artykulmodul 7b.pdf

WARSZTAT SKUTECZNEGO NAUCZYCIELA – WSPARCIE

UCZNIÓW ZE SPECYFICZNYMI TRUDNOŚCIAMI

W UCZENIU SIĘ Z KLAS I–III

Moduł 7

WSPARCIE PEDAGOGICZNE

– ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych

u uczniów klas I–III

Autorki :

Izabela Mańkowska, Małgorzata Rożyńska

Po realizacji modułu uczestnik:

• zna przyczyny trudności w nauce czytania i pisania jako przejaw zaburzeń funkcji słuchowo-

-językowych,

• posiada umiejętności doboru ćwiczeń stymulujących funkcje słuchowo-językowe.

1. Rola funkcji słuchowych i słuchowo-językowych w edukacji szkolnej dziecka

DOWIEDZ SIĘ

Zapoznaj się z podstawowymi pojęciami związanymi z zaburzeniami funkcji

słuchowej i słuchowo-językowej: analiza głoskowa, analiza sylabowa, anali-

zator słuchowy, błędy specyficzne dla zaburzeń funkcji słuchowych, ćwiczenia

słuchowe, pamięć słuchowa, pamięć słuchowa bezpośrednia, pamięć sekwen-

cyjna, zaburzenia percepcji słuchowej . Skorzystaj z książki: M. Bogdanowicz,

A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole. Poradnik nie tylko dla polonistów ,

Gdynia 2009, s. 123–146.

Bardzo ważnym zadaniem w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym jest przygotowanie ich do

nauki czytania i pisania, a w wieku wczesnoszkolnym rozwijanie i doskonalenie tych umiejętności.

W kształtowaniu się umiejętności czytania i pisania istotną rolę odgrywa zmysł słuchu . Zasadniczym

celem uwrażliwiania słuchowego jest rozpoznawanie, różnicowanie i klasyfikowanie bodźców

słuchowych oraz umiejętne rozpoznawanie określonych dźwięków spośród innych. Należy również

pamiętać, że w tym okresie wskazane jest zarówno kształtowanie umiejętności uważnego słuchania

mowy (na przykład podczas czytania), jak i rozwijanie mowy (mówienie). Umiejętności te są niezbędne

w nauce czytania i pisania.

Aspekty wpływające na rozwój mowy:

• sprawność narządów mowy,

• poprawna artykulacja,

• kompetencja syntaktyczna i semantyczna oraz fonologiczna.

Ważne jest, aby w okresie edukacji wczesnoszkolnej rozwijać słownictwo, dbać o logiczną, składniową

i gramatyczną formę wypowiedzi oraz o wyraźną i poprawną wymowę. Powinno się stwarzać możliwość

systematycznego doskonalenia wypowiedzi, zwracając uwagę na precyzję wyrażania myśli, opinii

i uczuć. Warto wplatać do zajęć zabawy i ćwiczenia stymulujące aktywność słowną, zwiększające

możliwości poprawnego opanowania języka, a także bogacące zasób słownictwa. Ćwiczenia i zabawy

Moduł 7.

WSPARCIE PEDAGOGICZNE – ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I–III

oparte na słuchaniu i powtarzaniu zdań i rymowanek z pamięci sprzyjają usprawnianiu rozumienia

języka mówionego i motywują dziecko do mówienia. Stymulację językową zapewnimy również

przez ćwiczenia i zabawy, polegające na rozwiązywaniu zagadek, tworzeniu rymów, słuchaniu bajek

i wierszyków.

SPRAWDŹ SIĘ

Wyjaśnij, dlaczego należy dołożyć wszelkich starań, aby dziecko osiągnęło

zgodny z normą rozwojową poziom kompetencji językowych, zanim zacznie

uczyć się czytać. Skorzystaj z artykułu: E. Czaplewska, Trudności w czytaniu

a zaburzenia rozwoju mowy , Biuletyn PTD „Dysleksja” nr 2(7)/2010, s. 7–11.

Ważne jest, aby mówienia uczyć jak każdej innej sprawności. Dla osiągnięcia pełnej swobody potrzebne

są systematyczne ćwiczenia narządów artykulacyjnych. Sprawne działanie narządów mowy umożliwia

prawidłowe wymawianie wszystkich głosek. W celu wypracowania zręcznych i celowych ruchów

języka, warg i podniebienia warto ćwiczenia artykulacyjne wykonywać z dziećmi systematycznie.

Dzieci z wadą wymowy powinny wykonywać takie ćwiczenia codziennie we współpracy z rodzicami.

ZNAJDŹ I ZAPLANUJ

Zapoznaj się z zabawami usprawniającymi narządy artykulacyjne i wymowę w:

• M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, M. Rożyńska, Uczeń z dysleksją w domu.

Poradnik nie tylko dla rodziców , Gdynia 2007, s. 66–69.

• M. Rożyńska, Zabawy rozwijające sprawność narządów mowy w Programie

ORTOGRAFFITI z Bratkiem , Biuletyn PTD „Dysleksja” nr 2(7)/2010, s. 33–37.

• B. Ingielewicz, M. Hetmańska, Ćwiczenia logopedyczne z wykorzystaniem

przedmiotów codziennego użytku , Biuletyn PTD „Dysleksja” nr 2(7)/2010,

s. 54–56.

• U. Kalicińska, Ćwiczenia ortofoniczne w terapii logopedycznej dzieci ryzyka

dysleksji , Biuletyn PTD „Dysleksja” nr 2(7)/2010, s. 16–24.

Przeprowadź z dziećmi wybrane ćwiczenia artykulacyjne, a inne zaproponuj

wykonywać systematycznie w domu.

Moduł 7.

WSPARCIE PEDAGOGICZNE – ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I–III

2. Trudności w nauce czytania i pisania jako przejaw zaburzeń funkcji słuchowo-językowych

Dziecko ryzyka dysleksji, posługując się językiem mówionym, może sprawiać wrażenie elokwentnego

i błyskotliwego, jednocześnie mając specyficzne problemy z wieloma aspektami funkcji językowych.

Specyficzne zaburzenia o podłożu językowym powodują często u dziecka trudności z koncentracją

uwagi na bodźcach słuchowych, a także z pamięcią oraz percepcją słuchową. Ponadto dziecko

może szybko odczuwać zmęczenie przy słuchaniu, dlatego gorzej zapamiętuje i rozumie informacje

przekazywane słownie. Czasami nie rozumie poleceń, zwłaszcza dłuższych i złożonych. Trudności

sprawia mu także słuchanie czytanych tekstów.

Podobnie nauka czytania może przebiegać z utrudnieniami. Szczególnym przejawem trudności jest

długo utrzymująca się „technika” głoskowania lub sylabizowania bez dokonywania syntezy oraz

wolne tempo czytania. Dziecko może podczas czytania również zniekształcać wyrazy czy zmieniać

końcówki. Na rozumienie treści może mieć wpływ niewystarczająca umiejętność różnicowania

znaczeń wyrazów podobnych fonetycznie.

W początkowym etapie nauki czytania zdarza się, że dzieci opanowują teksty pamięciowo,

zwłaszcza gdy mają dobrą pamięć wzrokową. Zamiast czytać, odtwarzają je z pamięci. Zdarza się, że

i nauczyciel, i rodzic jest przekonany, iż dziecko potrafi czytać, a w rzeczywistości dziecko odgaduje

nazwy obrazków lub zapamiętuje położenie wyrazów na stronie. W rezultacie trudności w czytaniu

mogą być dostrzeżone nieco później, gdy teksty stają się dłuższe i bardziej skomplikowane. Jednak

to, czy dziecko rzeczywiście czyta, czy tylko odtwarza tekst z pamięci, łatwo zweryfikować. W tym

celu można poprosić dziecko, aby wodziło paluszkiem (wskaźnikiem) pod czytanym wersem lub by

przeczytało wyrazy ze zdania od tyłu. Zatem nauczyciel, który chce ocenić bieżące umiejętności

czytania (technika i tempo) u danego dziecka, powinien dać mu do przeczytania nowy tekst (spoza

podręcznika).

W początkowej fazie nauki pisania u dzieci z zaburzonymi funkcjami słuchowymi można zauważyć

przejawy „zapisu fonetycznego”. Polega to na tym, że dziecko zapisuje wyrazy tak, jak je wymawia

(i słyszy), na przykład „ftorek” zamiast „wtorek”, „japko” zamiast „jabłko”. U dzieci, które słabo

różnicują słuchowo głoski dźwięczne i bezdźwięczne, z pewnością pojawią się błędy w pisaniu

typu: „lef” zamiast „lew”, „kfiat” zamiast „kwiat”, „łótka” zamiast „łódka” albo „kóska” zamiast

„kózka”. Ponadto dzieci mogą mieć trudności z zapisywaniem wyrazów z „j” oraz „i”. Trudności w

różnicowaniu tych głosek powodują błędy typu: „bjały” zamiast „biały”, „objad” zamiast „obiad” lub

„zieść” zamiast „zjeść”.

Wśród specyficznych błędów będą również te, które związane są z myleniem zapisów głosek „ą”,

„ę” z zespołami „om”, „on”, „em”, „en”, „oń”, „eń”. Przykłady zazwyczaj są związane z wymową

głosek „ą” lub „ę”: „tromba” zamiast „trąba”, „zemby” zamiast „zęby”, „tencza” zamiast „tęcza”,

„pieńć” zamiast „pięć”. Przyczyn popełniania tego typu błędów dopatruje się również w mniejszej

świadomości ortograficznej. Dzieci powinny być od początku nauki pisania zapoznawane z zasadą:

Nie zawsze piszę to, co słyszę . W związku z tym zespoły głosek: „om”, „on”, „em”, „en”, „oń”, „eń”

mogą być zapisane literami „ą” lub „ę”.

Jeszcze większe problemy z poprawną pisownią mają dzieci z wadami wymowy, zwłaszcza z mową

bezdźwięczną. Przejawem tego typu trudności są błędy w pisaniu: „szapa” zamiast „żaba”, „fota”

zamiast „woda”, „tszefo” zamiast „drzewo”, „faka” zamiast ”waga”. Jeśli dziecko ma wadę wymowy

Moduł 7.

WSPARCIE PEDAGOGICZNE – ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I–III

polegającą na tym, że zastępuje głoskę „l” głoską „r”, to również może pisać wyrazy tak, jak je

wymawia, zatem napisze „ratarka” zamiast „latarka” i odwrotnie, gdy zamiast „r” wymawia „l” wtedy

zapisze „latalka” zamiast „latarka”. Czasami pojawiają się błędy polegające na łączeniu rzeczownika

z przyimkami, na przykład „wszkole” zamiast „w szkole”.

Najwięcej błędów dziecko popełnia w pisaniu ze słuchu. Dlatego ta forma pisania nie powinna

być stosowana w przypadku dzieci z trudnościami dyslektycznymi i wadami wymowy zwłaszcza

w klasach I–III. W skrajnych przypadkach zdarza się bowiem, że dziecko nie jest w stanie zapisać

żadnego wyrazu poprawnie, a dyktando zawiera jedynie zlepek sylab i liter. Oznacza to, że trudności

w pisaniu są przejawem zaburzeń funkcji słuchowo-językowych. Trudności w pisaniu ze słuchu

zwykle utrzymują się dłużej niż trudności w czytaniu. Zaburzenia uwagi słuchowej i pamięci

fonologicznej powodują w dalszej karierze szkolnej dziecka opuszczanie wyrazów podczas dyktanda,

trudności z przypomnieniem sobie właściwego słowa podczas pisania samodzielnego („od siebie”).

Charakterystyczne symptomy zaburzeń funkcji słuchowo-językowych opracowała M. Bogdanowicz

(2003, 2005, 2011).

W wieku 6–7 lat:

• wadliwa wymowa,

• częste przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab),

• błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne,

• trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym

czasie,

• trudność z zapamiętywaniem nazw,

• trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje (nazwy dni

tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków, szeregi czterocyfrowe),

• trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, opisujących stosunki przestrzenne:

nad–pod, za–przed, wewnątrz–na zewnątrz ,

• trudności z różnicowaniem głosek podobnych fonetycznie ( z-s, b-p, k-g, w-f itd.), przy

porównywaniu paronimów ( g óra– k ura ),

• mylenie nazw podobnych fonetycznie,

• trudności z dokonywaniem operacji na cząstkach fonologicznych (sylabach, logotomach,

głoskach) w takich zadaniach, jak: wydzielanie sylab i głosek ze słów oraz ich syntetyzowanie

(zaburzenia analizy i syntezy głoskowej oraz sylabowej), analizowanie struktury fonologicznej

słów.

W wieku 7–10 lat:

• wadliwa wymowa,

• przekręcanie złożonych wyrazów,

Moduł 7.

WSPARCIE PEDAGOGICZNE – ćwiczenie funkcji słuchowo-językowych u uczniów klas I–III

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: