Rzeczpospolita krakowska powstała na podstawie aktu dodatkowego do kongresu wiedeńskiego który podpisano 3 maja 1815 r. (konstytucja rzeczpospolitej krakowskiej)
Komisja włościańska powstała w 1816 r. w marcu, jej podstawowym zadaniem było przeprowadzenie oczynszowania ( zamianę pańszczyzny na czynsz – zmiana formy rozliczania się z panem feudalnym) Chłopi otrzymali prawo własności jednolitej stosunku do inwentarza. Obowiązkowo to oczynszowanie miały przeprowadzić gospodarstwa państwowe/narodowe, z drugiej strony miały przeprowadzić gospodarstwa kościelne. Uwłaszczenie było tak skonstruowane, że przeprowadziły je także gospodarstwa prywatne 1818r. Jeśli chodzi o kwestie gospodarcze, głównym sposobem zarobku był handel i rzemiosło. W sensie gospodarczym Rzeczpospolita Krakowska stała nieźle (niskie ceny towarów, brak barier celnych). Wpływało to na szybki postęp gospodarczy. Jeśli chodzi o kwestie ustrojowe, konstytucja która została przyjęta w ramach aktu dodatkowego była konstytucją krótką liczyła kilkanaście podstawowych artykułów, stąd niemal od początku rozpoczęto pracę do jej rozbudowy i uszczegółowienia (komisja organizacyjna – 6 osób (3 osoby wolne miasto Kraków; 3 osoby z dworów opiekuńczych). Komisja 6 osobowa przygotowała drugą konstytucję rozwijającą postulaty pierwszej. Jeśli chodzi o 3 konstytucję przygotowała ją konstytucja reorganizacyjna (6 osobowy podobnie jak wyżej) 30.05.1833r. Jeśli chodzi o ustrój administracyjny: najważniejszym organem Rzeczpospolitej Krakowskiej (RK) był senat rządzący. Senat rządzący w przeciwieństwie do nazwy nie był organem parlamentarnym był to naczelny organ wykonawczy RK. Na jego czele stał prezes ST. Wodzicki od 1815-1831 i przez te lata swojego panowania był najbardziej wpływową osobą w RK. Jeśli chodzi o skład senatu do 1833r. senat składał się z prezesa i 12 członków; prezes był wybierany na 3 lata część członków na okres czasowy część dożywotnio. Z tych 12 senatorów 8 było wybieranych przez 12 reprezentantów. Z tych 8 4 było wybieranych dożywotnio 4 na 3 lata, 2 kolejnych było wybieranych przez kapitułę krakowską 1 dożywotnio 1 na okres czasowy, 2 było wybieranych przez uniwersytet jagielloński, co roku 3 wymieniało się na kolejnych 3. Prezesa wybierano spośród senatorów (zmieniło się to po roku 33) W roku 33 po uchwaleniu konstytucji skład senatu uległ pewnej zmianie. Zamiast prezesa i 12 członków od tej pory funkcjonował prezes i 8 członków. Kadencję prezesa wydłużono do lat 6 natomiast jeśli chodzi o pozostałych członków wybierani oni byli 7 przez zgromadzenie reprezentantów z czego 1 był wybierany dożywotnio, a 6 na czas określony (3 letni) z kolei 1 na czas dożywotni przez kapitułę krakowską.
Komisja spraw wewnętrznych
policji
sprawiedliwości
skarbu i dóbr narodowych
do układania przyszłej organizacji
w 1816 liczba komisji zmniejszyła się do 4 (spraw wewnętrznych połączyłą się z k. sprawiedliwości)
w roku 1832 (spraw wewnętrznych połączyła się z k. sprawiedliwości z k. policji)
Jeśli chodzi o kompetencje senat reprezentował rzeczpospolitą krakowską na zewnątrz, wybierał wszystkich urzędników oraz ich odwoływał (wyjątkiem byli sędziowie pokoju którzy byli wybierani/nominowani przez zgromadzenie). Zatwierdzano projekty ustawodawcze przed ich zgłaszaniem do zgromadzenia reprezentantów. Ponadto, senat rządzący opracowywał tzw. rozporządzenia wykonawcze były to akty prawne które miały na celu rozwijanie uchwalonych przez zgromadzenie reprezentantów ustaw (praw) nie mogły regulować zagadnień wychodzących poza tematykę ustaw i regulowały te kwestie do których wprowadzano wyraźne upoważnienia. Ponadto senat mógł stosować prawo łaski, wobec osób skazanych przez sądy i władze administracyjne. Od roku 1833 przybyło nowe uprawnienie – nadzór nad działalnością uniwersytetu. W 1837 r. konferencja rezydentów uzyskała możliwość skreślania kandydatów z list wyborczych w wyborach do senatu. 1836 r. wojska austriackie weszły do RK. W 1832 r. konferencja rezydentów posiadła uprawnienie do odwoływania w trakcie kadencji funkcji zarówno prezesa senatu jak i każdego z senatorów. Tak więc senat któy stanowił mocną instytucję po 33 r. stale równomiernie tracił swoją władzę, aż do momentu gdy stał się de facto mimo tego, że konstytucja z 33 r. twierdziła, że jest to naczelny organ wykonawczy RK to stała się ta instytucja instytucją fasadową.
Zgromadzenie reprezentantów. Zgromadzenie reprezentantów był to jakby organ parlamentarny, z punktu widzenia rzeczywistych swoich uprawnień miał chyba ich najwięcej. Za wyjątkiem być może Sejmu Krajowego w okresie istnienia autonomii na terenie Galicji.
Jeśli chodzi o skład to liczyło ono 41 osób, w ramach tych 41 osób funkcjonowało 26 deputowanych gmin wybieranych przez zgromadzenia gminne, 6 sędziów pokoju, wybieranych bezpośrednio przez zgromadzenie reprezentantów, oraz po 3 reprezentantów senatu, kapituły oraz uniwestytetu jagiellońskiego. Sytuacja zmieniła się w roku 33 kiedy w związku z tym zmieniono konstytucję zmieniono i skład. Skład zmniejszył się do 30 osób.
Teraz obrady stawały się tajne trwały 6 tygodni, odbywały się raz na 3 lata. W ramach zgromadzenia reprezentantów istniały 3 komisje:
kwalifikacyjna – oceniająća kandydatów na dane stanowiska
podatkowo-budżetowa
kodyfikacyjna
W efekcie do uprawnień zgromadzenia reprezentantów należało uchwalanie ustaw (praw) oraz uchwał różnego typu przy czym początkowo do 33 roku była wymagana większość 7/8 głosów natomiast po 33 do 5/6 głosów. Uchwalanie budżetu i podatków przy czym podatki i budżet dotyczyły wszystkich kwestii w sferze gospodarowania RK, nominowanie sędziów pokoju, decydowanie o ewentualnym pociągnięciu do odpowiedzialności wyższych urzędników senackich. Przed sądem sejmowym. Członkowie posiadali immunitet (od początku wyboru) i go używali ale tylko w okresie sesji sejmowej. Od 1842 r. odbywanie sesji zgromadzenia reprezentantów stało się całkowicie zależne od sesji reprezentantów i ponownie mogli oni skreślać część osób wybranych do zgromadzenia reprezentantów. Wyznaczała ta komisja także marszałka zgromadzenia reprezentantów. Wreszcie przedmiot obrad został ograniczony do tych kwestii z którymi występował senator.
Konferencja rezydentów miała charakter nieformalny i poza konstytucyjny aż do roku 33. Nie wpływała także w sposób wyraźni w funkcje organów RK. W 33 roku konferencja rezydentów stała się organem konstytucyjnym, formalnie konstytucja nie przewidywała urzędu najmocniejszego spośród wszystkich a jedynie miała ona charakter kontrolny. I tak w 33 roku zaczęła ona rozstrzygać spory między senatem a zgromadzeniem reprezentantów w sferze komentowania treści i drugiej sferze
rozstrzygania sporów kompetencyjnych. W 37 r. uzyskała prawo skreślania kandydatów do senatu, a w 38 r. wyboru członków senatu i zgromadzenia reprezentantów, w 39 r. konferencja rezydentów zmieniła nazwę i została przekształcona w konferencję nieustającą dla spraw krainy krakowskiej. Stała się ona najważniejszym organem RK. Jeśli chodzi o podział terytorialny dotyczył wyłącznie terenowej organizacji rządowej. Składało się na niego 28 gmin zarządzanych przez wójtów. Z tych 28 gmin 2 gminy były żydowskie 9 miejskich i 17 wiejskich. Żydzi nie posiadali praw wyborczych. w 39 r. wójtowie stojący na czele tych gmin zostali zamienieni przez tzw. komisarzy i w miastach byli oni nazywani komisarzami cyrkułowymi. Samorząd terytorialny w ramach RK nie istniał. RK została rozwiązana 6.11.1846 r. po zdławieniu powstania krakowskiego.
Austria doby przed autonomicznej: znalazła się na ziemiach polskich już przy 1 rozbiorze w 1772. Władze austriackie podjęły decyzje że stworzą pewne organy samorządowe w których miały znaleźć się Polacy: Sejm stanowy i wydział stanowy.
Jeśli chodzi o sejm stanowy to formalnie miał zbierać co roku, a faktycznie zebrał się 3 razy przed wcieleniem ziem galicyjskich do księstwa warszawskiego w grudniu 1809 r. Po odzyskaniu przez Austrię ziem sytuacja uległą poprawie. Od 1817 zbierał się co roku do wybuchu wiosny ludów. Sejm składał się z magnatów i szlachty która płaciła co najmniej 75 zł podatków rocznie, ponadto składał się z duchowieństwa oraz dwóch przedstawicieli miasta Lwowa. Jego uprawnienia byli nadzwyczaj nikłe. Mógł on decydować wyłącznie o rozkładaniu podatków na raty a od roku 1817 mógł przedstawiać opinie i postulaty cesarzowi.
Jeśli chodzi o wydział stanowy była to struktura wykonawcza,, która miała realizować postanowienia sejmu, prowadziła archiwum stanowe. A od 1820 r, wydawała sprawozdania z obrad sejmu stanowego. Wydział sejmu liczył 6 osób (2 magnatów 2 osób pochodzących od szlachty i 2 duchownych) mimo iż gubernator nie był członkiem ani sejmu stanowego ani wydziału sejmowego.
Podział terytorialny:
Królestwo Galicji było zarządzane przez gubernatora (18 cyrkólów) na czele cyrkułów stali starości: dysponowali oni jako strukturą pomocniczą urzędem cyrkularnym Jeśli chodzi o miasta to w ramach miast były wydziały miejskie i magistraty (burmistrzowie) jeśli chodzi o magistrat był ona wybierany przez wydział miejski. Ta sytuacja zmieniła się w roku 1806 kiedy wydziały miejskie zostały pozbawione prawa wyboru członków magistratów. Jeśli chodzi o wieś to administracja składała się z wójtów i panów wsi stojących na czele dominiów. Samorząd terytorialny do 1806 r. funkcję spełniały wydziały miejskie.
Okres autonomiczny zaczął się po wiośnie ludów w latach 1848-59 – era Bacha (od premiera i ministra spraw zagranicznych premiera Bacha) – brak reform. Przegrana Austrii w wojnie z Francją i Sardynią doprowadziła w 1859 r. do pewnych reform: wydania dyplomu październikowego 20 X 1860r. przewidywał decentralizację kraju i podział na 7 mniejszych krajów. Został on jednak zastąpiony patentem lutowym z 26 lutego 1861 r. który to patent stawał na gruncie przeciwstawnej koncepcji federalistycznej – koncepcji centralistycznej. Utworzono 2 istotne organy autonomiczne „Sejm krajowy i wydział krajowy”. Przegrana z prusami i włochami doprowadziła do głębszych reform które przybrały miano konstytucji grudniowej. Koncepcja dualizmu państwowego – połączenie Austrii i Węgier.
Galicja – 161 posłów
*wiryliści
Istniało 6 kurii z czego 4 wyborcze. Jeśli chodzi o 2 kurie (wirylistów) 7 osób reprezentowało stanowiska kościelne. 4 reprezentowało środowiska uniwersyteckie. (100 osobowa grupa wirylistów)
4 kurie wyborcze były to kurie wielkiej własności ziemskiej 44 osoby wybierane przez tą kurię, 3 osoby były wybierane przez kurię izb przemysłowo handlowych, 74 przez izbę miast mniejszych i gmin, 23 przez tzw. miasta większe. Później dołączono 12 osobę. Sejm krajowy był wybierany na 6 lat. Marszałek był mianowany przez cesarza inicjatywę ustawodawczą w sejmie krajowym posiada tzw. wydział krajowy, rząd wiedeński, każda z komisji sejmowych. Oraz grupa 15 posłów. Sejm krajowy po 1 zajmował się sprawami szkolnictwa, samorządu i budżetowym.
Sejm krajowy nadzorował samorząd terytorialny.1907 sejmowy krajowemu przysługiwały kompetencje w zakresie prawa cywilnego, karnego, i karno-coś tam. Wydział krajowy liczył 6 osób wybieranych na 6 lat a dodatkowo przewodniczył mu marszałek krajowy, marszałek sejmu krajowego. Z 6 członków 3 wybierał sejm a 3 dodatkowych wybierały poszczególne izby. Wielkiej własności ziemskiej, miast i wsi oraz izb przemysłowo handlowych.
Kompetencje wydziału krajowego: reprezentowanie, na zewnątrz
po drugie kwestie wykonawcze w stosunku do uchwał sejmu krajowego
po trzecie sprawdzanie prawidłowości wyborów do sejmu krajowego przygotowywanie materiałów po obrady sejmu krajowego nadzorowanie działalności samorządu terytorialnego w przerwach pomiędzy obradami sejmu krajowego, współdziałanie z trzema izbami gospodarczymi – przemysłowo handlowymi, zarządzanie lokalnymi zakładami i funduszami, od 1883, nadzór nad bankiem gospodarstwa krajowego
przemekn5