Problem badawczy – pytanie albo zbiór pytań dotyczących przedmiotów, zjawisk czy procesów, które znalazły się w polu zainteresowania danego badacza.
Mogą być sformułowane w postaci zdań oznajmujących lub pytań, ale problem powinien być w nich jasno i jednoznacznie sprecyzowany.
PRZYKŁADY
1a) Dlaczego studenci opuszczają zajęcia dydaktyczne?
1b) Przyczyny opuszczania zajęć dydaktycznych przez studentów.
2a) W jaki sposób młodzież spędza czas wolny?
2b) Rodzaje aktywności młodzieży w czasie wolnym.
przedmiot badań - obiekty i zjawiska, w odniesieniu do których chcemy prowadzić badania. Powinien być określony pod względem miejsca i czasu.
Problem i przedmiot badań często są już określone w temacie, tytule.
Temat sformułowany ogólnikowo: osoby starsze a pomoc społeczna, reklama a dziecko
Temat uszczegółowiony: Aktywność pensjonariuszy w ramach Domu Pomocy Społecznej w Legionowie
Problematyka i przedmiot badań określony zespół możliwych pytań.
Powinny tworzyć całość, system spójny.
Koncentryczny układ treści wokół głównego
problemu.
PRZYKŁAD
Problem i przedmiot: WARUNKI MATERIALNE LEKARZY na przykładzie Mińska Mazowieckiego
Pytania badawcze, które uszczegółowione znajdą się w KWESTIONARIUSZU:
Wysokość zarobków
Wysokość dochodów na jedną osobę w rodzinie lekarskiej
Warunki mieszkaniowe
Posiadanie auta
Posiadanie komputera
Domku letniskowego
Styl życia
Sposób spędzania wakacji
Zmienna – to właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości.
np. PŁEĆ – a) mężczyzna b) kobieta
STAN CYWILNY a) stan wolny b) zamężna, żonaty c) wdowiec(a), rozwiedziony(rozwódka)
OCZEKIWANIA: wysokie, niskie, średnie
Zmienna dychotomiczna – zmienna, która ma tylko dwie wartości
Wyróżniamy zmienne:
ZWIĄZEK, ZWIĄZKI w badaniach naukowych to zawsze związek pomiędzy dwoma zjawiskami, wyrażony przy pomocy zmiennych. ZALEŻNOŚĆ.
3 rodzaje zależności:
jednokierunkowa
wzajemna
pozorna
Współzmienność (Kowariancja) – zakładamy, że istnieje związek między badanymi zmiennymi, i że wartości jednej zmiennej będą zmieniać się wraz ze zmianami wartości innej zmiennej, np. : wykształcenie i dochody: osoby o wyższym wykształceniu mają wyższe dochody.
Związek ujemny
wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej wraz ze wzrostem wartości jednej
rosną wartości drugiej zmiennej zmiennej, wartości drugiej maleją
wykształcenie a dochody wykształcenie a uprzedzenie
ZMIENNE I ZWIĄZKI TO PODSTAWOWE SKŁADOWE PROBLEMU BADAWCZEGO
HIPOTEZY – czyli: W jaki sposób budujemy odpowiedzi na pytania badawcze?
Problemy badawcze – to ogólne pytania dotyczące zmiennych i związków pomiędzy nimi
Hipotezy - proponowane odpowiedzi dające się sprawdzić empirycznie.
HIPOTEZA – to proponowana, próbna, stawiana dedukcyjnie, indukcyjnie, intuicyjnie odpowiedź na pytanie badawcze. (z gr. – „przypuszczenie”)
Hipotezy porządkują proces badawczy
Wyrażana jest w postaci jasno i jednoznacznie określonego związku pomiędzy zmiennymi (ZALEŻNĄ I NIEZALEŻNĄ).
Hipotezę formułujemy, a potem ją weryfikujemy w oparciu o uzyskane dane empiryczne, czyli sprawdzamy jej prawdziwość lub fałszywość
Jeżeli hipoteza w wyniku weryfikacji zostanie odrzucona, to możemy tworzyć następną.
Przykłady hipotez:
Związek dodatni: im ktoś osiągnął wyższy szczebel edukacji, tym łatwiej znajduje satysfakcjonujące go miejsce pracy.
