· Osoba fizyczna:
- człowiek
- każdy żyjący człowiek jest podmiotem prawa cywilnego ( nie odgrywa roli wiek, płeć itd.)
· zdolność prawna osoby fizycznej:
- zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych
- możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego, gdyż stosunek prawny to właśnie więź między stronami, której istotę stanowią ich wzajemne obowiązki i prawa
- posiadanie zdolności prawnej oznacza, że człowiek może być właścicielem rzeczy, może zawierać umowy, ponosić odpowiedzialność materialna
- do chwili uzyskania pełnoletności dziecko jest reprezentowane przez rodziców, ale to właśnie dziecko, a nie jego rodzice, jest stroną umowy, właścicielem rzeczy itp.
· zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej:
- zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych
- możność zawierania umów np. najmu, sprzedaży, zlecania itp., a także dokonywania jednostronnych czynności prawnych np. sporządzanie testamentu, wypowiedzenie umowy – w sposób prawnie skuteczny
- daje prawo do aktywności, daje możliwość samodzielnego dysponowania swoimi uprawnieniami, zaciągania zobowiązań
- osoba fizyczna może posiadać
a). pełną zdolność do czynności prawnych = osiąga się ją z chwilą ukończenia 18 lat ( wcześniej może osiągnąć ją dziewczyna, która wychodzi za mąż, jednak pod warunkiem, że ukończyła 16 lat)
b). ograniczoną zdolność do czynności prawnych = mają ją osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione; czynność prawna takiej osoby wymaga do swej ważności zgody przedstawiciela ustawowego tej osoby, jeśli rozporządza ona swoim prawem lub zaciąga zobowiązanie; umowy zaciągane przez te osoby mogą być ważne, gdy post factum zostaną potwierdzone przez przedstawiciela ustawowego osoby małoletniej lub przez nią sama po osiągnięciu pełnoletności (czynność prawna niezupełna – jej ważność pozostaje w zawieszeniu); bez zgody przedstawiciela ustawowego mogą być zawierane tylko umowy powszechnie zawierane w drobnych bieżących sprawach dnia codziennego
c). nie mają w ogóle zdolności do czynności prawnych = osoby, które nie ukończyły jeszcze 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione; czynności prawne wykonują za nie przedstawiciele ustawowi; czynność prawna osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnej jest nieważna; ważne są jedynie umowy zawierane powszechnie w drobnych sprawach dnia codziennego
· ubezwłasnowolnienie:
- na mocy orzeczenia sądu
- całkowite = człowiek w skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego zaburzenia psychicznego, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem
- częściowe = sąd może orzec, gdy przyczyny te występują w mniejszym nasileniu i potrzebna jest tylko pomoc do prowadzenia spraw tej osoby; sąd wyznacza dla takiej osoby kuratora
· uznanie za zmarłego:
- można jedynie osobę zaginioną = taką, o której nie wiadomo, czy żyje
- uznanie za zmarłego przez sąd stwarza stan prawny podobny do tego, jaki pociąga za sobą śmierć człowieka
- zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg. Istniejących wiadomości jeszcze żył
- jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 lat, wystarczy upływ 5 lat
- uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata
· osoba prawna:
- wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego
- twór sztuczny, powołany przez człowieka
- istota osoby prawnej
a). element ludzki
b).element majątkowy
c). element organizacyjny
d). Cel
- ze względu na sposób tworzenia rozróżniamy osoby prawne typu:
a). instytucjonalnego = tworzone przez państwo w drodze władczego aktu
b). Zrzeszeniowego = powstają na drodze porozumień członków – założycieli
- ze względu na cel:
a). dążące do celów gospodarczych
b). Dążące do celów niegospodarczych = idealnych
- jednostka administracyjna staje się osobą prawną w chwili wpisania do właściwego rejestru
- do osób prawnych zaliczamy:
a). Skarb Państwa
b). Spółki kapitałowe
c). przedsiębiorstwa państwowe
d). Banki
e). Państwowe jednostki organizacyjne
f). spółdzielnie
g). Fundacje
h). Stowarzyszenia
i). Inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze
- jednostki prowadzące działalność o charakterze niegospodarczym : wyższe uczelnie, muzea, filharmonie, instytuty naukowe, itp.
- Spółki kapitałowe – spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne ( pozostałe spółki są pozbawione osobowości prawnej)
· Skarb Państwa
- państwo występuje nie jako suweren, wyposażony w uprawnienia władcze wobec wszystkich innych podmiotów, lecz jako partner w stosunkach majątkowych z innymi, równoprawnymi partnerami
- jest to państwo na płaszczyźnie prawa cywilnego, gdzie króluje wszechwładna zasada równorzędności stron
- właściciel tej części majątku państwowego, która nie należy do innych państwowych osób prawnych
· Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
- oba te terminy są ściśle ze sobą związane – występują łącznie, aczkolwiek nie przestają być odrębnymi instytucjami prawnymi
- osoby prawne nie mogą mieć całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób fizycznych
- osoba prawna nie może być ubezwłasnowolniona lub uznana za zmarłą – absurd
- ograniczenie zdolności prawnej może być spowodowane przez ustawę – musi istnieć wyraźny przepis stwierdzający, że zakres zdolności prawnej danej osoby prawnej nie obejmuje określonych praw i obowiązków, a dotyczące ich czynności są nieważne
· organy osób prawnych:
- organ to osoba lub kilka osób, które zgodnie z przepisami określającymi ustrój danej osoby prawnej tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę
- reprezentacja łączna – do skuteczności czynności prawnej konieczne jest współdziałanie kilku osób ( np., dyrektora i jego zastępcy w przedsiębiorstwie państwowym, lub dwóch członków zarządu spółki)
- pełnomocnik – samodzielny podmiot prawa, który w oparciu o umocowanie wynikające z udzielonego mu pełnomocnictwa, w imieniu i na rzecz osoby prawnej, dokonuje czynności prawnych
· czynność prawna = czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilno – prawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli
· istotną cechą czynności prawnej jest celowe dążenie osoby fizycznej lub prawnej do wywołania pożądanych skutków prawnych, co różni ją od wielu innych zdarzeń prawnych, np. czynów niedozwolonych, które wywołują skutki prawne niezależnie od woli osób i są konsekwencją naruszenia prawa
· nieodzownym elementem czynności prawnej jest co najmniej jedno oświadczenie woli
- na czynność prawną składają się również faktyczne działania stron
- oświadczenie woli = tylko taki przejaw woli, który wyraża w sposób dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego; nie musi być ono kierowane do innych osób, a nawet nie musi być tym osobom znane ( np. objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej)
· na treść czynności prawnej składają się wszystkie lub niektóre z elementów:
- treść oświadczenia woli złożonego przez stronę lub strony
- skutki wynikające z ustawy dla danego rodzaju czynności prawnych
- skutki wynikające z zasad współżycia społecznego
- skutki wynikające z ustalonych zwyczajów
· oświadczenie woli kierowane do drugiej osoby uważa się za złożone w momencie, gdy dojdzie do tej osoby w taki sposób, by mogła się zapoznać z jego treścią
· czynności prawne dzielą się na jednostronne i dwustronne:
- jednostronne – do dokonania danej czynności wystarcza złożenie oświadczenia woli przez jedna osobę – testament, udzielenie pełnomocnictwa, przyjęcie i odrzucenie spadku itp.
- dwustronne - do dokonania czynności konieczne jest zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron – inaczej nazywane umowami
· czynności prawne:
- rozporządzające – powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inna osobę, jego zniesienie albo obciążenie
- zobowiązujące – zobowiązanie strony do wykonania czynności w przyszłości
- odpłatne – „ do ut des” = daję by dostać
- nieodpłatne
- konsensualne – gdy czynność prawna wymaga jedynie oświadczenia woli
- realne – gdy obok oświadczenia woli konieczne jest wydanie rzeczy
- ...
moli211