Z.pdf

Site: SASANA.PL at http://sasana.wikidot.com

Source page: Litera Z at http://sasana.wikidot.com/z

Litera Z

Tytuł: Przewodnik po Buddyzmie od

A do Z

ź ródło

drukuj

O autorze: Bhante Shravasti

Dhammika

Wersja scribd:

Wersja pdf:

, POWRÓT DO SPISU TREŚCI ,

LITERA Z

ZADOWOLENIE

(CONTENTMENT)

Zadowolenie (santutthi) jest zdolnością do bycia szczęśliwym i spełnionym w swoim

obecnym stanie. Buddha rzekł: "Zadowolenie jest najwyższym bogactwem" (Dhp.204),

mając na myśli, że jeśli jesteśmy zadowoleni, nie potrzebujemy zdobywać czegokolwiek,

iść dokądkolwiek czy być kimkolwiek, aby być szczęśliwymi, ponieważ już jesteśmy. W

ten sposób zadowolenie jest bardziej cenne niż jakakolwiek własność czy osiągnięcie.

Buddha opisuje mnisie zadowolenie w tych słowach: "Jest zadowolony z szaty, która

okrywa jego ciało i jałmużny, która syci jego żołądek i zaakceptowawszy nie więcej, niż

konieczne, podąża swoją drogą, tak jak ptak, który lata tu i ówdzie nie zabierając ze

sobą nic więcej prócz swoich skrzydeł." (D.I,71)

ZASŁUGA

(MERIT)

Zasługa (puńńa) to wartość moralnej dobroci i zdrowotności, która czasem nazywana

jest umiejętnością (kusala), cnotą (sīla), właściwą (hita) lub dobrą (sādhu). W

tradycyjnych krajach therawadzkich, a zwłaszcza w Tajlandii, znaczenie zasługi było w

sposób poważny niezrozumiane. Dzisiaj słowo to jest zazwyczaj używane raczej jako

rzeczownik, niż przymiotnik, a ludzie mówią o „zdobywaniu zasług”. Zamiast wartości

określającej poszczególny rodzaj zachowania, zaczęto myśleć o niej jako o obiekcie, lub

nawet towarze, który może być „utworzony”, „zgromadzony”, zebrany, aby użyć go

później, a nawet „przekazać” innym. To nieporozumienie miało niszczący wpływ na

praktykę Dhammy w Tajlandii. Zamiast czynić dobrze z szacunku dla nauk Buddhy, lub

po prostu z radości z czynienia dobrze czy też dlatego, że jest to właściwe, ludzie często

czynią dobrze aby „zdobyć” zasługę. A więc np. szczodrość (dāna) została

zdegradowana z aktu dawania do środków otrzymywania. Co gorsza, ludzie wierzą, iż

mogą „stworzyć zasługi”, nie poprzez uczciwość i cnotliwość w codziennym życiu, ale

poprzez odprawianie poszczególnych rytuałów – tworzenie figurek, dawanie jedzenia i

pieniędzy mnichom, procesje wokół stup itp. – praktycznie bez żadnego względu na

intencje kryjące się za ich czynami, lub na to jak zdobyli pieniądze, które darowują. A to

wszystko pomimo napominania Buddhy: „Nie myślcie, że zewnętrzne działania

przynoszą czystość. Ten, który myśli właściwie powie, że czystość nie może być zdobyta

przez tego, kto szuka jej w zewnętrznych rzeczach” (S.I,169).

Od czasu do czasu nieporozumienia i zepsucie przenikają do wszystkich ludzkich

instytucji, a pod tym względem buddyzm nie jest inny od pozostałych religii.

ZBIERANIE JAŁMUŻNY

(ALMS GATHERING)

Zbieranie jałmużny (pi ṇḍ apāta) jest środkiem, dzięki któremu buddyjscy mnisi i mniszki

zdobywają pożywienie. Praktyka ta różni się od żebrania. Żebrak prosi lub domaga się

jałmużny, podczas gdy mnisi i mniszki buddyjskie tylko podchodzą do drzwi

potencjalnego dawcy, stoją tam cicho przez chwilę i po otrzymaniu czegoś idą dalej.

Mahāvastu mówi „Mądry mnich o nic nie prosi. Szlachetni mnisi nie mówią, czego im

potrzeba. Stoją tylko, trzymając miskę w widocznym miejscu. W taki sposób szlachetni

mnisi gromadzą jałmużnę”. Miska (patta) do której zbiera się jedzenie i z której się je

spożywa, jest jednym z ośmiu atrybutów mnichów i mniszek. Praktyka zbierania

jałmużny zaniknęła w Sri Lance, ale jest nadal powszechna w Birmie i Tajlandii.

ZIEMIA

(EARTH, THE)

Ziemia (Pa ṭ havī) - planeta, która obraca się wokół własnej osi, kręci dookoła Słońca oraz

utrzymuje życie na swej powierzchni. Buddha opisuje Ziemię (D.I,134; M.II,127) jako

posiadającą wielką głębię (gambhăra), będącą ogromnych rozmiarów (appameyya) oraz

mającą kształt kulisty lub dysku (mandala). Przedbuddyjskie religie wywodzące się z

Indii, przedstawiały Ziemię pod postacią bogini Pathavi, odpowiednika greckiej Gai oraz

rzymskiej Terry. Zgodnie z legendą, po osiągnięciu oświecenia, Buddha dotknął ziemi i

poprosił Pathavi, by była świadkiem jego wielkiego zwycięstwa nad ciemnością

ignorancji. Na posągach scena ta jest obrazowana porzez przedstawienie Buddhy z

lewą ręką ułożoną na nodze oraz prawą położoną na kolanie, koniuszkami palców

dotykając podłoża. Pomimo, że Buddha nigdy nie wymieniał imienia Pathavi, to

postrzegał Ziemię jako mającą pewne szczególne właściwości, decydujące o tym, że

warta jest naszego szacunku. Według Buddhy rośliny, które utrzymują całe życie na

ziemi, rosną dzięki temu, że pobierają odżywczą “esencję” ( pańhavăoja or

pańhavărasa) z ziemi (A.V,213; S.I,134). Podkreślał on także współzależność Ziemi oraz

życia, gdy obserwował, że “bydło jest zależne od chmur deszczowych, a człowiek jest

zależny od bydła” (Ja.IV,253). Chociaż twierdzenie to ujęte zostało w proste,

nienaukowe ramy, samą idee można traktować jako poprzedzające “Hipotezę Gai” wg

biologa Jamesa Lovelocka, który utrzymywał, że Ziemia powinna być spostrzegana jako

żywy organizm. Jeśli tak jest rzeczywiście, to troska wobec natury i środowiska wypływa

bezpośrednio z treści Pierwszego Wskazania.

Poza tym, że Ziemia utrzymuje życie na swej powierzchni, Buddha dostrzegał w niej

także pewne cechy duchowe, które warte są naśladowania. Prosił nas, byśmy byli

“czyści niczym niezmącona woda w stawie”, “niezachwiani niczym kolumna osadzona

głęboko w ziemi” oraz “wolni od wrogości jak wolna jest wspaniała Ziemia” (pańhavă

samo no virujjhati, Dhp.95). Ziemia, sprawiająca wrażenie dobrodusznej, cierpliwej w

swym trwaniu – to Buddha podziwiał najbardziej. Innym razem powiedział do swego

syna Ràhuli: “nawet teraz, gdy ludzie wyrzucają czyste albo brudne rzeczy… na Ziemie,

ona i tak nie czuje irytacji, upokorzenia czy oburzenia; w ten sam sposób rozwiń

medytację niczym Ziemia, a przyjemna i nieprzyjemne wrażenia nie wkradną się do

twego umysłu i nigdy tam nie pozostaną” (M.I,423). Powinniśmy starać się trwać

nieporuszeni przez różnego rodzaju wrażenia, z którymi przyjdzie nam się zmierzyć, ale

nie oznacza to oczywiście, że możemy sami odnosić się wobec innych w sposób, który

sprawia, że oni staną się “zirytowani, upokorzeni czy oburzeni”. I w ten sam sposób jak

traktujemy innych, winniśmy traktować Ziemię”.

Zobacz: Świat.

Buddhist Perspectives on the Ecocrisis, Klas Sandell, 1987.

ZIEMIA ŚRODKOWA

(MIDDLE LAND)

Ziemia Środka (Majjhima Desa) to starożytna nazwa dla północno-centralnego regionu

Indii, dolina rzek Ganges i Jamuna, gdzie Buddha się urodził i gdzie buddyzm miał swój

początek. W pismach mówi się, że Ziemia Środkowa ciągnie się na wschodzie do miasta

Kaja ṅ gala, na południowym wschodzie do Rzeki Sala ḷ avatī, na południowym zachodzie

do miasta Setaka ṇṇ ika, na zachodzie do wioski Thū ṇ a, a jej północne granice

oznaczone były Górami Usīraddhaja (Vin.I,196). Dwa z tych punktów orientacyjnych

może być dzisiaj zidentyfikowanych, ale Ziemia Środkowa odnosiła się do

współczesnych stanów Indii takich jak Uttar Pradesh i Bihar oraz nizin Nepalu. Buddha

wierzył, że odrodzenie się na Ziemi Środkowa było szczególnie korzystne, jak z

pewnością rzeczywiście było w owych czasach, jako że było to główne centrum dopiero

co rozwijającej się cywilizacji subkontynentu (A. IV, 225). Czterdzieści pięć lat

podróżowania i wędrowania poprowadziło Buddhę przez obszar ok. 235.000 km2,

sprawiając, że stał się on najwięcej podróżującym ze wszystkich religijnych nauczycieli.

W przeciwieństwie do tego obszar na którym nauczał Jezus to ok. 900 km2.

Popularne legendy Sri Lanki i Tajlandii głoszą, że Buddha odwiedził te kraje, a nepalscy

Buddyści wierzą, że odwiedził on Dolinę Katmandu. Nie ma o tym żadnej wzmianki w

Tipi ṭ ace, ani żadnego dowodu na to, że Buddha kiedykolwiek podróżował poza Ziemię

Środkowa.

The Geography of Early Buddhism, B.C. Law, 1979.

ZŁO

(EVIL)

Zło ( pàpa) – siła kierująca do skrajnie negatywnych zachowań, a także obecność tych

skrajnie negatywnych zachowań. W wieli religiach zło utożsamiane jest z konkretną

postacią – Diabłem czy też Szatanem, który to ma być odpowiedzialny za występowanie

katastrof albo nakłanianie ludzi do złych uczynków. Zgodnie z buddyzmem zło istnieje w

sposób oczywisty pod postacią okrucieństwa, morderstw, chciwości oraz kradzieży,

jednakże przyczyną jest chciwość, nienawiść i ignorancja goszcząca w ludzkim sercu, a

nie żaden zewnętrzny czynnik. Buddyści zwalczają zło poprzez moralne naucznie –

indywidualne i społeczne – a nie poprzez egzorcyzmy, rzucanie uroków, modlitwy czy

ceremie, które mają trzymać diabła na dystans.

Buddhism and the Mythology of Evil, T. Ling, 1965.

ZŁOTA ZASADA

(GOLDEN RULE)

Często uważa się, iż zasada znana jako Złota – Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe –

jest wierzchołkiem nauk moralnych Jezusa i że należy jedynie do chrześcijaństwa.

Jednakże również Buddha ustanowił tę zasadę jednym z kamieni węgielnych swojej

etyki. Pojawia się ona w wielu miejscach i w wielu formach poprzez całą Tipi ṭ akę. Np.

Buddha powiedział: „Wszyscy drżą przed karą. Życie jest drogie dla wszystkich. Postaw

się w miejscu innych i nie krzywdź ich, ani nie zlecaj ich skrzywdzenia” (Dhp.130).

„Powinieneś wyciągnąć taki wniosek: osoba, która jest zagniewana i która gniewnie

przemawia, jest dla mnie nieprzyjemna i przykra, więc jeśli ja byłbym zagniewany i

gniewnie przemawiał, byłbym nieprzyjemny i przykry dla innych. Rozumiejąc to, powinno

się pomyśleć ‘nie powinienem się gniewać, ani gniewnie przemawiać’” (M.I,99).

„Wiedząc, że ja jestem jak inni i inni są jak ja, nie krzywdź nikogo, ani nie zlecaj ich

skrzywdzenia” (Sn.705). Aby tzw. Złotą Zasadę ustanowić centralnym punktem w

myślach i zachowaniu człowieka, muszą być spełnione pewne warunki. Człowiek

powinien mieć jasność co do swojego dobrobytu, powinien być świadom reakcji innych i

być wystarczająco oddzielony, aby wydostać się z własnych uczuć i wejść w uczucia

innych. Tak więc, co interesujące, prawdziwa empatia i współczucie poprzedzone są

uważnością i oddzieleniem. Zob. Altruizm i Buddha i Jezus.

ZWIERZĘTA

(ANIMALS)

Zwierzęta (satta lub tiracchāna) są czującymi istotami nie będącymi ludźmi. Buddha

podzielił zwierzęta na urodzone z jajka, z macicy, z wody lub urodzone spontanicznie

(S.III,240). Przy innej okazji podzielił je na wielonożne, czworonożne, dwunożne lub

pozbawione nóg (Vin.II,110). Powiedział „Nie znam żadnej innej grupy tak

zróżnicowanej, jak istoty świata zwierzęcego” (S.III,151; Sn.600). Powiedział też, że

więcej istot odradza się jako zwierzęta, niż jako ludzie (A.I,36). Ponieważ zwierzęta

dysponują ograniczoną zdolnością rozumienia, a więc mają niewielkie możliwości

rozwoju duchowego oraz dlatego, że królestwo zwierząt rządzi się zasadą „Jeść i zostać

zjedzonym”, Buddha uznał, że zdecydowanie bardziej niekorzystne jest odrodzenie się

jako zwierzę, aniżeli jako człowiek. Niemniej jednak zwierzęta są czującymi istotami,

zdolnymi do odczuwania przyjemności i bólu, zasługują zatem na współczucie i

szacunek. Większość religii mówi, że powinniśmy kochać innych ludzi. Buddyzm

poszerza i rozciąga miłość mówiąc, że należy ją czuć i okazywać wobec wszystkich

istot, nieważne jak skromnych. Buddhacarita mówi: „Empatia wobec wszystkich istot jest

najwyższą religią” (sarvesu bhutesu daya hi dharmah). Najwcześniejsze prawa

chroniące zwierzęta przed okrucieństwem i tworzące rezerwaty dla dzikich zwierząt

zostały stworzone przez buddyjskiego władcę Aśokę w II w.p.n.e.

(por. - The Great Compassion - Buddhism and Animal Rights, Norm Phelps, 2004.)

ZRÓWNOWAŻENIE

(EQUANIMITY)

Zrównoważenie (upekkhā) – bycie emocjonalnie opanowanym, zrównoważonym,

szczególnie w sytuacjach trudnych. Niekiedy określane jako przeciwwaga (susamāhita)

albo bycie skoncentrowanym ( majjhatta) Zrównoważenie jest ostatnią z Czterech

Brahma Vihàr, jednym z wielu sposobów, jak przejawiać może się miłość. Może to być

trudne, czasem niemożliwe, by utrzymywać ciepły, przyjacielski stosunek do kogoś, kto

nas skrzywdził albo kogoś kto jest niewybaczalnie zły. Pozostając w stosunku do takich

osób pogodnymi, nieporuszonymi, wolnymi od nienawiści, jest dobrym sposobem na

okazywanie miłości. Ułatwi to nam znacznie otworzenie się na takie osoby, gdy już

bardziej rozwiniemy w sobie miłość. Zrównoważenie jest także skuteczną odpowiedzią

wobec wielu pokus, prowokacji, albo zmysłowych wrażeń jakie bombardują nas każdego

dnia. Umożliwia nam zachowanie równowagi, jak to Buddha powiedział do “przejścia

równo po nierównym”.

Zdarza się, że zrównoważenie bywa mylone z obojętnością, lecz tak naprawdę łatwo

rozróżnić obydwie cechy. Jeśli pozostaniemy pogodni oraz nieporuszeni ponieważ

zdajemy sobie sprawę, że podekscytowanie czy poruszenie jest niewłaściwe,

niesprawiedliwe, nieprzydatne - jest to zrównoważenie. Jeżeli pozostajemy nieporuszeni,

nie angażujemy się, ponieważ nie zamierzamy sobie czymś zawracać głowy albo nas to

zwyczajnie nie obchodzi - postawę tę można nazwać obojętnością. Zrównoważenie

wyrasta z wiedzy, podczas gdy obojętność z ignorancji i egoizmu.

, POWRÓT DO SPISU TREŚCI ,

Chcąc wykorzystać część lub całość tego dzieła, należy używać licencji GFDL:

Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję lub/i modyfikację tego

tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji

1.2 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation .

Można także użyć następującej licencji Creative Commons:

Uznanie autorstwa-U ż ycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0

Uznaniem autorstwa może być przypis wskazujący na adres strony internetowej

odwołujący się do tego dzieła.

Oryginał można znaleźć na tej stronie: http://buddhismatoz.com/about.html

Źródło: przepisane od autora.

Redakcja portalu tłumaczeń buddyjskich: http://SASANA.PL/

Tłumaczenie i redakcja polska: Portal Sasana.pl (Paweł Ł., Anna G., Maudgalyayana)

page revision: 11, last edited:

Jeśli nie zaznaczono inaczej, Zawartość tej strony dostępna jest na licencji Creative Commons

Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 License

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: