„Społeczne i kulturowe uwarunkowania patologii”
- trzy stany rzeczy pozwalające określić co jest normą a co patologią:
(normę w tym wymiarze pozwalają określić analizy statystyczne oraz częstość występowania danego zjawiska)
- Patologia jest pojęciem względnym. Te same zjawiska zaklasyfikowane wg. jednych zasad mogą być patologią, natomiast wg. innych – normą.
Bariery społeczne
- bariery społeczne traktowane są jako jedne z uwarunkowań patologii
- socjalizacja – wpływ środowiska społecznego na kształtowanie się i rozwój jednostki
- dla zrozumienia socjalizacji ważne są dwie kwestie:
- człowiek to bierny czy czynny element tego procesu?
- Jednostka jest pozytywna czy negatywna z natury?
- Jeśli bierny to: socjalizacja = transmisja kultury w jednostkę (Wrong);
- Jeśli aktywny to: socjalizacja = proces stawiania się człowiekiem (Wrong)
- Jeśli negatywna to: socjalizacja = zwycięstwo społeczności w walce z jednostką
- Jeśli pozytywna to: socjalizacja = łatwy proces rozwojowy (dziecko łatwo się adoptuje bo ma do tego wrodzone tendencje)
- socjalizacja nie jest procesem spójnym (bierze w nim udział szereg oddziałujących na siebie podsystemów, np. rodzina, rówieśnicy, szkoła, które mogą wchodzić ze sobą w konflikt)
- patologizujący wpływ środowiska społecznego można rozpatrywać jako:
- bezpośredni (struktura społeczna wpływa zaburzająco na funkcjonowanie jednostki)
- pośredni (zaburzenia funkcjonowania jednostki są konsekwencją życia w określonych układach społecznych)
- patologizujący wpływ środowiska społecznego może być spowodowany różnymi czynnikami:
- konflikty kilku systemów normatywnych (gdy jednostka należy do więcej niż jednej grupy społecznej)
- konflikty ról społecznych (gdy jednostka jest członkiem różnych układów społecznych może zajmować w nich różne pozycje)
- depersonalizacja (pozbawienie indywidualności)
- w grupie pojawia się tendencja do ujednoliconego funkcjonowania
- izolacja społeczna (utrata tożsamości społecznej)
- tożsamość społeczna = poczucie przynależności do grupy
- alienacja (ktoś lub coś staje się obce); czynniki powodujące alienację
- utrata kontroli nad przebiegiem zjawisk (może mieć charakter obiektywny – gdy zadanie jest zbyt trudne do realizacji lub subiektywny – gdy doświadczenia jednostki prowadzą ją do przekonania, że nie kontroluje przebiegu własnych działań)
- anomia („kulturowy chaos”): przekształcenie lub zanik wartości kulturowych
Depersonalizacja
- depersonalizacja (deindywiduacja): zanik indywidualności
- zasięg tego terminu rozszerzono do sytuacji społecznych, w ramach których oddziaływanie różnych zbiorowości prowadzi do zaniku indywidualności ich członków
- wiąże się z rozproszeniem odpowiedzialności
- wiąże się z anonimowością
- (eksperyment Zimbardo: dziewczyny podzielono na grupę „anonimowych” - ubranych w fartuchy oraz grupę „identyfikowanych” - nosiły tabliczki z nazwiskami. Te pierwsze 2x częściej aplikowały szok elektryczny dziewczynom nie należącym do do ich grupy)
- (eksperyment Becker-Havena i Lindskolda: osoby zakapturzone – anonimowe szybciej ruszały na pomoc ofierze, pozwalało im to nie przejmować się gdyby pomoc okazała się błędna)
- (porównania międzykulturowe Watsona: kultury stosujące zabiegi deindywiduacyjne – maski, malowanie twarzy – wykazywały większy stopień okrucieństwa wobec wroga)
- Shawa: deindywiduacja jako konsekwencją szeregu procesów grupowych:
- anonimowości
- rozproszenia odpowiedzialności
- facylitacji społecznej
- przesunięcia norm
- (pozwalają one jednostce zwiększyć prawdopodobieństwo pojawienia się zachowań pożądanych i zmniejszyć prawdopodobieństwo niepożądanych)
