zaraza pyska i racic
Występowanie:
- na całym świecie
- występuje cyklicznie: musi być duża zaraźliwość zarazka i duża wrażliwość zwierzęcia
- enzootycznie w Afryce, Ameryce Pd. Azji
- epizootycznie w Europie
Etiologia:
Aphtowirus rodzina Picornaviridae (RNA)
- znanych jest 61 podtypów
- serotypy: A (Alemagnie) – 23 podtypy
O (Oise) – 11 podtypów
C – wyst. jednolicie
SAT 1 – 6 podtypów
SAT 2 – 3 podtypy
SAT 3 – 3 podtypy
Asia 1
- wrażliwy na działanie wysokiej temp., światła, niskiego pH
- niska temperatura przedłuża jego żywotność
- wrażliwy na 1-2% NaOH, roztwór octu i 0,5-1% kw. cytrynowy
Epizootiologia:
- choroba zwierząt parzystokopytnych – wrażliwe: Bo, Ov, Cap, Su
- epizootie występują cyklicznie: musi być duża zaraźliwość zarazka i duża wrażliwość zwierzęcia
- przebycie infekcji jednym z podtypów, nie powoduje odporności na pozostałe
- zarazki wydalane już w okresie inkubacji
- szybko szerzy się w stadzie drogą łańcuchowo-pokarmowa
Źródła zakażenia:
- pierwotne – zwierzęta chore, ozdrowieńcy, bezobjawowi nosiciele
- wtórne – pasza, woda, sprzęt, środki transportu, ludzie, odpady poubojowe
- ślina, mocz, kał, mleko, wydzielina nosowo-gardłowa
- wydzielanie wirusa na początki obfite, spada zwłaszcza po kilku dniach po pęknięciu ostatnich pęcherzy
Wrota:
- donosowo
- per os
- transplacentarnie (świnka)
- przez uszkodzoną skórę
Patogeneza:
- wrażliwe są zwierzęta w każdym wieku,
wniknięcie i namnażanie (kom. nabłonkowe jamy ustnej) ® pęcherze pierwotne (szybko zanikają) ® krew i limfa ® posocznica (towarzyszy temu gorączka i nasilające się objawy ogólne) ® inne tkanki ® po 2 – 4 dniach p. i. pęcherze wtórne (bł. śluzowa jamy ustnej, język, śluzawica, żwacz, szpara m-raciczna, korona, piętka, podstawy rogów, wymiona, pachwiny)
- pęcherze – nagromadzenie się limfy i wysięku zapalnego w warstwie kolczystej nabłonka, przy braku uszkodzenia jego warstwy rozrodczej ® szybkie gojenie owrzodzeń powstających po pęknięciu pęcherzy
Objawy:
- gorączka 40,5 – 42°C, przyśpieszenie tętna, leukopenia, spadek apetytu, zanik perystaltyki
· p. łagodna:
- nadmierne ślinienie, upośledzenie przeżuwania
- zaczerwienienie, pęcherzyki, pęcherze, nadżerki, zmiany w jamie ustnej, na racicach, wymieniu i gruczole mlekowym, zmiany na zew. narządach płciowych, wokół odbytu, na udach, brzuchu
- częste powikłania bakteryjne: zropienie ubytków szpary międzyracicznej, koronki stawów, zalegania, odleżyny, ropowica, śmierć, zropienie ubytków w jamie gębowej, gardle, przełyku, żwaczu, krwotoczne zapalenie jelit, owrzodzenie krtani, tchawicy, skóry
· p. złośliwa:
pierwotnie – wirus o dużej zjadliwości; wtórnie – przy postaci łagodnej zakażenie innym typem wirusa
- objawy nerwowe, zapalenie żołądka i jelit, † po 2 – 3 dniach
AP:
- pęcherze (do wielkości jaja kurzego) – w błonie śluzowej jamy ustnej, na skórze
- po pęknięciu pęcherzy ® odosobnione lub zlewające się nadżerki (dno nadżerek stanowi warstwa brodawkowata pokryta żółtym lub szarobiałym nieżytowo-ropnym wysiękiem)
- leukoplakie – ogniskowe białawe zgrubienia nabłonka, ślad pierwotnych nadżerek
- pęcherze lokalizują się: na bezzębnym brzegu szczęki, rzadziej na śluzawicy, w otworach nosowych i na podniebieniu twardym
- w żwaczu i księgach – ciemnobrunatne, okrągłe strupy
- w błonie śluzowej trawieńca i jelit – wybroczyny
- fałdy spiralne trawieńca – grube, galaretowate obrzęki
- zwiększona ilość płynu w worku osierdziowym
p. złośliwa:
- serce tygrysie (cor tigrinum) – zwyrodnienie ® nieropne zapalenie mięśnia sercowego
- skrzepy krwi w lewej komorze serca oraz zastój krwi w narządach
- brak pęcherzy
- zmiany zapalne mięsni – martwica rozpływna włókien mięśniowych
HP:
- nacieki limfo-histiocytarne, leukocytarne i kom. plazmatycznych w sercu
- u młodych szklisto-woskowe zwyrodnienie mm. szkieletowych
Diagnostyka różnicowa :
- stomatitis vesicularis – chorują Eq i Su
- choroba pęcherzykowa – tylko Su
- głowica, MD/BVD, IBR – brak charakterystycznych zmian na kończynach
- księgosusz
- choroba niebieskiego języka
- ospa – zmiany rozpoczynają się od małych pęcherzyków, brak dużych
Badanie laboratoryjne:
- oznaczenie serotypów: OWD, SN, ELISA
Zapobieganie i zwalczanie:
- szybkie określenie typu wirusa
- likwidacja wszystkich zwierząt racicowych w pierwszym ognisku
- stała dewastacja zarazka w środowisku 2% NaOH
- całkowita izolacja, blokada ogniska choroby
- stały i dokładny przegląd zwierząt w okręgu zapowietrzonym i zagrożonym
- szybkie zgłaszanie nowych przypadków
- szczepienia Bo w promieniu 15–20 km (podśluzówkowo i podskórnie – szybka odpowiedź)
Leczenie: ZABRONIONE, CHOROBA ZWALCZANA Z URZĘDU
Piśmiennictwo:
1. wykłady - Epizootiologia
2. Frymus T.: „Pryszczyca – stałe zagrożenie także dla Polski”, Magazyn Wet. 2000/56
3. Kaszubkiewicz Cz.: „Patogeneza i anatomia patologiczna chorób zakaźnych zwierząt”, Wrocław 1990, skrypt nr 356
ozzi18