1. endogeniczne procesy, procesy geol. związane genetycznie ze zjawiskami zachodzącymi w głębi Ziemi, przebiegające dzięki czerpanej stamtąd energii; np. wulkanizm, metamorfizm, diastrofizm.
2. egzogeniczne procesy, procesy geol. przebiegające dzięki czynnikom działającym na powierzchni Ziemi i w strefie przypowierzchniowej; do procesów egzogenicznych należą głównie: wietrzenie, erozja, grawitacyjne przemieszczenia mas skalnych (np. osuwiska), sedymentacja; przeciwieństwo procesów endogenicznych.
3. Ruchy izostatyczne -dotyczą pionowego ruchu płyt litosfery lub ich części. Powstają w wyniku zaburzenia równowagi izostatycznej spowodowanej przez nacisk bądź odciążenie dużych mas (np. lądolód). Skorupa dążąc do równowagi, wykonuje pionowe ruchy względem leżących obok siebie mas.
4.ruchy epejrogeniczne, geol. powolne, długotrwałe ruchy pionowe skorupy ziemskiej, obejmujące znaczne obszary, lecz niezmieniające w istotny sposób ich budowy geol.; wznoszące lub obniżające (talassogeniczne); powodują zmiany zasięgu mórz i oceanów.
5.ruchy orogeniczne(górotwórcze)- procesy tektoniczne prowadzące do tworzenia się wielkich struktur tektonicznych, zw. orogenami; np. o. kaledońska (rozpoczęła się w kambrze, a zakończyła we wczesnym dewonie), hercyńska (trwała w późnym paleozoiku), alpejska (w późnej kredzie i trzeciorzędzie).
6. Najważniejsza górotwórczość miała miejsce:
a)orog. Kaledońska b) hercyńska c)Alpejska
7.Rodzaje gór ze wzg. Na sposób powstania(geneze):
a) fałdowe - góry powstałe w wyniku sfałdowania i wypiętrzenia mas skalnych; zbud. z fałdów, niekiedy także z płaszczowin; np. Alpy, Karpaty.
b)góry zrębowe, góry załomowe, góry powstałe wskutek działania uskoków, powodujących powstawanie zrębów, rowów tektonicznych i zapadlisk; np. Wogezy, Schwarzwald.
c)góry wulkaniczne, góry utworzone w wyniku działalności wulk.: powstawania wulkanów i gromadzenia się produktów ich wybuchów na powierzchni Ziemi; np. Alpy Japońskie, G. Środkowe (Kamczatka)
8.trzęsienie ziemi, gwałtowne zaburzenie stanu równowagi we wnętrzu Ziemi, prowadzące do wyzwolenia się energii w postaci ciepła, fal sejsmicznych, ruchu skał i ich trwałych deformacji (np. spękania, szczeliny);
9.sejsmologia – zajmuję się badaniem zjawisk trzęsienia ziemi.
10.epicentrum - punkt na powierzchni Ziemi położony nad ogniskiem trzęsienia ziemi.
11. hipocentrum - punkt wyróżniany w obrębie ogniska trzęsienia ziemi, traktowany w badaniach geofiz. jako źródło fal sejsmicznych
12. Podział trzęsień ziemi ze wzg. Na wywołujące je przyczyny:
a)tektoniczne – bardzo groźne, katastroficzne, wywołane ruchami płyt litosfery (90%)
b)wulkaniczne – mniej groźne, wywołane wybuchami wulkanicznymi(erupcja) 7% trzęsień ziemi.
c)zapadliskowe – najmniej groźne, wywołane zapadaniem się pustych przestrzeni górskich (3%).
