PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA
Problematyka związków pomiędzy praktyka a teorią (związki pomiędzy teorią wychowania a praktyką teorii wychowania)
Z jednej strony mymy praktykow (oczekiwanie – dajcie nam dobra teorie, która sprawdzi się w praktyce – niestety większość teorii nie przystoi do rzeczywistości), a z drugiej strony mamy naukowcow. Problem polega na tym żeby te dwie psychologie ze soba połączyć.
Dlaczego unika się rozmow na temat zwiazko pomiedzy teoria i praktyka?
3 konteksty rozwazań nad zasadami uprawiania nauki (jak należy ja uprawiac):
1. kontekst odkrycia
2. kontekst uzasadnienia
3. kontekst zastosowania
Zostala dokonana analiza tych 3 kontekstow (które sa najczęściej rozwazane, wykorzystane) – najczęściej naukowcy działają w obszarze uzasadniania – szukaja przyczyn (pytanie – dlaczego?); kolejnym jest kontekst odkrycia (ten obszar gdzie zadajemy pytanie o nature zjawiska - co to jest? Z czym mam do czynienia?) celem kontekstu odkrycia jest opis; dopiero daleko na szarymkoncu znajduja się konteksty zastosowan – jakmoge te wiedze zastosowac do praktyki? Jakmoge ja wykorztstac? I stad przede wszystkim tworzy sie ta luka, nie umiemy odpowiedziec na pytanie jak to się dzieje.
Jak można rozpatrywać związki pomiędzy teoria i praktyka:
1. Klasyczne ujecie związku pomiedzy teoria a praktyka wychowawcza
Celem nauki w tym ujeciu jest opis i wyjaśnianie. Zadanie teorii nauki jest opis rzeczywistości i po drugie na bazie tego opisu mamy tworzyc tak zwane generalizacje – tworzenie pewnych uniwersalnych uogólnień. Pozwalaja nam one prognozowac jak ludzie będą się zachowywac – jaka reakcja w danym momencie się pojawi.
opis – generalizacja – prognoza
minusy:
- jeżeli mamy do czynienia z generalizacjami to trudno nam zaobserwowac i prognozowac zachowanie do konkretnej jednostki. Uogólnienia osłabiają nam predyktywnosc
- powinniśmy moc formułować konkretne wytyczne w odniesniu do konkretnej sytuacja – generalizacja nam na to nie pozwala (nie zawsze jesteśmy w stanie podjąć trafne dzialanie na mocy generalizacji)
*musimy pamiętać ze nie wszystkie prognozy będą się sprawdzać (bo nie zawsze teoria jest dobra) – co to znaczy dobra teoria? (wymagania, wyznaczniki dobrej teorii)
- niesprzeczność logiczna zawartych w niej treści
- musi każda teoria dawać nam możliwość weryfikacji empirycznej – możliwa do zweryfikowania empirycznie (nie będzie dobra teoria, jeśli nie da się jej zbadać)
!zweryfikowana empirycznie koncepcja to teoria!
- dobra teoria wynika już z wcześniej zbudowanych teorii (musi mieć zakorzenienie w tym co nauka już wcześniej powiedziała) – lecz nie musi ona powielac może krytykowac, obalac
Mało wartościowe sa teorie których nie mamy do czego odnieść;
- z dobrej teorii można wyciągać, budowac na jej podstawie kolejne nowe hipotezy
*dobra prognoza powinna pozwalać nam wnioskować!
Ujecie to okazalo się słabe, marne DLATEGO psychologowie wymyslili
2. Ujęcie pragmatyczne
Twierdzenia optymalizacyjne (nazwane dopiero w ujęciu normatywnym) – tu były te twierdzenia wdrażane -> przekształcenie twierdzenia wyjaśniającego w konkretna dyrektywe dzialania
Problem rozróżnienia istnienia dwojakiego problemu podejmowanego przez psychologie (teoria praktyka)
- problem naukowy ma charakter poznawczy
- problem praktyczny a charakter trudności (nie tylko wyjaśnienia, ale dyrektywy)
*Teresa Dębo (psychologia rehabilitacji) ->
Szereg wytycznych:
1. selekcja problemow (oddzielenie naukowych od praktycznych)
2. selekcja tematow badawczych (bardziej szczegolowe od problemu)
Psychologia naukowa powinna selekcjonowac problemy praktyczne i na ich podstawie szukac tematow badawczych (tez praktycznych) z nich – dyrektywy dzialania.
3. wprowadzenie perspektyw: badacza i osoby badanej
To podejście daje konkretne dyrektywy/ wskazowki
3. Ujęcie normatywne
Jak przełożyć opis (twierdzenie wyjaśniające) na dyrektywy?
Twierdzenie optymalizacyjne:
1. wazny postulat teoretyczny:
Obowiązek nauki: transformacja wiedzy/ teorii do postaci takiej, żeby mogla być uzyteczna, wykorzystana przez praktykow
2. postulat, ktory przyjeli:
Istnienie twierdzen optymalizacyjnych (np. jeżeli chcesz uzyskac stan A, to musisz działać w sposób B)
è przekształcone twierdzenia wyjaśniające na osiagniecie celu (wspomaganie rozwoju)
3. postulat:
Wprowadzenie do nauki celow dzialania (wymagaja od praktyk precyzyjnego zdefiniowania: do czego dazysz)
- nauka ma dostaraczac sposobów dzialania
Dlaczego nauka jest nieskuteczna? (teoria nie do zastosowania?)
A) nie uzglednilismy wszystkich mozliwych czynnikow w tej sytuacji
B) blednie określony cel
Powinna pośredniczyć pomiedzy budowaniem dobrych teorii i budowaniem dobrych dyrektyw dzialania (psych. Wychowawcza w tym ujeciu)
Krytyka ujecia normatywnego:
1. jeśli mielibysmy tak działać, to musielibyśmy przyjąć, ze każdy problem możemy rozwiązać na gruncie teorii, a sa problemy, których nie da się wyjaśnić naukowo
2. dyrektywy dzialania powinny mieć charakter uniwersalny, a jeśli to niemożliwe -> nieoszacowanie aktualnego kontekstu społecznego (przeszacunkowanie teorii)
3. nadmierne automatyzowanie -> nie trzeba by było studiowac, wystarcza książki
4. trudno jest wskazac kryteria skuteczności
5. nie uwzglednia sytuacji – psycholog jako tylko wykonawca dyrektyw nie uwzglednia potrzeb klienta – nie zawsze dyrektywność jest dobra
4. Ujecie działaniowe
- wykorzystuje teorie dzialania (Chomsky’ego)
Interesuje nas poziom aktualnych realnych działań podejmowanych przez ludzi
- koncentrujemy się na wyjaśnieniu aktulanego zachowania w danym momencie
- dajemy wyjaśnienia waskich wyselekcjonowanych fragmentow
- ogranicza się do wyjaśniania zachowania (a nie prawidłowości rozwojowych itp.)
- koncentruje się na konkretnych osobach/ typach osob
3 etapy, które powinien podejmowac badacz, aby stworzyc dana teorie:
a) analiza dzialania osoby
b) rekonstrukcja wiedzy osoby działającej (systemu poznawczego)
c) opanowanie skutecznej procedury dzialania (bazuje na możliwości przewidywania dalszego rozwoju sytuacji)
Wyznaczniki skuteczności – właściwości indywidualne badacza:
Dann (?) (zalozenia teoretyczne):
a) w tym ujeciu teoretycy powinni być zainteresowani rekonstrukcja poznawcza takiego ujecia sytuacji jakie reprezentuje dana osoba;
b) rekonstrukcje te sa tylko fragmentem wiedzy, jaka dysponuja Ci ludzie -> mogą się wiec zmieniać;
c) subiektywne interpretacje sytuacji nie zawsze sa dostępne świadomości działającego podmiotu;
d) zawsze tylko i wyłącznie subiektywne fragmenty wiedzy (przekonan, interpretacji)
Cele nauki w ujęciu działaniowym:
- definiowanie fragmentu rzeczywistości
- wyjaśnianie tej sytuacji
- przewidzenie przyszłego rozwoju wydarzeń w tej sytuacji
- zaproponowanie sposobu działania
Praktycy korzystaja z 3 rodzajow wiedzy:
- potocznej
- zinstytucjonalizowanej – dostepna członkom jakiejs instytucji; zbior regul, które reguluja dzialanie w obrebie jakiejs instytucji
- naukowej – jej zadaniem jest opis i wyjaśnienie praktyki postepownia wychowawczego w konkretnym miejscu i czasie; podlega zasadom naukoosci (obiektywizm, weryfikowalność)
3 wazne elementy/pytania:
a) co chce osiągnąć? (chodzi nam tu o cel)
b) dlaczego? (chdzi tu o stawianie diagnozy)
c) w jaki sposób? (skupiamy się tuu na projekcie oddziaływań)
Zadanie dla teorii naukowej:
Tworzenie takiej teorii wychowawczej, która będzie bazowala na rekonstrukcji praktyki.
