11[1]. KULTURA PLASTYCZNA.doc

KULTURA PLASTYCZNA

Definiując pojęcie kultury plastycznej możemy mówić o kulturze estetycznej czy w ogóle o kulturze ludzkiej, a w czasach współczesnych o kulturze wizualno – plastycznej.
Z punktu widzenia pedagogicznego kulturę plastyczną można ująć jako wartość postulat w dążeniu do najpełniejszego i wszechstronnego rozwoju człowieka. Obejmuje ona sumę zjawisk związanych z twórczością artystyczną, dziedzinami sztuki, doświadczeniem pozwalającym je rozumieć i przeżywać z dostrzeganiem wartości estetycznych w przyrodzie i życiu codziennym.
Człowiek posiadający kulturę estetyczną potrafi reagować na sztukę emocjonalnie, rozumiejąc ją jednocześnie i świadomie wartościując, umie rozszerzać zakres własnych upodobań szanując przy tym inne, odmienne i nowe. Aby zdobyć kulturę plastyczną potrzebna jest znajomość podstawowych praw estetycznych, umiejętność posługiwania się nimi w praktyce, gdzie kształtować można otoczenie i dbać o jego piękno.
Kulturę plastyczna traktujemy nie tylko jako wartość w ogólnej skali społecznej , ale przede wszystkim w skali indywidualnej, ponieważ uznajemy, że dla człowieka jest istotna nie tylko kultura techniczno – użytkowa, ale także kultura symboliczna, pierwiastki i wartości duchowe takie jak prawda , uczciwość, dobro, piękno, osobowość…
Biorąc pod uwagę aspekt społeczny należy stwierdzić, że kultura plastyczna danej grupy społecznej akceptuje, wpływa na funkcjonowanie w niej wartości, wpływa na styl i jakość tworzonych dzieł, podaje sposoby korzystania z dóbr artystycznych i tych dawnych i tych współcześnie powstających.
Kultura plastyczna jest wartością samą w sobie, umożliwiającą człowiekowi uprawianie twórczości plastycznej, odbieranie wrażeń estetycznych i innych, z którymi mamy do czynienia w sztuce; w ten sposób sztuki plastyczne pełnią wiele funkcji. Najistotniejszą jest - z wychowawczego punktu widzenia - funkcja tworzenia osobowości twórczej.
Kontakt człowieka ze sztuką, i wtedy gdy sam ją kreuje, i wtedy gdy jest odbiorcą, nie ogranicza się tylko do jej percepcji, ale dzięki niemu poszerzone zostają zainteresowania, wzbogacona zostaje wiedza o człowieku i świecie, cywilizacji i sztuce; kontakt taki dostarcza wielu nowych wzruszeń i wrażeń, nowych sposobów widzenia; formuje postawy. Dlatego kultura plastyczna jest istotnym celem w edukacji i wychowaniu dzieci i młodzieży. Zaznaczyć jednak trzeba, że w pojęciu tej kultury mamy do czynienia z pewną wszechstronnością wrażliwości i umiejętności, które leżą u jej podstaw. Zarazem istnieje wiele stopni czy też poziomów kultury plastycznej, która dostępna jest większości ludzi. Przejawem jej jest umiejętność doznawania piękna dzieła sztuki i przyrody, zdolność wyróżniania ich z otoczenia, sposobu emocjonalnego reagowania na przedmioty i zjawiska estetyczne oraz rozwijania własnej aktywności i osobowości twórczej.
Kulturę plastyczną formować należałoby od najwcześniejszych lat u wszystkich dzieci bez wyjątku, stopniowo i systematycznie. Sam kontakt i obcowanie z różnymi dziełami sztuki jest niewystarczający, powierzchowny. W kształtowaniu estetycznym potrzebna jest pomoc szkoły i innych instytucji, np .: muzeów, galerii, wydawnictw, prasy… Aby kształtować kulturę plastyczną nie wystarczy sama tylko intuicja, samorodne i niesterowalne kontakty, należy aktywnie uczestniczyć w odbiorze sztuki, a bardzo pomaga w tym wykonywanie różnych ćwiczeń plastycznych. Należałoby wtedy sprowadzić ją do pewnej świadomości, orientacji w wartościach plastycznych, specyfice znaczeń i symboli, wrażliwości na owe sensy.
W obrębie sztuk plastycznych można wyodrębnić:
a) wszystkie dzieła powstałe kiedykolwiek i tworzone współcześnie,
b) symbolikę zawartą w dziełach,
c) wszelkie procesy kreacyjne i percepcyjne, które wpływają na powstanie dzieł, znaków i
znaczeń,
d) funkcje, które spełniają wyżej wymienione składniki.
Wszystkie te elementy są ze sobą ściśle powiązane; przenikają się wzajemnie i zależą też od twórcy bądź odbiorcy. Od świadomości plastycznej artystów zależy poziom i efekty ich poczynań twórczych. Na talent i umiejętności artystów składa się intuicja i świadomość wartości, specyfiki środków wyrazu artystycznego. Jest to kultura estetyczna twórców, która przejawia się w ich psychice i przejawia się w działaniu i ich wytworach. Ani szkoła ani nauczyciel nie mają wpływu na kulturę artystyczną; powstawanie dzieł znaczących. Uczniowie nie są artystami; nie muszą tworzyć arcydzieł. Chodzi o to, aby nauczyciel mógł kształtować w nich kulturę plastyczną, kulturę wizualno – plastyczną i estetyczną, tzn. świadomość sztuki i zawartych w niej znaczeń wizualnych, artystycznych, estetycznych. Można powiedzieć, że kultura to swego rodzaju „rzeczywistość myślowa”, świat znaczeń i symboli, które tworzą ludzie dla ludzi.
M. Gołaszewska w kulturze estetycznej wyróżnia cztery zasadnicze składniki:
1) wrażliwość,
2) doświadczenie,
3) wiedzę,
4) umiejętność wplatania w codzienne życie doświadczeń związanych ze sztuką.
Poza wiedzą teoretyczną, dla kultury plastycznej ważne jest wzbogacanie wrażliwości, jak najczęstsze kontakty z oryginałami, wykształcenie umiejętności kierowania się w życiu zasadami i wskazaniami, które można odnaleźć w sztukach plastycznych. Trzeba stopniowo uczyć się i pielęgnować w sobie wrażliwość na różnorodne niuanse barwne, na fakturę powierzchni, harmonijne układy, przeróżne znaczenia i sensy zawarte w dziełach. Taką wrażliwość zdobywa się powoli, a pomaga w tej pracy bezpośredni kontakt z różnymi dziełami oraz wykształcenie postawy estetycznej, która jest łącznikiem między człowiekiem a kulturą (w której przecież żyje) oraz między jego zamierzeniami a osiągnięciami.
Na kulturę plastyczną składa się zespół warunkujących się wzajemnie składników , do których zaliczyć można niezbędne elementy: wrażliwość plastyczną, doświadczenie plastyczne, wiedzę z zakresu teorii i historii sztuki i estetyki, umiejętność włączenia sztuk plastycznych w całokształt życia. Niektóre należą do zadatków wrodzonych u człowieka, inne są efektem otoczenia i wychowania, a jeszcze inne zostały wyznaczone powziętymi przez człowieka zamierzeniami.
Należałoby tu jeszcze wspomnieć o problemie wartości i wartościowania, mających charakter subiektywny. Swiadome wartościowanie zależy od kultury wizualno – plastycznej i kultury w ogóle. Przeplata się tu pierwiastek poznawczy i refleksyjny, przeżyciowy i motywacyjny.
Z sądem estetycznym , przeżywaniem piękna związana jest wspomniana wcześniej postawa estetyczna. Jest ona swoistym mostem między wartościami zawartymi w dziełach sztuki a osobowością i codziennym życiem odbiorcy. Postawa estetyczna umożliwia wymianę myśli i przeżyć, uruchamia dialog z dziełem, a jej elementami są : wrażliwość, zdolność cieszenia się zauważonym pięknem, aktywność, otwartość, a nawet odwaga w wartościowaniu.
Podsumowując należałoby zaznaczyć, że przy kształtowaniu kultury plastycznej trzeba zachować równowagę między wszystkimi jej elementami. Wszystkie bowiem są jednakowo ważne. Jeśli, na przykład, u odbiorcy dominuje wiedza, to najczęściej ma miejsce przeintelektualizowanie kultury plastycznej; gdy natomiast odbiorca opiera się tylko na swojej wrażliwości, to jego kultura plastyczna ulega subiektywizacji i nie jest on w stanie przeżyć piękna odpowiadającego wartości dzieła sztuki.
Niezwykle istotną sprawą, jeśli nie najważniejszą, jest zachowanie dialogu między sztuką a człowiekiem, szczególnie człowiekiem współczesnym, który jest istotą twórczą i jest powołany do kreowania siebie i otoczenia a nie unicestwiania. Dlatego tak ważnym jest kształtowanie od najmłodszych lat kultury plastycznej i estetycznej w każdym, bo człowiek pozbawiony wrażliwości na piękno traci ogromną część człowieczeństwa, a upadek sztuki zwiastuje zło.