Związek ujemny: im ktoś silniej zaangażowany jest w pracę zawodową, tym mniej czasu poświęca sprawom rodzinnym.
metoda badawcza
Metoda badawcza (w-g Stefana Nowaka) – to określony, powtarzalny sposób, bądź też cały zespół sposobów, zdobywania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego.
metody badawcze w socjologii
Metody ilościowe (badania sondażowe)
Metody jakościowe (badania terenowe)
Metody niereaktywne (analiza treści)Metoda reprezentacyjna (sondażowa, surveyowa, ankietowa)
Metoda badań terenowych (monograficzna)
Metoda badań na materiałach historycznych
Metoda socjometryczna
Metoda analizy treści
Metoda eksperymentalna
Metody projekcyjne
Technika badawcza
W odróżnieniu od METODY BADAWCZEJ
TECHNIKA BADAWCZA to sposób zbierania i uzyskiwania, danych (materiałów, informacji) niezbędnych do dalszej analizy.
Obowiązują tu pewne wymogi i reguły poprawności techniki badawczej
TRIANGULACJA
Jest to pewna strategia badawcza
Polega na wykorzystywaniu w procesie badawczym wielu metod i technik (np. obserwacja + kwestionariusz wywiadu, ilościowe +jakościowe)
W ten sposób można przekroczyć ograniczenia jednej metody
Jeżeli dane otrzymane w oparciu o kilka technik są stałe – świadczy to o ich zdecydowanej trafności
Co to jest próba?
Próba polega na dobraniu, przy zachowaniu określonych zasad metodologicznych, ograniczonej liczby jednostek danej zbiorowości, które pomogą uzyskać informacje o całej zbiorowości.
Istotne szczególnie w badaniach reprezentacyjnych określenia:
próba reprezentatywna / trafność próby (trafność doboru próby
Od reprezentatywności dobranej próby zależeć będzie rzetelność oraz trafność uzyskanych rezultatów badawczych.
Na czym polega reprezentatywność (trafność doboru) próby?
W przypadku reprezentatywności (trafności doboru) próby interesuje nas to czy określona populacja jest adekwatnie reprezentowana w badanej próbie.
POPULACJA: całkowity zbiór obiektów poddawanych analizie.
To całkowity zbiór danych. Populacja może być skończona i nieskończona.
Wartości określonych cech z populacji nazywamy parametrami.
Warto wspomnieć: przyjmuje się, że badana populacja powinna liczyć nie mniej niż 100 osób, tzn., tak aby 1% stanowiła chociaż jedna osoba. (L. Sołoma. Metody i techniki.. s. 52)
PRÓBA: podzbiór danych pochodzących z populacji i będących podstawą uogólnień na całą populację (ekstrapolacja).
Wartości określonych cech z próby nazywamy statystyki.
Warto włożyć sporo wysiłku i zaangażowania oraz środków finansowych w celu przygotowania takiego układu próby, który uczyni zasadnym uogólnienie wniosków z przeprowadzonego badania na interesującą badacza populację.
• (EKSTRAPOLACJA)
Mówimy, że ekstrapolujemy wyniki, dane….
Eksploracja/ opis
•
• Eksplanacja / wyjaśnienie
• Ekstarpolacja / uogólnienie wyników
Im większa próba, tym wynik z próby jest bardziej zbliżony do wyniku z populacji.
Próba z populacji ma być tak dobrana, aby była reprezentatywna (aby rozkład cech w próbie był zbliżony, jak najbardziej do rozkładu cech w populacji)
RODZAJE PRÓB (doboru próby)
Losowe (próby oparte na rachunku prawdopodobieństwa) / probabilistyczne
Nielosowe (próby na dowolnych zasadach badacza) / nieprobabilistyczne
W praktyce: najlepszy chyba dobór losowy próby.
Nie zawsze jednak badacz może sobie pozwolić na posłużenie się jednym ze schematów losowego doboru próby.
W tej sytuacji pozostaje mu próba kwotowa, ale trzeba pamiętać o jej ograniczeniach.
