Psalm 1

Orygenes – Homilie o księdze psalmów.

Księga psalmów jest jak wielki gmach, w którego drzwiach zewnętrznych tkwi jeden klucz, a wiele zewnętrznych komnat ma osobne klucze. i chociaż tym jednym kluczem do wielkich drzwi wejściowych jest duch święty, to jednak każda komnata ma swój własny kluczyk. jeśli ktoś pomiesza klucze i wyrzuci je z domu, to chcąc otworzyć komnatę, nie może tego dokonać, o ile nie odnajdzie odpowiedniego klucza.
Tak więc poszczególne psalmy są jak kolejne komnaty, które mają swoje własne, osobne klucze. bramą wejściową zaś do tego domu jest psalm pierwszy, który zaczyna się tak:

Psalm 1 (tłum. Biblia Poznańska)

SZCZĘŚCIE SPRAWIEDLIWYCH, ZGUBA BEZBOŻNYCH

1 Błogosławiony człowiek, który nie idzie za radą bezbożnych, nie wkracza na drogę grzeszników i nie przebywa w towarzystwie szyderców,2 lecz raczej upodobał sobie bojaźń Jahwe, a nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą.3 Podobny jest do drzewa zasadzonego nad strugami wód, które przynosi owoc w swoim czasie i którego liście nie więdną. Szczęści mu się też we wszystkim, czego się podejmie.4 Nie tak [się dzieje] z bezbożnymi: podobni są do plew, które wiatr rozwiewa.5 Tak więc bezbożni nie ostoją się w sądzie ani grzesznicy w zgromadzeniu sprawiedliwych.6 Jahwe bowiem czuwa nad drogą sprawiedliwych; droga bezbożnych natomiast prowadzi do zguby

Teologia Psalmu 1

Autor Psalm l uczy nas prawdziwej drogi życia. Pouczenie to zrealizował w pełni Jezus Chrystus. Pokarmem Jego i rozkoszą było wypełnianie woli Ojca (por. J 4, 34; Hbr 10, 7). On jeden zasługuje w pełni na określenie Sprawiedliwy (por. Dz 3, 14; l P 3, 18; l J 2, 1). „Jego drogą", tj. losami, pokierował Ojciec w boski sposób, wskrzeszając Go z martwych i wywyższając do godności sędziego całego świata. W Jezusie pokazał nam Bóg ideał sprawiedliwego z Psalmu 1. On to przecież powiedział, że „błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je" (Łk 11, 28). On przypomniał, że najpewniejszą drogą do Boga jest miłość. Ona jest drogą do królestwa Bożego (Mk 12, 34) i do życia (Łk 10, 27). Ps l mówiąc o drzewie zasadzonym nad wodami i plewie rozrzucanej przez wiatr pobudza także do działania lud Boży Nowego Testamentu.

ks. Prof. Stanisław Łach

Psalm ten nie ma tytułu (został dodany później), gdyż nic nie może stać przed naszą Głową, Panem i Zbawicielem O Nim bowiem wyraźnie mówi Psalm, zapowiadając Jego święte wcielenie, życie i karę bezbożnych. Podział: cnotliwe życie Słowa Wcielonego jako uosobienia wszystkich sprawiedliwych (1-2(; grzeszne życie bezbożnych i czekająca ich kara (4-6).

Komentarz Św. Beda

Struktura Psalmu składa się z dwóch części ułożonych w chiazm czyli paralelizmy, które zestawiają wyrażenia w obu wierszach w odwrotnym porządku. I tak w wierszach 1-2 (A) prawy człowiek jest pilny w czytaniu Tory i (B) porównany do drzewa w wierszu 3, i druga część chiazmu w wierszu 4 (B) porównanie do plewy i w wierszach 5-6 (A) występni i ich los.

Wiesław Gdowicz

Autor: Wiesław Gdowicz

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Błogosławiony, kto zaufał Panu.

