WYKŁADY psychologia procesów poznawczych(1).docx

PSYCHOLOGIA PROCESÓW POZNAWCZYCH – KSIĘDZUUU!

PROCESY POZNAWCZE

I.        Procesy poznawcze = procesy związane z czynnościami umysłowymi człowieka

·         umysł – pojęcie odzwierciedlające mózg na podstawie procesów poznawczych (percepcja, pamięć, wyobraźnia, myślenie, uwaga, rozumowanie, wnioskowanie, użycie języka [Chromsky], rozwiązywanie problemów [Kahnemann, Tversky]),

·         żywy organizm reaguje na bodźce zewnętrzne poprzez zmysły (np. słuch, wzrok), wrażenia zmysłowe (słyszenie, widzenie); zmysły są kanałami informacyjnymi o świecie i jego właściwościach,

·         człowiek reaguje nie na pojedyncze bodźce, lecz na układy bodźców, które wchodzą w skład procesów psychicznych (nie widzimy barwy, lecz barwny przedmiot),

·         podstawowymi procesami psychicznymi, dzięki którym orientujemy się w świecie są procesy poznawcze,

·         procesy poznawcze (def.) = „Przez procesy poznawcze rozumiemy procesy aktywnego przetwarzania informacji, wymagające wykorzystywania dotychczasowej wiedzy lub też prowadzące do uzyskania nowej wiedzy.”,

·         pp charakteryzują się aktywnością, dynamizmem

By przetwarzać informacje trzeba mieć jakiś materiał = dotychczasową wiedzę.

Wynikiem procesów poznawczych jest zwiększenie, bądź uszczegółowienie dotychczasowej wiedzy.

II.     Do procesów poznawczych zaliczamy wyższe procesy umysłowe człowieka:

a)      spostrzeganie

b)     uwaga

c)      pamięć

d)     kategoryzacja pojęć

e)      wyobraźnia

f)       myślenie

g)     rozwiązywanie problemów

h)     wydawanie sądów

i)       podejmowanie decyzji

W tym rozumieniu jednostka, u której zachodzą procesy poznawcze ujmowana jest jako samodzielny podmiot, który przyjmuje wobec rzeczywistości aktywną postawę badawczą.

Procesy poznawcze określa się jako dialektyczny związek różnych procesów psychicznych tzn. nie występują one w świadomości w izolacji od wyobrażeń i procesów poznania abstrakcyjnego.

III.  Rozumienia procesów poznawczych:

a)      szerokie – jeśli chcemy rozumieć i przewidywać zachowanie jednostki, musimy najpierw zrozumieć jej sposób odbierania i rozumienia świata; w zachowaniu istotną rolę odgrywają motywy, zamiary i emocje, które wpływają na nasze myślenie i zachowanie (rozumienie to ujawnia się u Markus – 1998),

b)     wąskie – procesy poznawcze to procesy przetwarzania informacji, które polegają na analizowaniu i ewentualnym przekształceniu napływających danych w celu tworzenia nowej wiedzy lub zamierzonego działania

Interpretacja napływających danych może odbywać się na różnych poziomach, od prostych (np. przedmiot jest użyteczny dla mnie) do złożonych zadań poznawczych wymagających myślenia i rozwiązania skomplikowanych dylematów (np. analizowanie strategii giełdowych).

IV.  Procesy poznawcze – metafora komputerowa (przetwarzanie informacji)

plusy i minusy:

·         paca umysłu nie jest tożsama z pacą komputera (Rumelhart, McClleland, Searle) – człowiek ma emocje, cele, motywacje,

·         wszystkie procesy poznawcze są zabarwione emocjonalnie – myślenie pociąga za sobą emocje (debata Zajonc – Lazarus)

V.    Rola procesów poznawczych w funkcjonowaniu człowieka:

a)      dzięki procesom poznawczym jednostka jest w stanie poznawczo ująć rzeczywistość i przejść od chaosu do porządku,

b)     Chlewiński (1999) – przejście opiera się na selekcji istotnych elementów środowiska, na ich abstrahowaniu, wykrywaniu interesujących relacji między nimi, kodowaniu wyróżnialnych cech przedmiotów i zdarzeń, tworzeniu poznawczej reprezentacji rzeczywistości, a także „wychodzeniu poza dostarczone informacje” (zob. Bruner)

otaczający świat

                                                                      otaczający świat

podmiot

zespół informacji

                            podmiot stara się uchwycić szerszy kontekst

VI.  PP umożliwiają:

a)      przetwarzanie informacji – dokonywanie szeregu operacji umysłowych, mających na celu zbudowanie spójnej całości

o       początek tego pojęcia w cybernetyce (Wiener, 1948) oraz teorii informacji (Shannon, Weaver, 1949) odnosił się do redukcji niepewności, później pojęcie to przybrało szersze znaczenie – wszystkie operacje, dzięki którym bodźce są transformowane, przekształcane, redukowane, wzmacniane, zachowywane, przywoływane lub wykorzystywane w jakikolwiek inny sposób (Neisser, 1967),

o       relacje mózg-umysł,

o       człowiek jako „skąpiec poznawczy” (Fiske, Taylor, 1991)

b)     zapewnienie jedności poznania i działania – każdy akt poznania albo sam jest aktem działania albo też jest podporządkowany działaniu; jako przykład można podać zachowania eksploracyjne polegające na aktywnym poszukiwaniu informacji w otoczeniu, niekoniecznie na konkretne zapotrzebowanie np. bezinteresowna ciekawość; w psychologii rozwojowej mówimy o interioryzacji

*DSM-IV = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego – APA

*ICD 10 = Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) opracowana przez WHO

testy IQ Weschlera

                                                                   procesy poznawcze

                                      jednostka                                                                      obiekt

2.      procesy poznawcze = stan psychiczny (przeżycie świadomości)

poszczególne przeżycia wiążą się ze sobą w sposób ciągły tak, iż można powiedzieć, że procesy poznawcze są elementami jamesowego strumienia świadomości (W. James)

czego tak naprawdę doświadczamy?

co się dzieje, gdy myślę?

VIII.                    Wspólne założenia dla procesów poznawczych:

1)     informacje dopływające do człowieka nie mogą być w pełni przetworzone przez umysł, albowiem cechuje się on ograniczoną pojemnością; konsekwencją jest selekcja napływających informacji,

2)     wybór właściwych strategii przetwarzania informacji, będący z reguły świadomy, uwzględnia specyficzne wymogi zadania stojącego przed jednostką; modyfikacja tych strategii jest możliwa tylko w trakcie wykonywania zadania,

3)     strategie poznawcze stosowane wielokrotnie przez jednostkę mogą tworzyć bardziej stabilne struktury poznawcze,

4)     poszczególne części umysłu jednostki tworzą względnie spójny system działający w sposób zorganizowany

5)     system poznawczy posiada charakter wielopoziomowy, w którym np. informacja może być reprezentowana w sposób abstrakcyjny lub obrazowy,

6)     przetwarzanie występujące na każdym z poziomów uzależnione jest od oddziaływania kontekstu, który wpływa obok spostrzegania także na procesy uwagi, pamięci, czy myślenia,

7)     przetwarzanie informacji na różnych poziomach jest wzajemnie powiązane (ma charakter interakcyjny)

dlaczego mąż zostawił żonę?

                                                                              M          Ż

8)     procesy poznawcze mają zawsze charakter aktywny (dynamiczny), reprezentacje tworzone są przez jednostką wg jej potrzeb i wymogów danego zadania.

PROCESY POZNAWCZE ZAPEWNIAJĄ FUNKCJONOWANIE JEDNOSTKI W ŚRODOWISKU!

Testy psychologiczne – 3 sfery interpretacji psychologicznej:

·         poznawcza,

·         emocjonalna,

·         społeczna.

PODSTAWOWE POJĘCIA PSYCHOLOGII POZNAWCZEJ

I.        reprezentacja poznawcza – umysłowy odpowiednik obiektów realnie istniejących, jak i hipotetycznych lub fikcyjnych; obiektem reprezentacji może być przedmiot, osoba, kategoria lub relacja

eksperymencik księżulka: kolor biały – co pije krowa?

r. poznawcza jest swoistym „odwzorcowaniem” w umyśle części rzeczywistości zewnętrznej lub własnego ja

reprezentacja poznawcza = zdjęcie rzeczywistości tkwiące w naszym umyśle

rolą reprezentacji poznawczej jest uporządkowanie pewnej wiedzy, zapamiętanie (na zasadzie skojarzeń)

II.     przetwarzanie informacji –dokonywanie szeregu operacji umysłowych, mających na celu zbudowanie spójnej całości

termin „przetwarzać” ozn. dokonywać sekwencji przekształceń, operacji umysłowych, selekcji, modyfikacji informacji zarówno ze środowiska zewnętrznego, jak i wewn...