Choroby kolkowe koni cz. IV.pdf

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

prof. dr hab. Eligiusz Madej, dr n. wet. Tomasz Riha

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

kolkowe koni

Ukierunkowane leczenie zachowawcze – cz. IV

COLIC CONDITIONS AMONG HORSES.

DIRECTED CONSERVATIVE MEDICAL TREATMENT – PART IV

Streszczenie

Warunkiem ukierunkowanego postępo-

wania leczniczego jest wczesne i w mia-

rę możliwości dokładne rozpoznanie

choroby na podstawie wywiadu, bada-

nia klinicznego i wyników analiz labo-

ratoryjno-instrumentalnych. Ważne jest

ustalenie przyczyn, rodzaju oraz stopnia

nasilenia zaburzeń ogólnych i narządo-

wych, by zastosować leczenie przyczy-

nowo-skutkowe. Jest to w jakimś stop-

niu drugi etap postępowania leczniczego

po leczeniu wstępnym i ogólnym opisa-

nym w cz. III (8).

L ECZENIE ZABURZEŃ

nie występuje stan zapalny. W przypad-

ku utrzymywania się wzdęcia wskazane

jest podanie środków przeciwfermen-

tacyjnych, a w przypadku podejrzenia

nieżytu błony śluzowej – preparatów

osłaniających takich jak wywar z sie-

mienia lnianego i olej paraﬁ nowy (5).

Wywar z siemienia lnianego musi być

odpowiednio przygotowany, by ujawnił

swoje cenne właściwości dietetyczne,

lecznicze i odżywcze. Działa nie tylko

osłaniająco, ale wykazuje także właści-

wości przeciwfermentacyjne i przeciw-

bakteryjne. Do 0,5 kg nasion lnu należy

dodać 4-5 litrów wrzącej wody i goto-

wać przez 2 godziny w otwartym na-

czyniu na wolnym ogniu. Taka proce-

dura eliminuje niepożądane substancje,

m.in. linimarynę, i ułatwia uwalnianie

składników leczniczych – śluzu i ole-

ju. Wywar z siemienia lnianego nale-

ży podawać jeszcze ciepły sondą noso-

wo-żołądkową. W przypadku ostrego

stanu zapalnego żołądka i jelit cien-

kich objawy całkowicie nie ustępują

(brak apetytu, osowiałość, utrzymy-

wanie się wzdęcia) i często występu-

ją nawroty. Oprócz preparatów osła-

niających wskazane jest podawanie

także leków ściągających i odkażają-

cych, np. wywaru z kwiatów rumian-

ku i preparatów zawierających pektyny

oraz przeciwbakteryjnych niedrażnią-

cych błony śluzowej, np. enteramidu

(30-40 tab. wcześniej rozkruszonych

i rozpuszczonych w ciepłej wodzie),

trimetoprinu (10-15 mg/kg m.c.), en-

roﬂ oksacyny (1-2 mg/kg m.c.), a przy

podejrzeniu zakażenia beztlenowca-

mi metronidazolu (10-20 mg/kg m.c.).

Wskazaniami do ogólnego leczenia

antybiotykami są stany przebiegają-

ce z gorączką, zaawansowaną leuko-

penią lub leukocytozą i dużą liczbą

młodocianych neutrofilów w płynie

Każda grupa kolek wymaga odrębnego

postępowania lekarskiego, z wyjątkiem

zalecanego prawie w każdym przypad-

ku podawania leków przeciwbólowych

i spazmolitycznych. W zaburzeniach

czynnościowo-trawiennych szczególnie

ważne jest usuwanie gazów i treści po-

karmowej z żołądka i jelit, w zaleganiach

i zatkaniach kałowych stosowanie pre-

paratów i zabiegów rozmiękczających

treść pokarmową, a w przemieszcze-

niach jelit – poprawa stanu ogólnego

i przeciwdziałanie endotoksemii. Jak

najwcześniej należy ustalić, czy pacjent

może być nadal leczony zachowawczo

czy też operacyjnie i jakie są szanse

na wyleczenie.

CZYNNOŚCIOWO - TRAWIENNYCH

Leczenie tych stanów, najczęściej ente-

ralgii, pierwotnego rozszerzenia żołąd-

ka, wzdęcia lub nieżytu żołądka i jelit,

jest stosunkowo łatwe i efektywne. Isto-

tą ich patogenezy są z reguły rozciąga-

nie ścian, nadmierna perystaltyka lub

spazm wywołujące silny ból. Dlatego

punktem wyjścia postępowania leczni-

czego jest podanie preparatu przeciw-

bólowego i spazmolitycznego, najlepiej

metamizolu, w dawce 6-10 ml/100 kg

m.c. W przypadku bardzo silnego nie-

pokoju warto zastosować preparat zło-

żony o silniejszym działaniu spazmo-

litycznym. Podanie tych preparatów

powinno się łączyć z usunięciem nad-

miaru treści i gazów poprzez sondo-

wanie żołądka i niekiedy także punkcję

jelit. Sondowanie żołądka należy wyko-

nywać w każdym przypadku, a punk-

cję jelita ślepego w stanach znaczne-

go wzdęcia. Upuszczenie gazów z jelita

ślepego udrażnia ujście ślepo-okrężni-

cze i powoduje spadek ciśnienia także

w okrężnicy, co ułatwia badanie rektal-

ne, a nawet samoistną repozycję nie-

wielkich przemieszczeń (4). Wykona-

nie tych zabiegów z reguły wystarcza

do ustąpienia objawów choroby, gdy

Słowa kluczowe

konie, kolki, leczenie

Abstract

Each colic group requires individual tre-

atment, with the exception of commonly

recommended analgesic and spasmo-

lytic therapy. In the digest-functional

disorders, it is particularly important to

empty the stomach and intestines from

gases and their alimentary content, mol-

lifying faeces in cases of overloading,

and to improve general condition and

intoxication in the dislocation of the in-

testines. It is very important to evaluate

the patient’s future course of treatment

and their chances for recovery.

Key words

horses, colics, treatment

MAJ • 5/2009

www.weterynaria.elamed.pl

Choroby

WETERYNARIA W PRAKTYCE

KONIE

otrzewnowym. W zależności od ro-

dzaju objawów i zmian można zasto-

sować gentamycynę (2-4 mg/kg m.c.)

lub cefalosporyny (2-3 mg/kg m.c.)

z penicyliną (20-40 tys. j.m./kg m.c.)

w iniekcji. Zaleca się również (4) sto-

sowanie antagonistów receptorów hi-

staminowych w celu ograniczenia wy-

dzielania kwasu solnego, np. ranitydyny

(6-8 mg/kg m.c. p.o.), oraz prepara-

tów działających przeciwzapalnie, np.

ﬂ uniksyny (0,2-0,5 mg/kg m.c. i.m.).

W następstwie zapalenia i utrzymują-

cego się wzdęcia, a tym samym wzmo-

żonej resorpcji endotoksyn z przewo-

du pokarmowego nierzadko rozwija

się ochwat. Objawami zwiastunowymi

są nie tylko brak całkowitego ustąpie-

nia podstawowych objawów, ale z re-

guły ponowny wzrost tętna, liczby od-

dechów i temperatury wewnętrznej

ciała. Konieczna jest wtedy dodatko-

wa interwencja specjalistyczna w kie-

runku neutralizacji endotoksemii i jej

skutków, przedstawiona w szczegółach

w poprzedniej publikacji (8). Polega ona

głównie na podaniu niesterydowych

leków przeciwzapalnych, w tym także

kwasu salicylowego w postaci aspiry-

ny oraz polimyksyny i antykoagulan-

tów, głównie heparyny. Nie są wskaza-

ne duże dawki preparatów wapniowych

zawierających chlorek wapnia ze wzglę-

du na możliwość pogłębienia wcześniej

powstałych zmian w nerkach. Kura-

cja powinna trwać co najmniej 2-3 dni.

Ważnym elementem jest zastosowanie

głodówki lub półgłodówki, a później

oszczędzającej diety w postaci małych

porcji ciepłej wody, dobrego siana lub

suszu z roślin motylkowych.

Odrębnym zaburzeniem czynnościo-

wym jest dysfunkcja jelit cienkich wy-

nikająca z różnych przyczyn, często

po długo trwających wzdęciach i za-

biegach w jamie brzusznej. W leczeniu

tego stanu, który jest punktem wyjścia

do rozwoju niedrożności i endotokse-

mii, stosuje się w pierwszej kolejności

preparaty normujące motorykę jelit,

takie jak lidokaina, neostygmina, me-

toklopramid, acetopromazyna, erytro-

mycyna (3). Ponieważ atonii towarzyszą

z reguły różne następstwa, powyższe

preparaty podaje się łącznie z innymi

lekami i zabiegami.

