19.03.docx

Diagnoza psychologiczno - pedagogiczna w poradnictwie i doradztwie zawodowym.

1. Pojęcie i definicje diagnozy psychologicznej

2. modele diagnozy psychologicznej

3. struktura procesu diagnozy psychologicznej

4. diagnostyka dydaktyczno – wychowawcza

5. diagnostyka opiekuńcza

6. diagnostyka w wychowaniu

Diagnostyka psychologiczna

Obecnie na świecie psychologowie mogą wybierać spośród ponad 75 testów badających inteligencje, 200 testów osobowości oraz 200 kwestionariuszy zainteresowań zawodowych.

Diagnozowanie w psychologii (klinicznej, wychowawczej, penitencjarnej) – zdaniem W. Paluchowskiego – to proces aktywnego poszukiwania danych i informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o działaniach zmierzających do zmiany aktualnego stanu psychospołecznego człowieka.

W tym ujęciu diagnoza rozumiana jest szeroko jako proces pozyskiwania i przetwarzania informacji w celu rozwiązywania problemów łączący zarówno podejście ‘psychometryczne’ (wg. Reguł i procedur), jak i ‘kliniczne’ oparte na całościowym poznaniu jednostki jako indywidualnej istoty ludzkiej.

Efektywne doradzanie klientowi zdaniem J. Brzezińskiego i J. Kowalika wymaga:

- zaistnienia stanu dyskomfortu psychicznego, utrudniającego normalne funkcjonowanie klienta

- rozpoznanie i wyjaśnienie przyczyn owego stanu – diagnoza psychologiczna

- udzielanie pomocy psychologicznej adekwatnej do wyniku diagnozy. Jej trafność przesądza o skuteczności zabiegów korekcyjnych

Diagnoza psychologiczna stanowi istotne ogniwo w procesie przepływu informacji między szeroko rozumianą praktyką społeczną a psychologią jako nauką.

Modele diagnozy psychologicznej

Mając na względzie cel diagnozy, stosunek do pacjenta, poziom aktywności diagnosty i stosunek diagnozy do terapii, można wyodrębnić cztery podstawowe modele diagnozy psychologicznej:

- nozologiczną

- funkcjonalną

- interakcyjną

- systemową

Diagnoza nozologiczna (różnicowa) – oparta jest na modelu medycznym i polega na rozpoznawaniu i integrowaniu pewnej liczby symptomów oraz przypisaniu klientowi z możliwych jednostek nozologicznych.

Diagnosta postępuje, według z góry określonego algorytmu odwołując się do swej wiedzy o wskaźnikach zaburzenia np. wykaz wskaźników dysleksji bada klienta i odpowiednim zestawem prób testowych dla jej ujawnienia. Efektem jego pracy jest opracowanie zindywidualizowanej diagnozy pacjenta.

Diagnoza funkcjonalna – celem tej diagnozy jest opis i klasyfikacja zaburzenia. Rola diagnosty jest bardziej założona i polega na rozpoznaniu kim jest klient oraz jakiego rodzaju trudności adaptacyjne ujawnia. Podobnie jak w modelu diagnozy nozologicznej diagnosta dominuje na klienta oraz osobami reprezentującymi jego interesy.

W efekcie zdarza się, że zalecenia specjalisty mogą spotkać się z brakiem zrozumienia ze storny badanego i jego otoczenia np. matka zauważa, że nie ma potrzeby, aby jej dziecko uczestniczyło w specjalnych zajęciach terapeutycznych ponieważ z każdym dzieckiem są problemy i nie należy przesadzać. A nauczyciel mający wykonywać zalecenia psychologa traktuje je jako niezrozumiałe i niewykonalne.

Diagnoza interakcyjna- diagnosta pełni rolę pośrednika, konsultanta lub doradcy pomiędzy środowiskiem społecznym a badaną jednostką. A jego aktywność nie ogranicza się tylko do aktywności poznawczej.

Diagnosta stara się dotrzeć do środowiska pacjenta, aby włączyć je w działania terapeutyczne. Problem rozwiązywany jest na drodze negocjacji i definiowany jest wspólnie przez diagnostę i pacjenta oraz jego opiekunów w sposób dla nich przystępny, wspólnie poszukują dróg jego rozwiązywania. Jest to bardziej niż w poprzednich modelach diagnoz, diagnoza dla pacjenta.

Systemowy model diagnozy – zakłada się, że nie można zrozumieć zachowań jednostkowych, zwłąszca tych zaburzonych bez poznania praw regulujących funkcjonowanie całego systemu rodzinnego pacjenta i odkrycia zależności między występującymi u dziecka objawami indywidualnymi a zachowaniami pozostałych członków rodziny.

Rezygnuje się przy tym najczęściej z badań indywidualnych i analizy intrapsychicznych źródeł zaburzenia, bazując na aktualnej obserwacji wzajemnych zachowań członków systemu np. rodziny.

Ogólny model postępowania diagnostycznego:

- określenie problemu

- sformułowanie hipotez lub hipotezy

- weryfikacja hipotez

- uogólnienie wyników badania

- opracowanie wniosków dla praktyki

Transpozycja w/w etapów postępowania badawczego na praktykę diagnostycznych działań psychologa prowadzi do uogólnionej struktury diagnozy, będącym pewnym schematem normatywnym i tym samym wytycza kolejność działań psychologa lub pedagoga.

Struktura procesu diagnozy psychologicznej:

- zebranie wstępnych danych o pacjencie

- sformułowanie problemu pacjenta

- określenie zadania diagnostycznego – sprecyzowanie problemu, oczekiwań rodziców

- gromadzenie danych weryfikujących hipotezy diagnostyczne

- wyniki badania diagnostycznego

Czynniki wpływające na trafność diagnozy

Diagnoza jest procesem przebiegającym w kontekście społecznym, należy ją rozpatrywać z punktu widzenia interakcji między osobą badaną i badającym. Wynik diagnozy zależy od takich czynników związanych z osobą badaną jak:

- motywacja – rozumienie lub nie powodu/przyczyny znalezienia się w danej sytuacji

- postrzeganie wymagań sytuacji badania

- lęk przed oceną – gdyż uruchamia różne mechanizmy obronne i strategie autoprezentacji

Źródłem błędów i nietrafności diagnozy może być przyjmowana przez diagnostę przestrzeń psychologiczna rozumiana jako układ zmiennych, koncepcji, teorii na których można opisywać osoby badane.

Diagnoza pedagogiczna - jest procesem przetwarzania informacji ukierunkowanym na rozwiązywanie problemu, a nie na tylko rejestrowaniem zachowań. Struktura diagnozy pedagogicznej jest bardzo zbliżona do struktury diagnozy psychologicznej.

Zainteresowania pedagogiki koncentrują się na prawidłowości przebiegu procesu wychowania, zaś psychologii na procesach:

- rozwoju umysłowego

-emocjonalnego

- wolicjonalnego (działaniowego)

- analizie struktury osobowości (testy projekcyjne)

- analizie różnic indywidualnych (testy psychometryczne)

Specyfika diagnozy pedagogicznej

- nie koncentruje się na dogłębnej analizie różnic indywidualnych

- test nie jest traktowany w pedagogice jako najistotniejsza metoda badań

- obserwacja, wywiad, socjometria czy eksperyment pedagogiczny nie są traktowane jako gorsze mniej wartościowe niż testy psychologiczne.

Testy pedagogiczne to głównie testy wiadomości, umiejętności i postaw, które znajdują zastosowanie w diagnostyce dydaktyczno – wychowawczej.

Trzy aspekty diagnozy pedagogicznej

- diagnostyka dydaktyczno – wychowawcza

- diagnostyka opiekuńcza

- diagnostyka w wychowaniu resocjalizacyjnym

diagnostyka dydaktyczno – wychowawcza – polega na rozpoznaniu sytuacji dydaktycznej i wychowawczej ucznia, zwłaszcza zmian jakie w nim zachodzą pod wpływem oddziaływania pedagogicznego.

Procesu uczenia się obejmują następujące elementy:

- wstępne przygotowanie poznawcze – obejmuje wiadomości i umiejętności posiadane przez uczącego się na ‘starcie’ kompetencje warunkujące możliwości przyswajaniu wiedzy

- wstępna motywacja

- warunki kształcenia – ekonomiczne i społeczne otoczenie uczącego się, a szczególnie jakość nauczania, organizacja kontaktu ucznia z treściami nauczania

- osiągnięcia poznawcze – ocena poziomu wiedzy i umiejętności ucznia w sytuacjach zadaniowych. Testy osiągnięć szkolnych a sprawdziany

- osiągnięcia motywacyjne – motywacja warunkuje chęć uczenia się i w dużym stopniu zależy od nauczyciela, jest ważna w procesie diagnozowania powodzeń szkolnych.

Diagnostyka opiekuńcza to inaczej diagnoza potrzeb opiekuńczych procesem o charakterze poznawczym, społecznym i praktycznym uwzględniającym różnorodność potrzeb jednostek i grup społecznych oraz czynniki zakłócające ich samodzielne zaspokajane i regulowanie.

Podstawowe potrzeby opiekuńcze i jednocześnie czynniki zakłócające zaspokajanie potrzeby związane są najczęściej z:

- funkcjonowaniem rodziny

- działalnością szkoły

- z aktywnością człowieka w środowisku

- właściwościami organizmu jednostki

Diagnostyka w wychowaniu resocjalizacyjnym – opiera się na diagnozie opracowywanej dla potrzeb wychowania resocjalizacyjnego osób nieprzystosowanych społecznie.

Diagnoza obejmuje w tym przypadku identyfikację, opis o wyjaśnienie poszczególnych dysfunkcji w adaptacji społecznej jednostki i jej zaburzeniach.

Służy ona zaprojektowaniu właściwych oddziaływań profilaktycznych, wychowawczych i terapeutycznych.

Heurystyczny model funkcjonowania człowieka

System regulacji społeczno – kulturowej  à role społeczne àpostawy : - zachowania

                                                                                                                              - potrzeby ludzkie à system regulacji społeczno – biologicznej

Kryteria przystosowania wg. L. Pytki