Próba losowa (probabilistyczna) - to część zbiorowości, której dane zostały pobrane zgodnie z matematycznymi wymogami statystycznej teorii doboru prób. (na zasadzie rachunku prawdopodobieństwa)
KAŻDA JEDNOSTKA ZBIOROWOŚCI GENERALNEJ MUSI MIEĆ (DAJĄCĄ SIĘ OBLICZYĆ) TAKĄ SAMĄ SZANSĘ ZNALEZIENIA SIĘ W PRÓBIE.
Każdy element populacji musi mieć równe szanse znalezienia się w tej próbie (i różne od 0).
Granice zbiorów, z którego przeprowadzamy losowanie powinny być jednoznacznie zdefiniowane
Powyższy warunek spełnia tzn. model urny.
Problemem, który trzeba rozwiązać przy doborze próby jest: RÓWNOŚĆ SZANS
Dlatego trzeba przestrzegać pewnych reguł:
ZBIOROWOŚĆ GENERALNA MUSI BYĆ DOSTĘPNA W SENSIE FIZYCZNYM LUB SYMBOLICZNYM
JEDNOSTKI ZBIOROWOŚCI GENERALNEJ MUSZĄ BYĆ DOBRZE WYMIESZANE
(Trzeba je czasem wymieszać symbolicznie, w czym może pomóc tabela liczb losowych)
Fizyczne lub symboliczne wymieszanie jednostek przed losowaniem nie zawsze jest konieczne. Potrzebne jest ono po to, aby wykluczyć możliwość, że jakieś jednostki ze względu na określone cechy będą miały większą szansę znalezienia się w próbie. Można to osiągnąć zamiast liczb losowych, poprzez losowanie, co 10-tej karty z kartoteki).
Każda jednostka może tylko 1 raz pojawić się w zbiorowości generalnej
RODZAJE PRÓB LOSOWYCH
• Próba losowa prosta
• Próba losowa systematyczna (określamy odstęp ) (n/N) - 100/1000
• Próba losowa warstwowa
• proporcjonalna / nieproporcjonalna
• Próba losowa wielostopniowa (gronowa)
RODZAJE PRÓB NIELOSOWYCH
1) Próba kwotowa (ustala się odpowiednie kwoty do badania).
Oczywiście należy znać bardzo dobrze rozkład określonych cech w zbiorowości.
Specyfika metody kwotowej:
Ankieter sam wybiera odpowiednie osoby, tzn. szuka osób, które odpowiadają założonej kombinacji cech.
( W literaturze znajduje się też inne rodzaje tej próby: próba kwotowa, próba celowa, próba okolicznościowa, metoda kuli śnieżnej)
MANKAMENTY METODY KWOTOWEJ
Studium przypadku współcześnie
Studia przypadku jako metoda naukowa nie mają na celu rozwoju nauki czy formułowania wielkich uogólnień teoretycznych. Jednak mogą służyć ustalaniu polityki społecznej, kształtowaniu opinii publicznej, skłaniają do refleksji nad ludzkimi przeżyciami.
Metoda coraz częściej stosowana w badaniach zjawisk szkolnych, pedagogicznych.
Przykłady:
poznawanie klasy szkolnej, placówek szkolno-wychowawczych, subkultur młodzieżowych, świetlic socjoterapeutycznych, organizacji, stowarzyszeń, ról społecznych, zawodowych, analiza karier, historii życia.
Charakter studium przypadku
Studium przypadku najczęściej ma charakter badań jakościowych, aczkolwiek w ramach triangulacji można użyć również technik ilościowych, np. kwestionariusza ankiety, bądź ankiety audytoryjnej i in.
Generalnie studium przypadku przeprowadzamy, bo chcemy poznać jego funkcjonowanie, dla samego poznania albo dla wprowadzenia pewnych udoskonalonych rozwiązań i zmian w zakresie badanego przypadku, bądź w celu dydaktycznym. Szczególna odmiana – dydaktyczne studium przypadku
Dwa rodzaje studium przypadku:
Badania monograficzne (np. monografia instytucji)
Badania biograficzne ( w tym autobiograficzne)
Elementy kluczowe w studium przypadku: wyraźne granice oraz wzory zachowań
Wybrany do badań przypadek może być bardzo skomplikowany lub prosty. Może to być 1 przypadek lub kilka przypadków (w celu ich porównania)
Wybrany przypadek powinien stanowić odrębny system – składa się z elementów funkcjonalnych i działa celowo.
Obserwowane w jego ramach działania powinny przebiegać według jasno i wyraźnie dających się zrekonstruować wzorców.
Przykłady: pojedyncza osoba (uczeń i jego osiągnięcia), pracownicy małej kancelarii, przedsiębiorstwo jako całość, szkoła, społeczność lokalna, zjawisko (codzienne rytuały szkolne)
Wybrany do badań przypadek może być bardzo skomplikowany lub prosty.
Może to być 1 przypadek lub kilka przypadków (w celu ich porównania)
Cel studium przypadku
Celem studium przypadku jest dokładny opis obranego obiektu (osoba, instytucja, zjawisko) z uwzględnieniem jego rozmaitych aspektów.
Dlatego stosuje się tu triangulację technik badawczych, takich jak: wywiad jakościowy, obserwacja uczestnicząca, analizę wytworów ludzkich, analizę dokumentów.
Z uwagi na cel badania możemy wyróżnić:
Istotne eksploracyjne studium przypadku/ autoteliczne
Aby lepiej zrozumieć dany przypadek, który został wybrany ze względu na swoją unikalność. Celem nie jest budowanie teorii, ale przedstawienie szczególnego przypadku. Może również stanowić wstęp do badań właściwych, skupia się na opisie wybranego przypadku, pozwala wstępnie rozpoznać problem.
Instrumentalne eksplanacyjne studium przypadku
Dany przypadek jest opisany i analizowany, aby umożliwić wgląd w jakiś inny problem, teorię. (opis danej społeczności lokalnej ma ukazać mechanizmy władzy).
Wielokrotne eksplanacyjne studia przypadków
To instrumentalne studium poszerzone o inne przypadki, aby lepiej zrozumieć i tworzyć bardziej adekwatne teoretyczne uogólnienia
Zasady stosowane w studium przypadku:
OTWARTOŚĆ (elastyczność w podejściu do zbierania danych, przeszkodą może być stereotypizacja oraz przedwczesna strukturyzacja danych)
KOMUNIKACJA (intensywność kontaktów w celu efektywnego poznania rzeczywistości)
NATURALNOŚĆ (przypadek badany w jego naturalnych warunkach)
INTERPRETACJA (nie wystarczy tylko przedstawienie przypadku, należy podjąć interpretację poznawanej rzeczywistości)
Fazy strategii badawczej wg. Prof. K. Koneckiego:
1. Przygotowanie planu badań (określenie wymaganych umiejętności badacza, opracowanie i sprawdzenie planu badawczego)
2. Przeprowadzenie studium przypadku (przygotowanie się do zbierania danych oraz zbiór danych przy pomocy obranych technik)
3. Analiza danych uzyskanych ze studium przypadku ( skonstruowanie ostateczne strategii analitycznej, sposób kodowania, kategoryzowania)
4. Sformułowanie wniosków i rekomendacji płynących z badań (raport badawczy, zawierający przedstawione w punktach wnioski, konsekwencje praktyczne, zalecana głęboka rozwaga)
W końcowym raporcie należy uwzględnić następujące elementy:
1 Rodzaj przypadku ze szczególnym uwzględnieniem jego funkcjonowania i działania
2 Historyczne tło przypadku. Dbałość o chronologię
3. Uwzględnienie różnych kontekstów przypadku (fizyczne otoczenie, k. ekonomiczny, polityczny, prawny, kulturowy itp.)
4. Inne przypadki będące tłem
5. Informatorzy
6. Zestaw prawidłowości wzorów wyłaniających się ze zgromadzonych danych.
7. Zestaw twierdzeń, bądź uogólnień.
Plan badawczy
1. Przygotowanie projektu badawczego,
2. Określenie procedur działania w terenie
3. Pytania problemowe i pytania badacza, dotyczące danego studium przypadku
(pytanie problemowe: kultura organizacyjna szkoły X
pytania badawcze w b. eksploracyjnych: Jakie wzory zachowań występują w szkole X? Jakie podstawowe założenia leżą u podstaw tych zachowań? Jakie wartości, normy dominują w całej szkole?)
pytania badawcze w b. eksplanacyjnych:
Jakie są motywy działań, zachowań członków szkoły X? Jakie są historyczne powody takich działań?
...
dareness