samobojstwa.pdf

Próby samobójcze

ZĞród máodzieĪy.

Problem samobójstw wĞród dzieci i máodzieĪy osiąga coraz wiĊkszą skalĊ. Statystyki

policyjne podają zatrwaĪające dane liczbowe; odnoszą siĊ one tylko do prób samobójczych ze

skutkiem Ğmiertelnym; nie ma natomiast Īadnego rejestru zachowaĔ samobójczych bez skutku

Ğmiertelnego. Co skáoniáo máodego czáowieka do podjĊcia tak tragicznego kroku? Na to pytanie

nie znajdziemy odpowiedzi w statystykach policyjnych.

Naszym zadaniem, jako przyszáych pedagogów, wychowawców, nauczycieli jest

odpowiedzieü na to pytanie, odpowiednio wczeĞnie i umiejĊtnie zareagowaü na sygnaáy

Ğwiadczące o sytuacji kryzysowej groĪącej samobójstwem.

Zdaniem wybitnego polskiego znawcy problematyki samobójstw, prof. B. Hoáysta,

zwątpienie w sens wáasnego Īycia oraz niskie poczucie wáasnej wartoĞci prowadzą do

XĞwiadomienia sobie pustki egzystencjalnej oraz poczucia bezsensu istnienia. Jest to, jego

zdaniem, groĨny moment w przebiegu zachowania suicydalnego, tj. wyobraĪania sobie,

pragnienia, a wreszcie usiáowaĔ i dokonania samobójstw. Brak radoĞci Īycia prowadziü moĪe do

obniĪenia lub caákowitej utraty poczucia jego sensu i w efekcie do niejednokrotnie skutecznej

autoagresji wĞród dzieci i máodzieĪy. Statystyki policyjne dotyczące liczby samobójstw

wskazują, iĪ alarmująco wzrasta liczba samobójstw wĞród dzieci i máodzieĪy.

Niezwykle waĪnym zagadnieniem jest wiĊc umiejĊtnoĞü skutecznego im zapobiegania.

Samo ostrzeganie czy apelowanie do dorosáych, wspóáodpowiedzialnych za Īycie i wybór Īycia

czy Ğmierci jako decyzji egzystencjalnej nie wystarczy jednak. Do podjĊcia efektywnych

przeciwdziaáDĔ wychowawczych potrzebna jest wiedza na temat psychicznych uwarunkowaĔ

aktów samobójczych nastolatków, umiejĊtnoĞü rozpoznawania zapowiedzi, sygnaáów

wysyáanych przez desperata zanim podejmie ostateczny krok oraz umiejĊtne podjĊcie dziaáDĔ

prewencyjnych.

Wiedza ta powinna byü szeroko propagowana wĞród dorosáych, a szczególna

odpowiedzialnoĞü w tym wzglĊdzie spoczywa na rodzicach i nauczycielach, którzy jako osoby z

najbliĪszego otoczenia dorastającego mogą pomóc mu w odzyskaniu wiary w sens istnienia,

wesprzeü go w trudnych chwilach. Tym bardziej, Īe wiĊkszoĞü osób, które myĞOą o popeánieniu

samobójstwa, ma postawĊ ambiwalentną. Nie są pewne czy chcą umrzeü. CzĊsto nastolatek

podejmuje próbĊ samobójczą po to, aby zwróciü na siebie uwagĊ, na swoje problemy i cierpienie.

0áody czáowiek w okresie dorastania przeĪywa trudne chwile wynikające ze specyfiki okresu, w

którym siĊ znajduje. Stoją przed nim waĪne zadania: zakoĔczenie procesu separacji od rodziny,

okreĞlenie wáasnej, szeroko pojmowanej toĪsamoĞci (psychologicznej, psychoseksualnej,

interakcyjnej, spoáecznej), ustalenie wáasnego systemu wartoĞci i okreĞlenie wáasnych celów

Īyciowych.