Błogosławiony człowiek, który nie idzie za radą występnych,
nie wchodzi na drogę grzeszników
i nie zasiada w gronie szyderców,
lecz w Prawie Pańskim upodobał sobie
i rozmyśla nad nim dniem i nocą.
Refren.
On jest jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą,
które wydaje owoc w swoim czasie,
liście jego nie więdną,
a wszystko, co czyni, jest udane.
Refren.
Co innego grzesznicy:
są jak plewa, którą wiatr rozmiata.
Albowiem znana jest Panu droga sprawiedliwych,
a droga występnych zaginie.
Refren.

Ps 1,1-2.3 4 i 6
 

Ps 1. Psalm mądrościowy, stanowiący wstęp do Psałterza.

Struktura: dwie części ułożone chiastycznie:
ww. 1-2 (A): prawy człowiek jest pilny w czytaniu Tory;
w. 3 (B): porównanie do drzewa;
w. 4 (B) porównanie do plewy;
ww. 5-6 (A): występni i ich los.

1. ”Szczęśliwy” [albo: ”Błogosławiony”]: Typowe określenie mądrościowe (Prz 3,13; 8,32-33; Ps 32,1; 34,9).

2. Utożsamienie mądrości z Torą jest cechą mądrości po okresie niewoli babilońskiej (Syr 24).

3-4. Prawy i występny zostali opisani przez dwa przeciwstawne porównania: prawy jako owocujące drzewo, zasadzone nad obfitą wodą (Jr 17,7-8; Ps 92,13-15); występny jako sucha plewa, nie mająca w sobie życia (So 2,2; Hi 21,18; Iz 17,13).

6. Temat „dwóch dróg" występuje często w Psałterzu (Pwt 30,15-20). „Droga występnych" w w. 6 tworzy inkluzję z „drogą grzeszników" w w. 1.

Psalm 1, to utwór otwierający biblijną Księgę Psalmów. Ma on charakter mądrościowy i wprowadza w tematykę całego Psałterza.

Czas powstania

Czas i okoliczności powstania Psalmu 1 nie jest ustalony jednoznacznie. Psalm 1 powstał prawdopodobnie po okresie niewoli, o czym świadczyć ma pełne emfazy wywyższenie Prawa. Jednak podobne treści zawiera np. już wcześniejsza Księga Jeremiasza: Jr 17,5-8.

Treść i teologia

Psalm 1 podejmuje temat dwóch dróg życia: sprawiedliwych i grzeszników. Tym dwóm drogom odpowiadają dwie części: pierwsza o szczęśliwym życiu ludzi sprawiedliwych, a druga o nieszczęśliwym życiu grzeszników. Szczególnie istotny jest pierwszy wiersz psalmu:

Szczęśliwy mąż,
który nie postępuje za radą bezbożnych,
ani nie staje na drodze grzeszników,
ani też nie zasiada na zebraniach szyderców.

Stanowi on opis trzech stopni wchodzenia na drogę grzechu: poprzez słuchanie złych rad, naśladowanie sposobu postępowania, a ostatecznie dołączanie do tych, którzy złych rad udzielają. Określenie "Szczęśliwy", było w tradycyjnych przekładach Biblii tłumaczone jako "błogosławiony" i nawiązywało bezpośrednio do ośmiu błogosławieństw ewangelicznych.

Ideałem do którego ma dążyć człowiek sprawiedliwy jest życie zgodne z zasadami moralnymi wynikającymi z Prawa Mojżeszowego, czyli Tory. Takie postępowanie prowadzi do wiecznego szczęścia, a chodzenie drogami grzeszników - do kary. Dyskutowane jest znaczenie wersu 5: "Przeto nie ostoją się bezbożni na sądzie [...]". W Starym Testamencie nie było jeszcze nauki o sądzie ostatecznym, prawdopodobnie chodzi więc tutaj o karę w życiu doczesnym.

Chrześcijańska egzegeza widzi w Psalmie 1 zapowiedź nauki Jezusa o drodze i bramie prowadzącej do życia (np. Mt 7,13); zaś Jezus pełniący wolę swojego ojca ma być wzorem człowieka sprawiedliwego, który postępuje zgodnie z zaleceniami Psalmu 1.

Ps 1, 1 - Ps 1 Psalm pochodzi z kół mądrościowych z późniejszego okresu. Prawo Boże jest właściwym drogowskazem życia.

Ps 1, 1 - "Szyderców" - tych, co lekceważą Prawo Pana; są oni synonimem grzeszników.

Ps 1, 5 - W sądzie Pana nad występnymi, rozumianym wraz z późnym judaizmem eschatologicznie, wezmą także udział sprawiedliwi (por. Dn 7,22; Mdr 3,8; 1 Kor 6,3).

Psalm 1 - dwie drogi życia

Przez długi czas podchodziłem do Psalmów jak pies do jeża. Niby wiedziałem, że zawierają one modlitwy, hymny, błagania, które mogą przydać mi się i teraz. Próbowałem więc otwierać Pismo Święte (a konkretnie Biblię Paulistów), zatrzymywać się na którymś z psalmów i się z nim "zaprzyjaźnić". Nie dało się. Odbijałem się jak od ściany.

Aż do czasu, gdy okazyjnie kupiłem na Allegro "Księgę Psalmów" w przekładzie Czesława Miłosza. Przekład to niezwykły: trochę archaizujący, a jednocześnie dosłowny (czasami aż do granicy niezrozumienia). Ironia chciała, że sprzedającym na aukcji był... jeden z tłumaczy Biblii Paulistów, ksiądz Mickiewicz. :-)

I oto Psalm 1, który od razu pokochałem.

Szczęśliwy, kto nie chodził za radą bezbożnych
* na drodze grzeszników nie postał,
* w gromadzie naśmiewców nie siedział.
Ale w prawie Pańskim ma upodobanie
* i naukę Pańską bada w dzień i w nocy.
I będzie jak drzewo zasadzone u strumieni wód,
* które wydaje owoc, kiedy jest jego czas,
* i którego liść nie usycha.
* A cokolwiek zacznie, powiedzie się.
Nie tak bezbożni, nie tak.
* Ale są jak plewy, które wiatr wymiata.
Przeto nie ostoją się bezbożni na sądzie
* ani grzesznicy w zgromadzeniu sprawiedliwych.
Albowiem poznaje Pan drogę sprawiedliwych,
* a droga bezbożnych zaginie.

Niesamowity ładunek informacji w zaledwie ośmiu wierszach biblijnych! Jak widzimy, Miłosz dzieli te wiersze jeszcze na wersety ułatwiające recytację i śpiewanie. Bibliści mówią, że to typowy psalm "mądrościowy", który wspaniale streszcza dużą część przekazu Starego Testamentu. Otóż mamy przed sobą dwie drogi. Albo pójdziemy za przykazaniami Boga, albo pójdziemy za ... czym innym.

Skupię się tylko na pierwszych trzech wersetach. Porównywałem ten Psalm w różnych przekładach i dwa z nich nasunęły myśl o bardzo misternym stopniowaniu tego, czego ów "szczęśliwy człowiek" nie powinien robić.

Może jeszcze ten sam fragment z Biblii Poznańskiej:

Błogosławiony człowiek,
który nie idzie za radą bezbożnych,
nie wkracza na drogę grzeszników
i nie przebywa w towarzystwie szyderców.

Mamy tu pięknie opisane etapy schodzenia z tej właściwej drogi.

1. Pójście za radą bezbożnych. W hebrajskim słowo resa'im oznacza tych którzy są nieprzyjaciółmi Boga, którzy się otwarcie sprzeniewierzają Bogu, Anglicy tłumaczą to pięknym słowem "wicked". Z kontekstu nie wynika, że chodzi o pójście na stałe. Ot, słuchamy takiej rady raz czy dwa i postępujemy zgodnie z nią. Choć powinniśmy wiedzieć od kogo ta rada pochodzi.

2. Wkroczenie na drogę grzeszników. No, tutaj już jest konkretna decyzja. Nie tylko posłuchamy rady, ale i będziemy szli drogą tych którzy grzeszą, uczestniczyli w ich sposobie życia.

3. No i zasiadanie wśród szyderców. Szydercami nazywa autor Psalmu ludzi, którzy ufają tylko sobie (patrz Prz 21,24: "Pyszny i wyniosły, któremu na imię "szyderca"). To ludzie, którzy wprawdzie wierzą w Boga (BTW. w ST nie mamy nigdy pojęcia ateisty w dzisiejszym rozumieniu), ale postępują tak jakby nie istniał. Co oznacza przebywanie z szydercami? Ano przyłączenie się do ich aktywnego "nawracania" ludzi prawych. Tutaj my już nie słuchamy rady, my sami takie rady dajemy! I w tym momencie, sami stajemy się "bezbożnymi", nieprzyjaciółmi Boga.

Kojarzy mi się taki przykład. Oto pan, który ma problemy z alkoholem i postanawia mniej pić. Ale oczywiście kolesie od kufla nie przestają. Wraca z pracy do domu, w barze widzi znajome twarze. "Wpadnij, napij się z nami"; no w sumie jedno piwko nie zaszkodzi. Pije to jedno piwko. Posłuchał więc rady (1). Towarzystwo przenosi się do większego baru. Idzie z nimi. Wreszcie siadają w tym innym barze, piją piwko za piwkiem. Czyli już zachowuje się tak jak oni (2). I nagle pomysł, "- ej, Edka nie było dawno, zadzwonisz do niego? - No pewnie!". I facet który obiecał wcześniej, że nie będzie pił, radzi komu innemu aby do niego dołączyć. (3)

Oczywiście to przykład taki naciągany, można ten fragment rozumieć też bardziej metaforycznie:

1.      pojedyncza wpadka

2.      przyzwyczajenie i nałóg

3.      przewrotność i hipokryzja, bronienie tego nałogu

I jeszcze na koniec MP3 z psalmem 1 do posłuchania (pobrałem ze strony Darka Lepicha):

·         Psalm 1 w wykonaniu zespołu Psalmos

sobota, 28 lipca 2007, vroobelek

poleć znajomemu » śledź komentarze (rss) »

Dodaj komentarz »

Początek formularza

Dół formularza

Psałterz Dawidowy Kochanowskiego. oto twój Psalm I:

Szczęśliwy, który nie był miedzy złymi w radzie
Ani stóp swoich torem grzesznych ludzi kładzie
Ani siadł na stolicy, gdzie tacy siadają,
Co się z nauki zdrowej radzi naśmiewają;

Ale to jego umysł, to jego staranie,
Aby na wszytkim pełnił Pańskie przykazanie;
Dzień li po niebie wiedzie, noc li swoje konie,
On ustawicznie w Pańskim rozmyśla zakonie.

Taki podobien będzie drzewu porzecznemu,
Które przynosi co rok owoc panu swemu,
Liścia nigdy nie tracąc, choć zła chwila przydzie;
Temu wszystko, co pocznie, na dobre wynidzie.

Ale źli, którzy Boga i wstydu nie znają,
Tego szczęścia, tej nigdy zapłaty nie mają:
Równi plewom, które się walają przy ziemi,
A wiatry, gdzie jedno chcą, wszędzie władną jemu.



Dla czego przed sądem być muszą pohańbieni
Ani w liczbie z dobrymi będą policzeni;
Pan bowiem sprawiedliwych na wszelki czas broni,
A przewrotne, złe ludzi cicha pomsta goni.

Czytając Psalm 1 napotykamy na antagonistyczne porównanie między człowiekiem bezbożnym i pobożnym. Można się domyślać, że porównanie to polega na wskazaniu i podkreśleniu różnicy między dwoma sposobami bycia. Czytając słowa psalmisty wyłaniają się przed nami wyobrażenia, dotyczące dwóch przeciwstawnych fenomenów: dobra i zła, pobożności i bezbożności. Dostrzec w nich można pochwałę człowieka i obietnicę wielkiego szczęścia i łaski darowanej przez Boga.

Pochwała ta wyrażona jest poprzez ukazanie człowieka pobożnego jako „męża sprawiedliwego”. Został on tak nazwany nie ze względu na własną sprawiedliwość, której przed Bogiem żaden człowiek nie posiada (Rz 3,23), ale poprzez suwerenny akt Boga, który czyni człowieka sprawiedliwym z niepojętej dla nas miłości. Dzięki działaniu Ducha Św. człowiek staje się pobożny, otwiera się na głos świętego Boga, poznaje Jego prawo, poprzez które dostrzega swoją grzeszność.

„Będzie on jak drzewo wydające swój owoc we właściwym czasie” Czym jest jednak drzewo bez swojego Ogrodnika, który o nie dba? Czym jest człowiek pobożny bez Boga? Dzięki łasce i miłości Boga trwamy w wierze. W swoim Słowie Bóg zachęca nas, byśmy nie zbaczali z Jego drogi. Pan błogosławi wszystkim, którzy przyjmują od Niego dar sprawiedliwości. To, co najważniejsze w naszym życiu jest darem łaskawego Boga, jest dowodem niepojętej miłości. Samo życie jest niewyobrażalnym podarunkiem, za który nigdy nie będziemy w stanie wypowiedzieć naszą wdzięczność. Życie, jak mówi Fiodor Dostojewski w powieści Młokos „jest czymś tak prostym i prawdziwym, tak bezpośrednio przemawiającym do każdego, ze właśnie z powodu tej prostoty i jasności nie możemy wierzyć, ze jest tym, czego przez całe życie szukamy”.

Słowa te z pewnością są zaskoczeniem dla człowieka nowoczesnego, wyzwolonego. Obecnie dąży się do tego, aby być pożytecznym, przyświeca temu idea tworzenia lepszej przyszłości. Stawianie na pierwszym miejscu wartości, które z tak wielkim wysiłkiem sami osiągamy jest rzeczą powszechną, ale w tym wszystkim zapominamy o wartościach podarowanych nam przez Boga, dlatego rzucamy się w szaleńczy wir pracy i nie jesteśmy w stanie spostrzec jak życie umyka gdzieś obok nas. W tym kontekście pomocne może okazać się przytoczenie wizerunku człowieka bezbożnego, który gardzi tym, co zostało mu ofiarowane przez Stwórcę, W Psalmie 1 czytamy, że bezbożnik to „plewa, która wiatr roznosi” to szyderca, człowiek zły, którego przepełnia obłuda i nicość. Obłuda człowieka bezbożnego spowodowana jest tym, że człowiek żyjący bez Boga nie widzi wokoło siebie - w swej monotonnej codzienności - śladów Jego obecności, nie dostrzega zdumiewającej „sfery sacrum”. Bez miłości Bożej rozlanej w sercach naszych przez Ducha Św. (Rz 5,5).

Jesteśmy tylko grzesznikami, potrzebującymi Bożego zmiłowania, potrzebujemy impulsu łaski i wyobraźni wiary. Fenomen bezbożnika nie jest zatem rzeczywistością daleką od nas, ale autentyczną częścią naszego życia w momencie kiedy odwracamy się od Chrystusowej Ewangelii.

Często zastanawiam się jakim jestem człowiekiem? Jakim człowiekiem chciałabym być, czy dążę do kontaktu z Bogiem, któremu przecież tak wiele zawdzięczam, który prowadzi mnie przez życie, jest moim Pasterzem (Ps. 23). W krzyżu Jezusa Chrystusa wszelki mrok smutku, beznadziejności i niepewności zostaje przełamany niepozornym pięknem słabości, wytrwałości i miłości. W Jezusie Chrystusie Bóg nachyla niebo ku nam, jest z nami przez wszystkie, nawet najcięższe przeciwności losu. Bycie chrześcijaninem nie jest czymś łatwym, ale stale możemy się zwracając do Boga o pomoc, by przez Ducha Św. kierował nami, abyśmy mądrze korzystali z daru życia.

Psalm 1

PIEŚŃ WEJŚCIA DO PSAŁTERZA:
DWIE DROGI, DWA PRZEZNACZENIA

Zgromadzenie bezbożnych / jest złem dla nich samych, / złem dla świata. / Zgromadzenie sprawiedliwych / jest dobrem dla nich samych, / dobrem dla świata. / Rozproszenie bezbożnych / jest dobrodziejstwem dla nich samych, / dobrodziejstwem dla świata. / Rozproszenie sprawiedliwych / jest złem dla nich samych, / nieszczęściem dla świata.

(Talmud, Sanhedryn 71a)

1 Szczęśliwy mąż, który nie wchodzi na spotkania z występnymi,

nie zatrzymuje się na drodze grzeszników

i nie siada w kręgu oszczerców!

2 Przeciwnie: w prawie Jahwe znajduje radość,

nad Jego prawem rozmyśla dniem i nocą.

3 Jest on jak drzewo zasadzone nad kanałem,

które wydaje owoc w swoim czasie,

a liście jego nie więdną;

wszystkie jego dzieła powiodą się.

4 Nie tak z występnymi, nie tak:

Są oni jak plewa, którą wiatr rozmiata.

5 Toteż występni nie wstaną na sądzie

ani grzesznicy — w zgromadzeniu sprawiedliwych,

6 bo Jahwe miłuje drogę sprawiedliwych,

a droga występnych ulegnie zniszczeniu.

Tekst i kontekst

R. Guardini napisał: „Ps 1 to portal, przez który wchodzimy do bogatego świata poematów”. Jego pierwsze słowo zaczyna się od pierwszej litery hebrajskiego alfabetu, alef; ostatnie słowo kończy się ostatnią literą alfabetu tau; w ten sposób stanowi on syntezę wszystkich słów, czyli całego biegu życia. M. Buber wspominał, że „rabbi Izrael z Kozienic mawiał: «Słusznie nasi mędrcy zwrócili uwagę, że Prawo w pierwszym psalmie jest nazywane Prawem Pana, a potem jego Prawem. Bo gdy człowiek uczy się Prawa z miłości do niego samego, wówczas Prawo zostaje mu dane i jest jego, i może przyoblec w święte Prawo swe święte myśli»”. Pieśń ku czci torah to pieśń o sprawiedliwym życiu, o życiu pokrytego bujną zielenią drzewa. „Drzewo życia” występuje na początku Biblii w tekstach o stworzeniu (Rdz 2, 9); „drzewo życia” dominuje w opisie raju, który jest celem historii, czyli na ostatnich stronicach Biblii (Ap 2, 7); żywe i zielone drzewo znajduje się w centrum pierwszego tekstu biblijnej modlitwy. Claudel w swoim poetyckim komentarzu do psalmów napisał: „Zadżumiony towarzysz, towarzyszka parszywców, księga, która cuchnie zgnilizną: wybaczcie, jeśli wolę tę zdrową sugestię i to święte potwierdzenie, jeśli wolę pośród nocy propozycję dnia. Jakże zielone, orzeźwione kwietniowymi ulewami, to drzewo pośrodku tekstu (...); przepowiada swym owocom powodzenie. Wszystko inne, do diabla! Dym i pył w oczy! Jeden podmuch, i po wszystkim”.

Psalm ten zawdzięcza entuzjazm, z jakim został przyjęty, bardziej swej pozycji programowego prologu i „wstępu do całego Psałterza”, niż swej rzeczywistej wartości poetyckiej i myślowej, która jest dosyć skromna. Szczegółowa literatura na temat tego psalmu jest rzeczywiście bardzo obszerna, a o jego charakterze tekstu „hors ligne”, samotnego i niezależnego, świadczy nie tylko to, że jest „sierotą”, czyli że brak mu tytułu, a więc znajduje się poza zbiorem, lecz także osobliwa wskazówka, obecna w tekście „zachodnim” (kodeks D) Dziejów Apostolskich. W Dz 13, 33 zacytowano w. 7 z Ps 2 i dodano: „jak napisane jest w Psalmie Pierwszym”. Uwaga ta znajduje potwierdzenie w wypowiedzi, którą Talmud babiloński (9b-10a) przypisuje rabbiemu Yehudzie ben Simon ben Pazi: „Psalm «Szczęśliwy człowiek» i psalm «Dlaczego narody się buntują» stanowią jedną część”. Również św. Justyn Męczennik w swej Apologii (I, 40) cytuje oba psalmy jako jedną całość i odnosi je — zgodnie z hermeneutyką chrześcijańską — do Mesjasza, sprawiedliwego par excellence...