Alienacja
- alienacja – stan/poczucie, że ktoś/coś stało się obce
- dotyczy określonego stanu psychicznego jednostki (jako konsekwencji niezaspokojenia potrzeb)
- Seeman: pięć wariantów alienacji:
- bezradność (bezsilność): wywołana poczuciem utrat kontoli
- brak bądź utrata znaczenia
- brak lub zanik norm: jednostka dochodzi do wniosku, że normy, którymi dotychczas się kierowała nie umożliwiają jej osiągnięcia określonych celów
- izolacja (odseparowanie od społeczności): może być wynikiem odejścia on norm wyznawanych przez społeczność)
- obcość wobec samego siebie: w wyniku blokowania przez otoczenie procesu samoaktualizacji, ekspresji możliwości
- Miluska: elementy składowe sytuacji alienującej składają się na syndrom sytuacji alienującej (jego główną konsekwencją jest poczucie bezsilności oraz lęk)
- obiekty alienacji: władza, społeczeństwo, ja, inni ludzie
Anomia
- w ujęciu socjologicznym = zanik norm
- dotyczy obiektywnej rozbieżności między uznawanymi wartościami a możliwością ich realizacji
- to sytuacja, która dostarcza przesłanek o pojawieniu się w jej ramach rzeczy bez sensu, nie dających się uporządkować ani posługiwać się wyraźnymi regułami działania, skłania ona do wątpliwości czy reguły takie w ogóle istnieją
- Merton: typologia reakcji na anomię (odnosząca się nie do osobowości ale do pełnionych ról społecznych):
- konformizm (reakcja najbardziej typowa) w odróżnieniu od niej – wszystkiego pozostałe reakcje są dewiacyjne:
- innowacja (pojawia się gdy nacisk na przyswojenie sobie celów kulturowych jest silniejszy niż nacisk na przyswojenie zinstytucjonalizowanych norm określających sposoby osiągania owych celów)
- rytualizm (odrzucenie lub zredukowanie celu kulturowego przy jednoczesnym przestrzeganiu norm zinstytucjonalizowanych, może prowadzić do hiperkonformizmu)
- wycofanie (najrzadszy sposób przystosowania, odrzucenie celów jak i środków służących do ich zrealizowania, np. alkoholicy, narkomani, psychotycy)
- bunt (gdy system instytucjonalny postrzegany jest jako przeszkoda w realizowaniu społecznie uznawanych celów)
Konflikt ról społecznych
- rola – funkcja, jaką jednostka realizuje zajmując określoną pozycję w obrębie określonego kontekstu społecznego
- konflikt związany z pełnieniem roli – specyficzna forma spolaryzowanej niezgodności, może przejawiać się na dwa sposoby:
- konflikt między rolami
- konflikt wewnątrz roli (sprzeczność oczekiwań związanych z określoną rolą)
- Secord, Backman: role społeczne dostarczają przesłanek do przewidywania zachowań innych osób oraz pełnią funkcje normatywne
- istotę ról społecznych stanowią oczekiwania (wobec własnych zachowań i zachowań partnera interakcji – im większa zgodność tych oczekiwań tym łatwiejsza interakcja)
- role w interakcji tworzą system powiązanych ze sobą ról
- badacze ci wskazują na zewnętrzne źródła konfliktów w systemach ról (te źródła to czynniki, z których wynikają błędne przesłanki do kształtowania oczekiwań oraz czynniki, które osłabiają zobowiązanie do realizacji oczekiwań)
- Gross, Mason, McEachern: teoria rozwiązywania konfliktu ról:
- 3 główne czynniki:
1. względna prawomocność dwóch zbiorów oczekiwań (oczekiwanie jest prawomocne jeśli partner jest postrzegany jako osoba mająca prawo do pełnienia danej roli)
2. sankcje za niezrealizowanie któregoś z tych zbiorów (sankcje odnoszą się do wzmocnień - pozytywnych lub negatywnych - jakie jednostka może otrzymać za zgodne lub niezgodne zachowanie z rolą)
3. moralna orientacja osoby działającej (orientacja ta może być: moralna, oportunistyczna, moralno-oportunistyczna)
- ...
spodpowieki