Znaczenia w tym czasie nabierają rozwaĪania Ğwiatopoglądowe, skáaniające do

odpowiedzi na pytanie, co jest w Īyciu waĪne, do czego naleĪy dąĪ\ü, jaka jest wartoĞü tego co

robimy. To rozbudzenie skáania do uwaĪnego, krytycznego przyglądania siĊ otoczeniu,

konfrontowania tego, co siĊ poznaáo, dowiedziaáo, czy przeczytaáo, z tym jak toczą siĊ sprawy

tego Ğwiata. I oto w otoczeniu nastolatka pojawiają siĊ zjawiska, których wczeĞniej nie dostrzegaá

– faász, obáuda, brak autentycznoĞci w kontaktach miĊdzyludzkich. Máody czáowiek ocenia w

tym czasie wszystko bardzo surowo. Nie stosuje w stosunku do ludzi taryfy ulgowej, a wartoĞci

traktuje w sposób bezwzglĊdny. Doznaje skutkiem tego gáĊbokiego rozczarowania, moĪe siĊ

zdarzyü, Īe wokóá siebie nie widzi nic i nikogo wartoĞciowego. Widzi tylko zjawiska negatywne,

ocenia Ğwiat jako maáo wartoĞciowy, niegodny Īadnych staraĔ. Wybiera w związku z tym

postawĊ wycofania, dystansu i Īyje w poczuciu gáĊbokiego osamotnienia. To subiektywne

poczucie bywa niekiedy bardzo silne, dojmujące i utrudniające nastolatkowi Īycie do tego

stopnia, Īe urasta w skrajnych przypadkach do roli gáównego Īyciowego problemu mogącego

skáoniü go do najgorszego, czyli samobójstwa.

PrawdopodobieĔstwo podjĊcia tego kroku zwiĊksza siĊ w związku z tym, Īe osobowoĞü

nastolatka jest bardzo chwiejna i wraĪliwa. CzĊsto pojawia siĊ zmiennoĞü nastrojów, chwiejnoĞü

w stosunkach miĊdzyludzkich i stany depresji.

Stoi przed nim wiele konfliktów, które musi przezwyciĊĪ\ü:

- konflikt miĊdzy potrzebą samodzielnoĞci (pobudzoną osiąganiem dojrzaáRĞci páciowej i duĪym

wzrostem moĪliwoĞci intelektualnych), a ograniczeniami narzucanymi przez rodziców i

przedáXĪająFą siĊ zaleĪnoĞcią materialną;

- konflikt miĊdzy potrzebą samodzielnoĞci, a lĊkiem przed odpowiedzialnoĞcią;

- konflikt miĊdzy dąĪeniem do niezaleĪnoĞci, a potrzebą oparcia (silną jeszcze z uwagi na brak

wielu kompetencji i doĞwiadczeĔ);

- konflikt miĊdzy przywiązaniem do rodziców, a rozbudzonym krytycyzmem w myĞleniu;

- konflikt miedzy wizjami idealnymi, a realnym obrazem Ğwiata, ludzi i siebie samego;

- konflikt miĊdzy poziomem rozwoju w róĪnych sferach funkcjonowania („dorosáRĞci” w jednej

dziedzinie np. intelektualnej czy fizycznej, towarzyszy „brak dorosáRĞci” w innych dziedzinach

np. spoáecznej czy emocjonalnej).

Wszystko to sprawia, Īe máodego czáowieka cechuje w tym wieku rozchwianie i brak

pewnoĞci siebie. Potrzebuje oparcia, kogoĞ, kto da mu siáĊ przezwyciĊĪ\ü wszystkie konflikty i

problemy. Wsparcie takie znajduje w grupie rówieĞniczej, gdzie uzyskuje poczucie pewnoĞci i

bezpieczeĔstwa.

NiebezpieczeĔstwo podjĊcia próby samobójczej wzrasta, gdy takiego oparcia nie

znajduje. Pomimo, Īe dorastający odrzuca autorytet dorosáych, krytykuje ich i ostentacyjnie siĊ

im sprzeciwia, potrzebuje ich pomocy, aby pomyĞlnie przejĞü ten burzliwy czas dorastania i staü

siĊ w peáni uksztaátowanym, dorosáym czáowiekiem. To na dorosáych spoczywa

odpowiedzialnoĞü za to, czy proces ten zakoĔczy siĊ sukcesem, czy niepowodzeniem, czego

tragicznym skutkiem moĪe byü odebranie sobie Īycia. Jak máody czáowiek poradzi sobie w tym

trudnym okresie zaleĪy od wielu czynników: sytuacji rodzinnej, szkolnej, relacji z rówieĞnikami,

z pácią przeciwną, z nauczycielami, które nierzadko sąĨródáem frustracji i rozczarowaĔ.

