Metody nauczania

Metody nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów.

Dobór metod nauczania zależy od :

wieku uczniów;

treści nauczania;

celów i zadań pracy dydaktyczno-wychowawczej;

organizacji i środków, których zamierza użyć nauczyciel.

Funkcje metod nauczania

Metody spełniają następujące funkcje:

służą zapoznaniu uczniów z nowym materiałem;

zapewniają utrwalenie zdobytej wiedzy;

umożliwiają kontrolę i ocenę stopnia opanowania wiedzy.

Klasyfikacja metod nauczania

Ze względu na pojawianie się ciągle nowych metod, klasyfikacja nie jest ujednolicona.

Klasyfikacje według wybranych autorów opracowań pedagogicznych

Podział wg Cz. Kupisiewicza z dodanymi metodami aktywizującymi:

metody oparte na słowie: wykład, opowiadanie, pogadanka, opis, dyskusja,praca z książką;

metody oparte na obserwacji i pomiarze: pokaz, pomiar;

metody oparte na praktycznej działalności uczniów: laboratoryjna, zajęć praktycznych;

metody aktywizujące: burza mózgów, sytuacyjna, inscenizacji, problemowa;

Klasyfikacja metod oparta na koncepcji wielostronnego nauczania-uczenia się Wincentego Okonia:

metody asymilacji wiedzy - uczenie się przez przyswajanie: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką;

metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy - uczenie się przez odkrywanie; klasyczna metoda problemowa, metoda przypadków, metoda sytuacyjna, giełda pomysłów mikronauczanie, gry dydaktyczne;

metody waloryzacyjne – uczenie się przez przeżywanie; metody impresyjne, metody ekspresyjne;

metody praktyczne – uczenie się przez działanie; metody ćwiczebne, metody realizacji zadań wytwórczych.

Klasyfikacja wg T. Nowackiego

metody nauczania teoretycznego: wykład, pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie;

metody nauczania praktycznego: rozwijanie umiejętności, pokaz, ćwiczenie, instruktaż, inscenizacja.

Klasyfikacja wg K. Kruszewskiego:

metody słowne,

metody oglądowe,

metody praktyczne,

metody gier dydaktycznych.

Zmodyfikowany podział metod nauczania

Jest to podział obecnie stosowany w opracowaniach pedagogicznych:

metody podające: wykład informacyjny, pogadanka, opowiadanie, opis, prelekcja, anegdota, odczyt, objaśnienie lub wyjaśnienie.

metody problemowe: wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, klasyczna metoda problemowa,

metody aktywizujące: metoda przypadków, metoda sytuacyjna, inscenizacja,

gry dydaktyczne: sumulacyjne, decyzyjne, psychologiczne; seminarium, dyskusja dydaktyczna: związana z wykładem,okrągłego stołu, wielokrotna, burza mózgów, panelowa, metaplan;

metody eksponujące:  film, sztuka teatralna, ekspozycja, pokaz połączony z przeżyciem;

metody programowane: z użyciem komputera, z użyciem maszyny dydaktycznej, z użyciem podręcznika programowanego;

metody praktyczne: pokaz, ćwiczenia przedmiotowe, ćwiczenia laboratoryjne, ćwiczenia produkcyjne, metoda projektów,

metoda przewodniego tekstu, seminarium, symulacja.

Charakterystyka metod nauczania

Pogadanka – to dialog nierównoprawnych stron: nauczyciela, który stawia różnie zbudowane pytania, i ucznia, który odpowiada; nauczyciel wie do czego zmierza każde pytanie.