L ECZENIE

nicy małej charakteryzują się prawie

hermetycznym zatkaniem światła je-

lit, stąd wzdęcia odcinków przed za-

tkaniem i reﬂ uks treści pokarmowej

do żołądka, a w następstwie wtórne jego

rozszerzenie. Leczenie zachowawcze

tych stanów jest mało skuteczne i z re-

guły konieczny jest zabieg operacyjny

(3, 6, 9) w postaci laparotonii oraz ma-

sowania i przesuwania zalegającej treści

do tyłu w kierunku jelita ślepego lub na-

kłucia kateterem tylnego odcinka zatka-

nia i stopniowego jego rozmiękczania

wstrzykiwaniem wody. W przypadku

rozległego zatkania i obecności zmian

wstecznych jedynym wyjściem jest na-

cięcie jelita i usunięcie treści, a nawet

resekcja części jelita. Wstępnie stosu-

je się tok postępowania jak w zaburze-

niach czynnościowo-trawiennych (leki

przeciwbólowe, spazmolityczne i prze-

ciwzapalne, płukanie żołądka, płyny

elektrolitowe, preparaty antykoagula-

cyjne i neutralizujące endotoksemię).

Płukanie żołądka należy powtarzać

co kilka godzin, a skład płynów mody-

ﬁ kować w zależności od czasu trwania

choroby. Przeciwwskazane są środki

przeczyszczające i stymulujące pery-

staltykę, a wskazane małe dawki oleju

paraﬁ nowego z dodatkiem preparatów

przeciwfermentacyjnych i przeciwbak-

teryjnych.

Leczeniu zachowawczemu podda-

ją się przypadki zatkań i zalegań jelit

grubych, szczególnie okrężnicy dużej.

Postępowanie polega głównie na sto-

sowaniu restrykcyjnej diety i umiar-

kowanego ruchu, systematycznym po-

dawaniu preparatów przeciwbólowych

i przeczyszczających oraz wykonywa-

niu głębokich, doprostniczych wle-

wów wody i przeciwdziałaniu rozwo-

jowi zaburzeń ogólnych. Restrykcyjną

dietę w postaci głodówki utrzymuje

się aż do momentu ustąpienia zmian

przy badaniu rektalnym i przywróce-

niu pasażu treści. Przy braku pragnienia

i zwiększonej utracie wody, co zdarza

się z reguły, konieczne jest systema-

tyczne nawadnianie w formie dożołąd-

kowych wlewów wody lub płynu ﬁ zjo-

logicznego w ilości 4-8 litrów 2-3 razy

dziennie, a jeszcze lepiej dożylnych wle-

wów płynów elektrolitowych według za-

sad podanych wcześniej (8).

Mało docenianym, ale wskazanym

w całokształcie postępowania leczni-

czego jest zabieg umiarkowanego ru-

chu normalizującego perystaltykę jelit

grubych (3). Najlepszą formą są półgo-

dzinne spacery co kilka godzin, szcze-

gólnie po wlewach dożołądkowych pre-

paratów przeczyszczających. Ruch, poza

korzystnym wpływem na perystaltykę

jelit, w jakimś stopniu zapobiega ura-

zom, tonując niepokój i nagłe zmiany

pozycji ciała. Prawie stałym elementem

terapii jest systematyczne podawanie

leków przeciwbólowych oraz wybiór-

czo spazmolitycznych i przeciwzapal-

nych, takich jak metamizol i ksylazyna,

a rzadziej butorfanol, detomidyna i ﬂ u-

niksyna. Stosuje się zwykle małe lub

średnie dawki co kilka godzin, a do-

bór leku i dawka zależą od konkretnej

sytuacji.

Prawie zawsze konieczne jest podawa-

nie preparatów przeczyszczających i roz-

miękczających zalegającą treść pokar-

mową, takich jak: sole magnezu i sodu,

olej paraﬁ nowy, wywar z siemienia lnia-

nego, wyciągi roślinne zawierające sub-

stancje śluzowe, np. psyllium mucilloid,

oraz absorbujące i zatrzymujące wodę

w świetle jelit.