Zastosowanie najwazniejszych paradygmatow w praktyce
3 wazne zalozenia:
I nie ma jednego dobrego sposobu oddziaływania wychowawczego wywodzącego się z danej teorii (szereg roznych warunkow)
II nie wszystki praktyki wychowawcze będą wynikaly z jednej teorii; teorie wiążemy
III kady z nas musi sobie wyrobic swo wlasny model praktyki wychowawczej (które elementy z których nurtow będą nam potrzebne)
ORIENTACJA BEHAWIORALNA
Pawlow – styczność w czasie SR (jako mechanizm uczenia uczenia się)
Thorndike – styczosc w czasie nasiela ziazek S -> R; sila reakcji
Skinner – prawdopodobieństwo pojawienia się reakcji
Stosowana analiza zachowania – bazuje na założeniach warunkowania sprawczego (lata 60-70)
Schemat dziabana stosowanej analizy zachowania : (bardzo podobne do eksperymentu)
1) analiza stanu wyjściowego
2) interwencja – oddziaływanie wychowawcze (umiejętne manipulowanie wzmocnieniami : kary i nagrody!!!)
3) ponowne oszacowanie zachowania – ocena/sprawdzanie skutkow
4) wnioski – czy zmiana się pojawiali czy nie? Czy jest to taka zmiana jakiej chcieliśmy?
*Teoria spolecznego uczenia się – teoria poznania społecznego (Bandura)
- naśladownictwo
- kara, nagroda + procesy poznawcze
- behawioryzm + elementy poznania
Poznawcza modyfikacja zachowania – procedura wychowawcza stosowana na gruncie behawioralnym, a konkretnie z teorii społecznego uczenia się.
- trzeba zdiagnozowac najpierw sfere poznawcza (deficyty);
- pozniie usprawniamy sfere behawioralna
Przykłady zastosowan:
*Procedura samokierowania (samoocenianie, samowzmacnianie, samoregulacja) – skuteczność wzrasta, gdy dziecko wie ze osoba trzecia sprawdzi efekty (ktos z zewnatrz)
*Procedura samowerbalizacji - bazuje na zalozeniu, ze istnieje mowa wewnetrzna (myslenie wewnętrzne)
4 etapy:
Musi być osoba przeprowadzajaca (tiutor) N
A
1) Prezentowanie przez model G
2) Model instruuje dziecko R
3) Dziecko samo instruuje siebie (na glos) O
4) Przeniesienie instrukcji do poziomu mysli D
Efekt: wykonujemy zadania automatycznie !!
*Nauczanie programowane – procedura, która ma jeden najważniejszy aspekt -> polega to na dzieleniu większej czesci dużej porcji materialu; po każdej porcji materialu informacja zwrotna (zdane czy nie zdane); przyswajamy go porcjami; w obrebie przyswajania tych porcji materialu stosowanie procedur m.in. samokierowania
*Nauczane wspomagane komputerowo – zastosowanie komputerow; Vargas wyróżnił 3 sposoby wykorzystywania komputerow w procesie przyswajania wiedzu:
a) cwieczenie – nacisk kladziony na powtarzalnosc
b) symulacja – nauczanie poprzez przenoszenie wlascwosci realnej sytuacji do srodowiska wirtualnego np. nauka dla dzieci – wirtualny sklepik (ucza się wydawac pieniadze)
c) nauczanie – klasyczny sposób doczytania, poszukania info, gromadzenia ich;
*Uczenie się sprawnościowe – istotą tej formy uczenia się jest mozliwosc powtarzania materialu, który mamy do opanowania tak długo jak to jest konieczne
*Metoda Kellera – zindywidualizowany system nauczania - metoda która zostala poddana wielu zniekształceniom, wiele badaniom. Istnieje 5 najazniejszych elementow wchodzących w niej sklad:
1) samokierowanie – samodyscyplina, uczenie się tego ze mam sama decydowac o tym, czy się nauczyłam czy nie; uczenie się odpowiedzialnosci za swój rozwoj;
2) opanowywanie jednostek trescowych – dzielenie materialu na jakies mniejsze fragmenty; przy czym nie przypadkowe dzielenie tylko w taki sposób gdzie osoba przechodzi do nastepnej porcji mterialu jak zaliczy poprzedni (dzielenie + warunkowość);
3) wyklady – element dodatkowy w tej metodzie; wyklad ma za zadanie stymulowac, rozwijac, dostarczac dodatkowych info; natomiast zakres jego tresci nie wchodzi w sklad wymagan „egzaminacyjnych” (nie podlega sprawdzeniu); cel -> „otwieranie kolejnych okienek”
4) supervizorzy – osoby które Maja kontrolowac; Tiutor- nie musi to być osoba strasza, może to być rówieśnik; osoba, która dana jednostke tresciowa już przyswoila, opanowala;
5) prace pisemne – cel -> samodzielny wkład pracy osoby uczącej się; prace na rozne tematy ale takie które maja stymulowac do samodzielnego szukania.
Krytyka wszystkich tych sposobow nauczania dotyczy faktu ze to wszystko jest zbyt samodzielne; kladzenie zbyt dużego nacisku na samodzielność ucznia – mala ilość konsultacji z wykładowcami, nauczycielami; maly kontakt z rowniesnikami – konsultacje rowniesnicze sa bardzo wazne (pozwalaja w pewien sposób uporządkowania wiedzy). Wazna jest również kwestia doboru materialu. Należy pamiętać o dystansie związanym ze stosowaniem narzedzi nauczania.
ORIENTACJA POZNAWCZA
Nauczyciel musi wiedziec jak uczen, wychowanek mysli, jak zapamietauje jak gromadzi informacje – jak funkcjonuje poznawczo (dzieki temu jest w stanie dobrac uczniowi odpowiednie strategie nauczania)
*W behawioryzm nauczyciel wisi nad glowa ucznia – sprawdza, weryfikuje, nagradza oraz karze a w poznawczej ma wspierac, pomgac jak dobrze się nauczyc – roznica jest zarówno w celu nauczania oraz w stosowanych technikach.
Cel: nauczenie się efektywnego sposobu przyswajania informacji w oparciu i wiedze na temat funkcjonowania poznawczego.
Strategie poznawcze (wszystkie strategie, które wyznaczaja sposoby przyswajania i organizowania informacji)
5) powtarzanie
6) strategia elaboracji – powiazanie, skojarzenie ze soba nowych informacji z tymi, kotre już posiadamy
7) strategia organizowania – mnemotechniki (akronimy, loci, metoda slowa klucza – 3 zdania trzeba znac na temat technik), selekcjonowanie, grupowanie, duze znaczenie pamięciowych strategi
Strategie metaloznawcze (dotycza one umiejtnosci zarzadzania, organizowania strategii poznawczych; pozwalają one w ogóle zarządzać naszym
1) monitorowania – formułowanie oyt do tekstu, który mam przyswoic i zrozumiec
2) planowania
3) regulacyjna
*zludzenie zrozumienia – w odniesieni do sposobow uczenia się; polega na tym, ze nie stosujemy procedur sprawdzania czy rzeczywiście wiedza zostala właściwie przyswojona, zrozumiana; dotyczy ono bardzo dużego procentu osob uczących się;
ORINTACJA MOTYWACYJNA
W tej orientacj mamy zasadniczo 3 wazne elementy; tyrzy komponenty motywacyjne, które sa związ...
olaholak