Przygotowanie materiału nauczania:
- cel pogadanki
- analiza merytoryczno – logiczna wiedzy
- rozłożenie wydobytych elementów między poszczególne pytania
- zaprojektowanie zadań

Praca z uczniami:
- połączenie tematu lekcji z doświadczeniami uczniów
- dopasowanie pytań i odpowiedzi
- zebranie i wykorzystanie wiadomości
- zebranie i wykorzystanie wiadomości zgromadzonych podczas pogadanki

Prowadzenie wykładu:

Przygotowanie materiału nauczania:
- zaprowadzenie logicznego porządku w treści
- ustalenie celów minimalnych
- zaplanowanie treści wypoczynkowych i ich miejsca w strukturze wykładu
- atrakcyjne ujęcie treści
- problemowy tok wykładu
- wybór i doskonalenie układu treści (układ liniowy, koncentryczny i spiralny)

Praca z uczniami:
- zaangażowanie uczuciowe nauczyciela
- środki wzrokowo – słuchowe
- urozmaicenie roli uczniów
- notowanie wykładu

Kierowanie dyskusją – to metoda opanowywania materiału nauczania; jest umiejętnością społeczną, którą można zdobyć posługując się nią. Dyskusja służy opanowaniu złożonych form: pojęć, reguł, rozwiązań problemów. Jest dobrą podstawą do kształtowania wartości. Służy korzystaniu z wiedzy w sytuacjach społecznych, wybieraniu rozwiązania i drogi postępowania w obliczu różnych poglądów i odmiennych celów. Jest sposobem zdobywania autorytetu i przywództwa. Aby dyskusja przyniosła efekt, nauczyciel powinien nadać spójność elementom wypowiedzi uczniów.

Przygotowanie materiału nauczania:
- ustalenie celu dyskusji
- wybór tematu i ustalenie jej rezultatów
- przewidywanie stanowisk dyskusji
- opracowanie scenariusza dyskusji
- umiejscowienie materiału dyskusji w obrębie większej całości

Praca z uczniami:
wprowadzenie do dyskusji
- ustalenie jej przedmiotu
- wzbudzenie dyskusji
- kontrolowanie wychowawczych konsekwencji
- nadzór nad stroną formalną dyskusji
- zebranie rezultatów dyskusji

Kierowanie obserwacją – jej istotą jest doprowadzenie do tego, aby spostrzeżone zostały istotne cechy i funkcje oraz aby w wyniku tego, w umyśle dziecka powstała prezentacja obserwowanego obiektu pozwalająca zrozumieć możliwie najszerszą klasę zjawisk, do której należy obserwowany obiekt.

Przygotowanie materiału nauczania:
- wybór materiału i środka ekspozycji
- włączenie obserwacji w tok lekcji

Praca z uczniami:
- przygotowanie do obserwacji – co i po co obserwują?
- doprowadzenie do spostrzeżenia istotnych cech obiektu i cech obserwacji
- instruowanie słowne – komentowanie
- podsumowanie – wykorzystanie wiedzy zgromadzonej w czasie obserwacji

Kierowanie korzystaniem z materiałów źródłowych – (źródła – wszelkie informacje w utrwalonej postaci, stanowiące materiał nauczania).

Na umiejętność korzystania ze źródeł składa się:
- wyszukiwanie źródeł
- wyszukiwanie informacji
- sprawdzenie informacji
- łączenie informacji

Kierowanie kształtowaniem się wartości (u Okonia metoda eksponująca). Najwięcej sposobności do pracy wychowawcy w szkole , choćby ze względu na poświęcony czas dostarcza materiał nauczania: zawarte w nim wiadomości służą kształtowaniu w umyśle ucznia wartości.

Przygotowanie materiału nauczania:
- wywołanie nastawienia uczniów sprzyjającego danej wartości i przygotowanie intelektualne do zetknięcia się z nią
- zetknięcie się z wartością i jej spostrzeżenie
- uznanie wartości
- preferowanie wartości
- kształtowanie wiary w wartości
- abstrahowanie z sytuacji, w której występowała
- tworzenie uwewnętrznionego systemu wartości
- podporządkowanie działania wartości
- ukształtowanie światopoglądu

Praca z uczniami:
- przygotowanie nośnika wartości
- zaplanowanie ekspozycji wartości
- namawianie do danej wartości

Kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych – kierują nimi zawarte w nich zasady.

Przygotowanie materiału nauczania:
- analiza umiejętności
- przygotowanie stanowiska pracy

Praca z uczniami:
- przygotowanie do uczenia się umiejętności
- poznanie i ćwiczenie umiejętności: pokaz, instrukcja, model
- łączenie czynności składowych
- informacje zwrotne
- ćwiczenia

3