13.Podział obszarów kuli ziemskiej ze wzg. Na częstotliwość trzęsień ziemi:
a)obszary sejsmiczne- obszary częstego występowania trzęsień ziemi; rozciągają się gł. wzdłuż granic płyt litosfery; wyróżnia się s.s okołopacyficzną (wzdłuż zachodnich wybrzeży obu Ameryk, łuków wyspowych wschodniej Oceanii i Azji) i transkontynet. (od M. Śródziemnego, przez Bliski Wschód, Tybet, aż do południowo-wschodniej Azji).
b)obszary pensejsmiczne-trzęsienia ziemi bardzo rzadkie i słabe (N i W) Europa, Afryka W, Środkowa, N Azja
c)Obszary Asejsmiczne - obszary, na których nie występują trzęsienia ziemi, a tylko wyjątkowo przejawia się słaba aktywność sejsmiczna; s.a. to m.in. Grenlandia, wschodnia część Ameryki Południowej, zachodnia część Australii, większość Afryki i Antarktydy oraz północno-wschodnia część Europy, w tym większość terytorium Polski.
14. Zjawisko Wulkaniczne – to przebicie i wydobywanie się magmy, produktów stałych oraz gazowych z głębi ziemi na jej powierzchni.
15.lawa - magma wydobywająca się na powierzchnię Ziemi podczas erupcji wulk., silnie odgazowana, przemieszczająca się ruchem laminarnym lub rozpylana w postaci fontanny; krzepnąc tworzy magmowe skały wylewne.
16.Podział wulkanów ze wzg. Na budowę:
a) stożkowe – budują ją lawy kwaśne, gęste, krzemionkowe, wolno spływające. Stożki mają strome, a ściany wysokie.
b) tarczowe – budują je lawy rzadkie i zasadowe, bazaltowe, o małej lepkości. Stożki mają rozległe i łagodnie nachylone.
17. Podział wulkanów ze wzg. Na podział erupcji:
a)efuzywne – podczas erupcji wydobywa się z nich tylko lawę; wulkany w Islandii.
b)eksplozywne – podczas erupcji wydobywają się z nich tzw. utwory piroklastyczne(stałe)
c)stratowulkany – podczas erupcji wyrzucane są utwory piroklastyczne i wpływa lawa.
18. Podział wulkanów ze wzg. Na aktywność –
a)wulkany czynne – okresy spokojne przerywane
częstymi erupcjami (etra, newizjusza)
b)śpiące – erupcje za pamięci ludzkiej, ale od dłuższego czasu nie notowany (Fudzi w Japoni od 1880r)
c)Wygasłe – erupcje nie notowane za pamieci ludzkiej.
19.grzbiety śródziemne – podwodny system górskich, wyrastający na 1-3km z dna oceanu w miejscu styku dwóch płyt litosferycznych. Jego oś jest rozcięta dolina ryftową, z której stale wydostają się magma, powodując rozszerzenia dna oceanicznego.
20. rów oceaniczny, wydłużone zagłębienie dna oceanicznego, o stromych stokach i płaskim dnie, występujące w strefie subdukcji, wzdłuż którego płyta litosfery oceanicznej pogrąża się w głąb Ziemi; szer. — kilkadziesiąt km, dł. często ponad 1 tys. km (rów Peruw.-Chil. — 4,5 tys. km); najgłębszy — Rów Mariański, głęb. 11 034 m.
21.ryft - wielka, obniżona wzdłuż uskoków strefa tektoniczna, rozwinięta w obrębie kontynent. lub oceanicznej skorupy ziemskiej; r. kontynent. mają postać rowów tektonicznych (szer. kilkadziesiąt km, dł. do kilku tys. km), obrzeżonych obu- lub jednostronnie przez uskoki, r. oceaniczne — dolin ryftowych (środkiem r. oceanicznego biegnie strefa wulk.
22.stok kontynentalny, forma dna oceanicznego, powierzchnia obrzeżająca kontynenty, opadająca od krawędzi szelfu do głęb. 2500–3000 m (dno basenu oceanicznego).
23.szelf - najniższa, płaska (maks. spadek 2°) część kontynentu, zalana przez morze, rozciągająca się do średniej głęb. 200 m; oddzielona wyraźnym załamaniem od silniej nachylonego skłonu kontynentalnego; sz. są obszarami częstego występowania złóż kopalin (ropy naftowej, gazu ziemnego).
24.wietrzenie – proces ten polega na zmianach w zwięzłości, strukturze i składzie skał powstających w wyniku oddziaływania na nie czynników atmosferycznych oraz organizmów żywych.
25. Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) - proces wietrzenia prowadzący do zmian fizycznych skały - jest ona rozdrabniana na coraz mniejsze okruchy, lecz nie zmienia się jej skład chemiczny
· mechanicznym działaniem soli (wietrzenie solne)
· mechanicznym działaniem organizmów (wietrzenie biologiczne)
26. Wietrzenie chemiczne - są to procesy chemicznego rozkładu, w trakcie których dochodzi do rozpuszczania i uwalniania składników oraz syntezy nowych minerałów bądź pozostawiania trwałych produktów końcowych rozpadu. Wietrzenie chemiczne jest głównie spowodowane procesami rozpuszczania, hydratacji, hydrolizy, utleniania, redukcji i uwęglanowienia (karbonatyzacji) przebiegającymi głównie pod działaniem wody, tlenu, dwutlenku węgla, kwasów humusowych i bakterii. 27. Wietrzenie biologiczne (organiczne) – jest to każdy rodzaj wietrzenia spowodowany przez organizmy żywe.Wyróżnia się tu mechaniczną działalność organizmów żywych (np. rozsadzanie skał przez korzenie roślin) oraz ich oddziaływanie na skład chemiczny skał, pod wpływem działania substancji wytwarzanych przez rośliny oraz zwierzęta.Wietrzeniu biologicznemu sprzyja klimat gorący i wilgotny.
28. plutonizm, procesy magmowe zachodzące w głębi skorupy ziemskiej (magma, intruzja magmy).
29. delta - nagromadzenie osadów rzecznych (gł. piaski, iły i muły) u ujścia rzeki do morza lub jeziora, tworzące równinę w kształcie trójkąta lub wachlarza, rozciętą przez odnogi rzeki.
30.estuarium , rozszerzone, lejkowate ujście rzeki do morza; w e. zachodzi mieszanie się wód słodkich i słonych, zaznaczają się też ruchy pływowe.
31. Richtera skala, skala, trzęsienia ziemi jest określana na podstawie przyrządów i jest miarą intensywności procesów w ognisku trzęsienia; trzęsienia ziemi klasyfikuje się na podstawie logarytmu dziesiętnego maks. amplitudy fal sejsmicznych; znajomość magnitudy umożliwia wyznaczenie energii trzęsienia ziemi.
32. procesy krasowe, procesy rozpuszczania skał (wapieni, dolomitów, gipsów, soli kam.) przez wody powierzchniowe i podziemne, prowadzące do rozwoju podziemnej cyrkulacji wód i powstania charakterystycznych form powierzchni Ziemi, zw. formami krasowymi.
33.niszcząca działalność wiatru:
a)deflacja - wywiewanie przez wiatr drobnego materiału skalnego, głównie pyłu, piasku; zachodzi głównie na obszarach suchych, pozbawionych roślinności; należy do procesów eolicznych.
b)korazja - zlifowanie i żłobienie powierzchni skał wskutek uderzeń twardych ziarn piasku (najczęściej kwarcowego) niesionego przez wiatr (deflacja); występuje zwł. na obszarach pustynnych.
34.Rodzaje pustyń:
a)hamada - pustynia kamienista, równina skalna, doskonale oszlifowana przez wiatr, pozbawiona gleby i roślinności; duże bloki i okruchy skalne; h. występują m.in. w Afryce i Australii.
b)serir - to pustynia żwirowa lub piaszczysto-żwirowa u podnóży wyżyn lub gór.
c)erg -pustynia piaszczysta, którą charakteryzują wyraźnie ukształtowane wydmy; najczęściej terminu e. używa się dla obszarów Sahary, np. Wielki Erg Zachodni, Wielki Erg Wschodni.
35. wiatr, ruch powietrza względem powierzchni Ziemi (ściślej jego składowa pozioma); rozróżnia się w. o charakterze stałym (np. pasaty, monsuny) oraz lokalne (np. bryza, fen, bora, blizzard).
czapi8