SAMOBÓJSTWA MàODYCH

W województwie áódzkim 11-letnia dziewczynka popeániáa samobójstwo. Powiesiáa siĊ na

drzewie. Jak wynika ze wstĊpnych ustaleĔ policji dziecko zostaáo posądzone o kradzieĪ pieniĊdzy

koleĪance ze szkoáy. Mama dziewczynki pracuje jako woĨna, w tej samej szkole. Gdy doszáy do

niej wieĞci o domniemanej kradzieĪy pokáóciáa siĊ z córką. Dziewczynka nie wróciáa na noc do

domu. Rodzice zawiadomili o zaginiĊciu policjĊ. Jednak policjanci nie odnaleĨli dziecka. Ciaáo

11-letniej Ani odnalazá miejscowy rolnik.

To tylko jedna depesza Polskiej Agencji Prasowej z paĨdziernika zeszáego roku. Dla wiĊkszoĞci

odbiorców samobójstwo Ani pozostaáo niezrozumiaáe. Podejmowane przez media próby, aby

znaleĨü winnego tej tragedii niewiele wyjaĞniáy. Pozostaáo jedynie wraĪenie irracjonalnoĞci

caáego zdarzenia. Warto jednak uĞwiadomiü sobie, Īe czyn Ani nie byá odosobniony w jej grupie

wiekowej. Dane Komendy Gáównej Policji pozwalają oszacowaü, Īe ponad 400 máodych ludzi

odebraáo sobie w zeszáym roku Īycie. Jest to liczba zaniĪona, poniewaĪ rodziny starają siĊ ukryü

w miarĊ moĪliwoĞci samobójczy charakter Ğmierci osoby bliskiej. ĝrednio co 40 sekund ktoĞ na

Ğwiecie popeánia samobójstwo . Zamach samobójczy uznawany jest powszechnie za postĊpek

niegodny i sprzeczny z prawem naturalnym. MoĪe zatem przynieĞü rodzinie zmaráego dodatkowe

Náopoty, szczególnie jeĞli Īyje ona w maáej spoáecznoĞci. Warto takĪe mieüĞwiadomoĞü, Īe jeden

zamach samobójczy zakoĔczony zgonem przypada na ponad 10 prób samobójczych,

prowadzących do urazów psychicznych bąGĨ okaleczeĔ. Mamy zatem do czynienia ze

zjawiskiem znacznie powszechniejszym, niĪ by siĊ mogáo wydawaü na podstawie relacji

prasowych. Wedáug statystyk amerykaĔskich, samobójstwo jest wĞród máodych trzecią co do

znaczenia przyczynąĞmierci.

Szesnastoletnia Ania planowaáa samobójstwo od kilku miesiĊcy. Pisaáa o nim w internecie.

W koĔcu rzuciáa siĊ z dziesiątego piĊtra wieĪowca w Warszawie. Dwunastoletnia Sandra z

Przeciszowa pod OĞwiĊcimiem wyskoczyáa z okna szkolnej toalety na drugim piĊtrze.

Powód? KtoĞ zrobiá jej zdjĊcie, gdy przytulaáa siĊ ze swoim cháopakiem. Dlaczego máodzi

ludzie coraz czĊĞciej podejmują próby samobójcze?

KaĪdego dnia zmuszają siĊ, aby otworzyü oczy i wstaü z áyĪka. Mimo, Īe kiedy Ğpią, nic im siĊ

nie Ğni. O niczym nie marzą, nie snują planów na przyszáRĞü. Przed niczym nie czują lĊku. Mają

w sobie jedynie smutek.

- WziĊáam z apteczki leki i je zaĪ\áam. Napisaáam do przyjacióáek SMS-y, Īe zawsze siĊ

EĊdziemy przyjaĨniü. Zadzwoniáam do mamy, mówiąc Īe zaraz umrĊ. MyĞlaáam, Īe juĪ nie bĊGĊ

smutna - opowiada Sylwia, która dwukrotnie usiáowaáa popeániü samobójstwo.

- ĩeby skutecznie dokonaü samobójstwa, trzeba mieü trzy pragnienia: pragnienie Ğmierci,

pragnienie bycia zabitym, i chĊü zabicia - mówi prof. Andrzej Kokoszka, psychiatra.

Przeciszów - maáa miejscowoĞü pod OĞwiĊcimiem. Nie ma tu wielu máodych ludzi. WiĊkszoĞü

wyemigrowaáa w poszukiwaniu pracy. Ci, którzy jeszcze siĊ uczą, teĪ myĞOą juĪ o wyjeĨdzie.

Nikt nie chce targaü siĊ jednak na wáasne Īycie. Tak przynajmniej tu byáo... do ubiegáego

czwartku.

OtrzymaliĞmy informacjĊ o zdarzeniu, które miaáo miejsce w szkole w miejscowoĞci Przeciszów.

12-letnia dziewczyna wyskoczyáa przez okno szkoáy. Byáa w ciĊĪkim stanie. Miaáa obraĪenia

nóg, miednicy i gáowy. Skoczyáa z wysokoĞci ponad 10 metrów - informuje Mariusz Sáomka z

Prokuratury Rejonowej w OĞwiĊcimiu.

Sandra ma 12 lat. Nigdy dotąd nie myĞlaáa o Ğmierci. TydzieĔ temu, koledzy z klasy zrobili jej

"dowcip" - sfotografowali ją z jej cháopakiem, a zdjĊcie wywiesili w szkolnej gablocie. Sandra

nie wytrzymaáa. W przerwie miĊdzy lekcjami wyskoczyáa z okna szkolnej toalety.

- Na zdjĊciu nie ma nic bulwersującego. Dwie postacie przytulające siĊ na ulicy - mówi Mariusz

6áomka z Prokuratury Rejonowej w OĞwiĊcimiu.

- RozpoczĊáy siĊ docinki, pewnie niewybredne Īarty. Dziewczyna poczuáa siĊ osaczona,

zaĪenowana i stąd jej decyzja - dodaje Dariusz Nowak z Komendy Wojewódzkiej Policji w

Krakowie.

Wedáug naukowców, kaĪde samobójstwo pociąga za sobą kolejne. ChociaĪ peáne grozy, dziaáa na

wyobraĨniĊ. Máodych ludzi pociąga w nim tajemnica. I makabrycznie rozumiany romantyzm.

- To jest romantyczne, jak cháopak umrze z miáRĞci za dziewczynĊ, albo dla niej - przekonuje

Sylwia, która dwukrotnie usiáowaáa popeániü samobójstwo.

Szesnastoletnia Ania w Warszawy o samobójstwie myĞlaáa od kilku miesiĊcy. Swoje zamiary

otwarcie deklarowaáa w internecie. Nikt jednak nie potraktowaá powaĪnie jej gróĨb. Oto fragment

zwierzeĔ, jakie Ania zamieĞciáa w internecie:

"Jak moĪna Ī\ü ze ĞwiadomoĞcią, Īe zawiodáHĞ tych, którzy ciĊ naprawdĊ kochają? Nie moĪna.

JuĪ lepiej zawieĞü ich jeszcze raz, ale nigdy nie musieü patrzeü im w oczy. LeĪĊ, patrzĊ w sufit i

k... sobie myĞOĊ godzinami. Wyfilozofowaáam, Īe Ğmierci siĊ bojĊ. Ale ch... z tym."

Kilka dni póĨniej Ania rzuciáa siĊ z dziesiĊciopiĊtrowego wieĪowca. Jej skok sfotografowaá

przypadkowy przechodzieĔ. DziĊki szybkiej pomocy, dziewczyna cudem przeĪ\áa. Nie wiadomo

jednak, czy kiedykolwiek odzyska przytomnoĞü. LeĪy w szpitalu. Jest w stanie krytycznym.

Od kilku miesiĊcy liczba dzieci myĞOących o samobójstwie roĞnie wrĊcz lawinowo. Dla wielu z

nich jedyny ratunek, to doĞwiadczony psycholog. W polskich szkoáach taka osoba, to wciąĪ

jednak rzadkoĞü. A nawet gdy jest, uczniowie wstydzą siĊ zwróciü do niej o pomoc. *

Co skáania máodych ludzi do samobójstwa?

Brak odpowiednich badaĔ uniemoĪliwia jasne okreĞlenie czynników sprzyjających samobójstwu.

Musimy zatem przyjąü, Īe decydują tu zarówno cechy indywidualne, jak i pewne wspóáczynniki

ryzyka związane z wczeĞniejszymi przeĪyciami i otoczeniem. W zaleĪnoĞci od tego, jak ukáada

siĊĪycie danej osoby, próg odpornoĞci na dziaáania samobójcze moĪe zostaü przekroczony, lub

nie.

Cechy samobójstwa ludzi máodych róĪnią je znacznie od samobójstwa osoby dorosáej. MoĪe

mieü ono podáRĪe romantyczne i idealistyczne, bąGĨ byü efektem impulsu, porywu gniewu, lub

irytacji. Autoagresja moĪe byü wynikiem niskiej samooceny, ale takĪe powstaü z chĊci zemsty.

Istnieją dwie gáówne teorie wyjaĞniające zjawisko samobójstwa. Pierwsza z nich to model

depresyjny, uznawany przez medycynĊ. Zgodnie z tą teorią skáonnoĞü do samobójstwa jest

rodzajem choroby i jako taka powinna byü leczona. Z kolei model stresowy wskazuje na kontekst

spoáeczny i w nim szuka wyjaĞnienia dziaáDĔ samobójczych. Teoria ta zakáada, Īe zagroĪenie

samobójstwem moĪna minimalizowaü poprzez poprawĊ relacji z otoczeniem. Naukowcy

zgadzają siĊ, Īe w obecnych czasach máody czáowiek naraĪony jest na wiele wiĊksze i bardziej

róĪnorodne stresy, niĪ jego równolatkowie z poprzednich pokoleĔ. ObciąĪenia te są wywoáane

problemami z dostosowaniem siĊ do nowoczesnego spoáeczeĔstwa i związanym z tym

wymogiem posiadania wysokich kwalifikacji, czy zerwaniem wiĊzi w obrĊbie rodziny i

najbliĪszego otoczenia. Nie bez znaczenia dla wzrostu zachowaĔ samobójczych jest takĪe

dostĊpnoĞüĞrodków umoĪliwiających odebranie sobie Īycia; takich jak lekarstwa, samochody,

broĔ itp.

Inna klasyfikacja samobójstw skupia siĊ na ich motywach:

- Zemsta - záRĞü i wrogoĞü, poáączona z pragnieniem wzbudzenia w innych poczucia winy, a

takĪe z typową dla máodych impulsywnoĞcią.

- Izolacja - osoba odizolowana spoáecznie, która czuje siĊ niezdolna, aby dopasowaü siĊ do

spoáecznoĞci. UwaĪa, Īe nikogo nie obchodzi i nikt nie bĊdzie po niej páakaá.

- BeznadziejnoĞü - poczucie uwiĊzienia w sytuacji, nad którą czáowiek nie ma kontroli i z której

nie moĪe uciec (dotyczy to np. nastolatek w ciąĪy, máodych ludzi z rodzin w których dochodzi do

przemocy, gdzie rodzice są alkoholikami lub siĊ rozwodzą).

- Niepowodzenie - czĊsto wyolbrzymione i mające niewiele wspólnego z rzeczywistą sytuacją.

- Strata - uwaĪana za najpowaĪniejszą przyczynĊ samobójstw. Obiekt straty moĪe byü realny

(osoba, która umiera lub odchodzi, związek), symboliczny (poczucie wáasnej wartoĞci, cel w

Īyciu), bąGĨ wyimaginowany.

- Depresja - wpáywa na zachowanie, emocje, sposób myĞlenia, czy nawet na stan fizyczny i

moĪe wynikaü z przyczyn biologiczno-genetycznych, lub psychologicznych. UwaĪa siĊ, Īe jest

on najwaĪniejszą przyczyną samobójstw wĞród ludzi máodych. Wahania nastroju są na tyle dla

nich powszechne w okresie dojrzewania, Īe wrĊcz uwaĪa siĊ je typowe dla tego okresu Īycia.

JeĪeli jednak stan ten przedáXĪa siĊ do dwóch tygodni i obserwujemy pewne typowe elementy,

moĪemy podejrzewaü, Īe mamy do czynienia z depresją.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: