydiga)

³     

otłuszczenie – następuje w niektórych miejscach

³      otyłość – wyraz otłuszczenia, ale na całym ciele

§         białkowe – skrobiawica - schorzenie polegające na pozakomórkowym odkładaniu różnych rodzajów biologicznie nieaktywnego białka o budowie nierozgałęzionej i konfiguracji β

o       martwica – śmierć tkanki, narządu lub ich fragmentów w żywym ustroju (wygląd: ciemny, cięższy, plastyczność)

§         skrzepowa (np. w sercu, nerkach)

§         rozpływna (np. w mózgu)

o       apoptoza – „zaplanowana” śmierć komórki

·         zmiany postępowe (w tym nowotwory) – przewaga anabolizmu nad katabolizmem

o       przerost – powiększenie się komórek bez ich namnażania się (np. mięśnie u sportowców)

o       rozrost – namnożenie się komórek (np. pobudzenie gruczołów dokrewnych, ziarnina zapalna, rozrosty nowotworowe)

o       rozrost i przerost (np. macica podczas ciąży)

·         zapalenia

o       podział wg. Lubarsch’a

Patomorfoza – zmiana obrazu patologicznego (niecharakterystyczne cechy)

b)     szczegółowa – opis zmian w poszczególnych jednostkach chorobowych, np. zawał serca, cukrzyca, skrobiowica, rozmiękanie mózgu (in. zawał mózgu), rak płuc, itp.

Różnica między rakami i mięsakami

·         raki – złośliwe nowotwory pochodzenia nabłonkowego

·         mięsaki – złośliwe nowotwory pochodzenia nienabłonkowego (nie mylić z mięśniakami – te ostatnie to łagodne nowotwory tkanki mięśniowej; najczęściej występują w macicy)

5. Najczęstsze nowotwory

a)      u kobiet

·         rak piersi

·         rak szyjki macicy

·         rak endometrium (błony śluzowej)

·         rak jajników

b)     u mężczyzn

·         rak płuca

·         rak prostaty

...