Najczęściej stosuje się roztwory wod-

ne siarczanu magnezu lub rzadziej sodu

i olej parafinowy. Sole podaje się zwy-

kle w dawce 0,5-0,8 g/kg m.c. rozpusz-

czonej w 3-6 litrach wody, czyli jako

12-procentowy roztwór. W takim roz-

cieńczeniu nie drażnią błony śluzo-

wej i umiarkowanie stymulują sekre-

cje wody z organizmu do światła jelit,

co ułatwia rozmiękczenie zalegającej

treści i delikatne pobudzanie pery-

staltyki. Można je stosować w znacz-

nie mniejszym rozcieńczeniu i wtedy

w jakimś stopniu nawadniają organizm.

Sole stosuje się 1 raz, wyjątkowo 2 razy

dziennie i nie dłużej niż przez 2-3 dni,

by uniknąć rozwoju stanu zapalnego.

Zalecany i często stosowany jest tak-

że olej parafinowy, głównie ze wzglę-

du na łagodność oddziaływania i brak

jakichkolwiek przeciwwskazań. Dzia-

ła głównie poślizgowo i osłaniająco,

dlatego podstawowym wskazaniem

są stany, w których istnieje potrzeba

usunięcia treści pokarmowej w obec-

ności znacznego podrażnienia lub za-

palenia błony śluzowej. W przypadku

zalegań i zatkań kałowych podaje się

go razem lub po wstępnym leczeniu

roztworami soli i gdy istnieje lub roz-

wija się stan zapalny. Stosować należy

różne dawki od 3 ml/kg m.c. (osłania-

jąco) do 8 ml/kg m.c. (delikatnie prze-

czyszczająco).

Preparatem z wyboru może być de-

kusan sodowy ( Dioctyl sodium sulfosuc-

cinate – DSS), który obniża napięcie

powierzchowne i w ten sposób ułatwia

przenikanie wody i tłuszczu do zbi-

tej treści. Stosuje się go w dawkach

10-15 mg/kg m.c. w 5-procentowym

roztworze sondą nosowo-żołądko-

wą co 48 godzin (9) lub bezpośrednio

do światła jelita w 2 litrach wody. Działa

MAJ • 5/2009

www.weterynaria.elamed.pl

NIEDROŻNOŚCI KAŁOWYCH

Tok postępowania leczniczego w zatka-

niach i zaleganiach kałowych jest dość

zróżnicowany w zależności od odcinka

zajętego jelita, rozległości niedrożno-

ści i czasu trwania choroby. Zatkania

jelit cienkich i rozległe czopy okręż-

KONIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

nieznacznie drażniąco na błonę śluzo-

wą, co należy uwzględnić, decydując się

na jego podanie.

Ponieważ niedrożności kałowe jelit

rozwijają się często na tle zaburzeń mo-

torycznych przewodu pokarmowego,

które utrzymują się w przebiegu choro-

by, wskazane jest także podawanie pre-

paratów normujących i bezpośrednio

stymulujących perystaltykę. Ostatnio

zalecany i stosowany jest metoklopra-

mid działający poprzez układ nerwowy.

Pobudza perystaltykę głównie żołądka

i jelit cienkich oraz zmniejsza refluks

treści pokarmowej z jelit do żołądka.

Należy podawać go powoli dożylnie

w dawce 0,20 mg/kg m.c. rozpuszczo-

nej w 500 ml płynu fizjologicznego. Po-

nieważ niekiedy może powodować od-

czyny uboczne w postaci podniecenia

i ślinienia, lepiej stosować infuzję ciągłą

w dawce 0,04 mg/kg m.c./godz. Do ty-

powych stymulatorów perystaltyki je-

lit grubych należy neostygmina sto-

sowana s.c. lub i.v. w dawce 3-5 μg/kg

m.c. Jej działanie trwa około 15-30 mi-

nut, dlatego powinna być podawana

co 30-60 minut do osiągnięcia efek-

tu, ale nie więcej niż 3-4-krotnie. Do-

brze jest zaczynać od mniejszych da-

wek (nawet 2-3 μg/kg m.c.) i stopniowo

je zwiększać przy braku reakcji ze stro-

ny zwierzęcia. Stosuje się także lidoka-

inę w dawce 1,0-1,5 mg/kg m.c. w sta-

łym wlewie 0,05 mg/kg/min, a nawet

erytromycynę, przy atonii okrężni-

cy dużej w dawce 2 mg/kg m.c. w 1 li-

trze płynu izotonicznego podawanego

we wlewie kroplowym przez 60 mi-

nut (3).

Preparatów o silnym działaniu spa-

zmatycznym praktycznie nie zaleca się

ze względu na zbyt dużą ich drastycz-

ność i łatwość wywoływania powikłań.

Można je stosować tylko w zaawanso-

wanych i nieskomplikowanych stanach

atonicznych. Przy gwałtownej reakcji

w postaci dużego niepokoju podawanie

stymulatorów perystaltyki należy prze-

rwać i świadczy to o tym, że zalegająca

treść nie jest odpowiednio rozmiękczo-

na. Warunkiem stosowania preparatów

bezpośrednio stymulujących perystal-

tykę jest wcześniejsze stwierdzenie sta-

nu atonicznego i znaczny stopień roz-

miękczenia zalegającej treści.

Względnie bezpiecznym i w części

przypadków efektywnym zabiegiem

leczniczym są doprostnicze wlewy

wody pod ciśnieniem. Mają zastoso-

wanie w zaleganiach zbitej treści w tyl-

nych odcinkach przewodu pokarmo-

wego, czyli w okrężnicy małej i dużej.

Ich lecznicze działanie polega nie tyl-

ko na rozmiękczaniu zalegającej treści,

ale w jakimś stopniu na uzupełnianiu

niedoboru wody w organizmie i de-

likatnym stymulowaniu perystaltyki,

rozciągając ściany jelit. Wykonuje się

je z użyciem 10-litrowego wlewnika

i tamponatora Meyera pod ciśnieniem

30-40 cm słupa wody. Stosuje się zwy-

kle ciepłą wodę o temperaturze ciała,

szczególnie gdy występują parcia, a wy-

jątkowo zimną, gdy stwierdza się atonię

i wskazana jest dodatkowa stymulacja

perystaltyki tylnego odcinka przewo-

du pokarmowego.

W zależności od zajętego odcinka je-

lita grubego tok postępowania leczni-

czego jest inny i zwykle modyfikowany

dodatkowymi specyficznymi zabiega-

mi i lekami. W przypadku zalegania

w jelicie ślepym kierunek i metody le-

czenia zależą od stopnia wypełnienia

jelita, konsystencji zalegającej treści,

czasu trwania choroby i wyników ba-

dania płynu otrzewnowego. Leczeniu

zachowawczemu podlegają tylko przy-

padki świeże, gdy zalegająca treść nie

jest zbyt zbita i nie wypełnia całego jeli-

ta, a dodatkowo w płynie otrzewnowym

nie ma zmian wskazujących na rozwi-

nięty stan zapalny i pęknięcie jelita.

Schemat postępowania znacznie różni

się od metod leczenia dalszych odcin-

ków jelit grubych. Ze względu na bar-

dziej przednie usytuowanie mało sku-

teczne są doprostnicze wlewy wody,

a w związku z dłuższym procesem le-

czenia (3-5 dni) wskazane jest poda-

wanie preparatów przeciwzapalnych,

w końcowej fazie także antybakteryj-

nych. Zaleganie w tym odcinku łączy

się często z hipotonią, dlatego po roz-

miękczeniu zalegającej treści roztwo-

rami soli lub dekusanu sodowego po-

danych dożołądkowo lub bezpośrednio

do światła jelita wskazane są małe

dawki preparatów silniej stymulują-

cych perystaltykę, np. małych dawek

neostygminy (1-3 mg/zwierzę). Moż-

na wykorzystać dostępną na rynku

Polstygminę ® przeznaczoną dla lu-

dzi, której ampułka – 1 ml – zawie-

ra 0,5 mg neostygminy. W przypadku

spazmu ściany jelita zaleca się poda-

nie fluniksyny w dawce 0,2-0,4 mg/

kg m.c. 2 razy dziennie, która ma tak-

że działanie przeciwzapalne. Podawanie

drożdży (w dawce 300-400 g w 6 litrach

wody) budzi wątpliwości ze wzglę-

du na możliwość rozwoju wzdęć, ale

w schemacie zaproponowanym przez

Pinkiewicza (10) daje względnie po-

zytywne efekty (przez pierwsze 2 dni

drożdże i sól, przez następne 1-2 dni

tylko sól, w końcowej fazie olej para-

finowy, a przez cały czas umiarkowany

ruch i ewentualne ugniatanie dostępnej

części przez prostnicę). Ponieważ zale-

ganie w jelicie ślepym powstaje najczę-

ściej na tle trwałego osłabienia pery-

staltyki jelit i częste są nawroty, dlatego

ważne jest odpowiednie postępowa-

nie w okresie rekonwalescencji w for-

mie zapewnienia stałego ruchu, ale bez

dużych obciążeń, i odpowiedniej diety

w postaci dobrego siana oraz małych

ilości zielonek lub pastwiska.

Leczenie zachowawcze zalegań w je-

licie ślepym łączy się ze znacznym ry-

zykiem w związku z dość długim pro-

cesem terapii i rozwojem zapalenia

w zajętym odcinku oraz możliwością

pęknięcia ściany jelita, do którego do-

chodzi dość łatwo i często nawet już

w 1.-2. dniu trwania choroby (2). Dla-

tego metodą z wyboru w większości

zaawansowanych przypadków jest en-

terotomia już we wczesnym stadium

(3, 5, 9).

Tok zachowawczego postępowa-

nia leczniczego w zaleganiach kało-

wych w okrężnicy dużej jest prostszy

i w większości doprowadza do wyle-

czenia. Polega na podawaniu prepara-

tów przeciwbólowych i spazmolitycz-

nych wlewów dożołądkowych roztworu

soli przez 2-3 dni, wlewów doprost-

niczych ciepłej wody 2-3 razy dzien-

nie i okresowego ruchu. Czas i efekty

leczenia są różne w zależności od za-

jętego odcinka okrężnicy i rozległo-

ści zalegania. Zmiany ustępują łatwiej

przy zaleganiu w zgięciu miednicznym

i w części pokładów, a trudniej przy

zaleganiu w rozszerzeniu żołądkowym

i rozległym w pokładach. Te ostatnie

nie zawsze poddają się leczeniu za-

chowawczemu i niekiedy wymaga-

ją interwencji chirurgicznej, gdy treść

jest zbita i są oznaki zapalenia. Decy-

zja powinna być podjęta na początku

leczenia, gdy stan ogólny zwierzęcia

jest jeszcze dobry. O ile w trakcie lecze-

nia zachowawczego pojawią się znacz-

ne zmiany w stanie ogólnym, koniecz-

ne jest przeciwdziałanie dalszemu ich

rozwojowi w formie aplikacji płynów

elektrolitowych, preparatów przeciw-

zapalnych, antybakteryjnych i stymu-

lujących układ krążenia wg sugestii

przedstawionych w cz. III (8). Wlewy

roztworów soli zastępujemy wlewami

oleju parafinowego lub wywaru z sie-

mienia lnianego.

Leczenie zachowawcze zatkań ka-

łowych w okrężnicy małej różni się

znacznie w porównaniu z leczeniem

zalegań w okrężnicy dużej. Wynika

to z charakteru zmian oraz małego

światła i usytuowania jelita. Zwykle

jest to hermetyczne zatkanie światła

zbitymi masami treści pokarmowej,

MAJ • 5/2009

www.weterynaria.elamed.pl

WETERYNARIA W PRAKTYCE

KONIE

z możliwością wzdęć jelit przed zatka-

niem, a nawet wtórnego rozszerzenia

żołądka. Z tego względu, a także, dla-

tego że jest to tylny odcinek jelit, nie-

wskazane są wlewy roztworów soli

i podawanie leków silnie przeczyszcza-

jących. Można je stosować wyjątkowo

w końcowej fazie leczenia, gdy zalega-

jąca treść jest rozmiękczona i gdy pod-

czas badania rektalnego nie występują

parcia. Można i należy podać doustnie

olej parafinowy i preparat przeciwfer-

mentacyjny. Najważniejszym zabiegiem

są doprostnicze wlewy ciepłej wody po-

wtarzane co kilka godzin, po uprzed-

nim podaniu preparatów przeciwbó-

lowych i spazmolitycznych. Wskazane

są także: ruch, ugniatanie przez prost-

nicę dostępnych czopów, a przy znacz-

nym wzdęciu punkcja jelita ślepego.

W porównaniu z zaleganiami w jelicie

ślepym i okrężnicy dużej szybko do-

chodzi do zaburzeń w stanie ogólnym,

co wymaga podawania preparatów an-

tytoksycznych i normujących układ

krążenia. Znaczna część przypadków

charakteryzuje się obecnością rozle-

głych, walcowatych i twardych tworów,

które wymagają leczenia operacyjne-

go (9, 14). Decyzja o kierunku leczenia

powinna być podjęta jak najwcześniej,

najlepiej bezpośrednio po szczegóło-

wym badaniu lub na początku leczenia

zachowawczego, gdy brak pozytywnej

reakcji na zastosowane leki i zabiegi.

Leczenie zachowawcze niedrożno-

ści kałowych jelit grubych trwa zwykle

2-5 dni, dlatego po zakończeniu etapu

zasadniczego przez pewien czas utrzy-

muje się dysfunkcja przewodu pokar-

mowego. W okresie rekonwalescencji

(poza odpowiednią dietą) można stoso-

wać preparaty stymulujące proces tra-

wienia, m.in. zawierające menbuton.

Preparaty te podawane zwykle jedno-

razowo w dawce 20-30 ml poprawiają

apetyt poprzez pobudzanie aktywno-

ści gruczołów trawiennych i normali-

zują perystaltykę. Ich wadą jest miej-

scowo drażniące działanie i obciążenie

mięśnia sercowego. Dlatego należy

je podawać powoli dożylnie (1-2 mi-

nuty) zwierzętom bez zaburzeń pra-

cy serca.

Specyficzną formą kolki jest za-

piaszczenie jelit grubych, które spoty-

ka się sporadycznie na terenach piasz-

czystych, głównie u źrebiąt. Przyjmuje

ono najczęściej postać chronicznego

zapalenia jelit z biegunką i okresowym

niepokojem lub rzadziej stopniowo na-

rastającej niedrożności, niekiedy kom-

plikowanej przemieszczeniami (1). Le-

czenie zachowawcze zapiaszczenia jest

dość uciążliwe, długotrwałe i mało sku-

teczne. Polega na podawaniu na zmianę

soli przeczyszczających i oleju parafi-

nowego lub psyllium mucilloid w daw-

ce 0,5-1,0 g/kg m.c. co 24 godz. (12).

W dużej części przypadków konieczna

jest interwencja chirurgiczna (11).

W leczeniu kolek, a szczególnie za-

tkań kałowych o przedłużonym prze-

biegu i niedrożności mechanicznych

z objawami silnego bólu ważne jest

zapewnienie odpowiedniego stanowi-

ska lub boksu zabezpieczającego przed

uszkodzeniami ciała w następstwie nie-

pokoju, tarzania i nagłych zmian pozy-

cji. Urazy skóry i mięśni nad wyniosło-

ściami kostnymi i następowa martwica

są poważnymi komplikacjami choroby.

Można temu skutecznie zapobiegać,

systematycznie podając leki przeciw-

bólowe i stosując umiarkowany ruch.

P RZEMIESZCZENIA

Po wykonaniu tych niezbędnych

czynności pacjent może być trans-

portowany do miejsca wykonania za-

biegu chirurgicznego. Szybka i ca-

łościowa interwencja lekarska przed

zabiegiem często decyduje o jego prze-

biegu i przeżyciu pacjenta. Zmniejsza

w dużym stopniu niebezpieczeństwo

zejścia śmiertelnego w czasie i bez-

pośrednio po zabiegu oraz rozwoju

różnych komplikacji pooperacyjnych

(3, 7, 9). Na tym etapie postępowania

należy także wykluczyć przypadki nie-

operacyjne oraz ocenić stopień ryzyka

zabiegu i poinformować o tym właści-

ciela (13).

I NIEDROŻNOŚCI

Piśmiennictwo

1. Bertone J.J., Traum-Dargatz J.L., Wrig-

ley R.W.: Diarrhea associated with sand in the

gastrointestinal tract of horses . „J. Am. Vet.

Med, Assoc.”, 1988, 193, 1409-1414.

2. Campbell M.L., Calahay P.C., Brown M.P.:

Cecal impaction in the horse. „JAVMA”,

1984, 184, 950-952.

3. Corley K., Stephen J.: The Equine Hospital

Manual . Blackwell Pabl. Ltd. 2008.

4. Dietz O., Huskamp B.: Praktyka kliniczna:

konie . Galaktyka, Łódź 2008.

5. Fryc J.: Rozpoznawanie i leczenie schorzeń

kolkowych koni . SIMA, Warszawa 1999.

6. Kersjes A.W., Bras G.E., Nemeth F.:

Results of operative treatment of equine colic

with special reference to surgery of the oleum .

„Vet. Quarto.”, 1988, 10, 17-25.

7. McCarthy R.N., Hutchins D.R.: Survival

rates and post-operative complications after

equine colic surgery . „Aust. Vet. J.”, 1988,

65, 40-43.

8. Madej E., Riha T.: Choroby kolkowe u koni.

Część III . „Weterynaria w Praktyce”,

2009, 4, 71-75.

9. Mair T., Divers T., Ducharme N.: Manual

of Equine Gastroenterology . W.B. Sanders,

Edinburgh 2002.

10. Pinkiewicz E.: Zasady rozpoznawania

i leczenia schorzeń kolkowych u koni . Lublin

1973.

11.Ragle C.A., Meagher D.M., LaCroix C.A.:

Surgical treatment of sand colic. Results

in 40 horses . „Vet. Surg.”, 1989, 18, 48-

51.

12.Read S.M., Bayly W.M.: Equine Internal

Medicine . W.B. Saunders Company,

Philadelphia 1998.

13. Sikora J.: Koń z morzyskiem – leczyć za-

chowawczo czy operacyjnie? „Mag. Wet.”,

2006, 15, 57-59.

14.White N.A.: When equine colic calls for

surgical intervention . „Vet. Med. Equine

Prac.”, 1987, 271-294.

STRANGULACYJNE JELIT

Ze względu na zwykle ostry przebieg

i poważne zaburzenia w stanie ogól-

nym konieczna jest interwencja le-

karska jeszcze przed zabiegiem ope-

racyjnym. Jej celem jest zahamowanie

rozwoju nieodwracalnych zmian i kom-

plikacji, a równocześnie przygotowanie

pacjenta do zabiegu. Polega ona głów-

nie na podawaniu leków przeciwbólo-

wych i spazmolitycznych oraz terapii

przeciwszokowej, polegającej na prze-

ciwdziałaniu endotoksemii oraz unor-

mowaniu zaburzeń wodno-elektrolito-

wych i usprawnieniu układu krążenia.

Leki przeciwbólowe, spazmolitycz-

ne i działające przeciwzapalnie po-

daje się zwykle dożylnie i w dużych

dawkach. Najczęściej stosuje się ksy-

lazynę (0,4-0,8 mg/kg m.c.) i butorfa-

nol (0,05-0,15 mg/kg m.c.) lub kom-

binację tych leków, a także ﬂ uniksynę

(0,4-0,8 mg/kg m.c.). Do likwidacji hi-

powolemii i szoku z powodzeniem

można stosować hipertoniczny roz-

twór NaCl wg procedury podanej wcze-

śniej (8). Wskazane są także wlewy pla-

zmy i koloidów, np. dekstranu. W celu

przeciwdziałania powstawaniu śród-

naczyniowych zakrzepów, szczególnie

w zaciśniętym odcinku jelita, wska-

zane są iniekcje heparyny w dawce

20-50 j.m./kg m.c. Pewną alternatywą

jest doustne podanie aspiryny w daw-

ce 12 mg/kg m.c. Skuteczność tego za-

biegu jest jednak niewielka ze względu

na ograniczenie resorpcji spowodowa-

ne dysfunkcją przewodu pokarmowego.

Ważnym elementem postępowania jest

także hamowanie rozwoju endotokse-

mii i wykonywanie zabiegów takich jak

płukanie żołądka i punkcja jelit.

prof. dr hab. Eligiusz Madej

Katedra i Klinika Chorób

Wewnętrznych Zwierząt

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie

20-612 Lublin, ul. Głęboka 30

MAJ • 5/2009

www.weterynaria.elamed.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: