Zlodowacenie - okres glacjalny (glacjał), w czasie którego znaczne obszary Ziemi pokryte są lądolodem.
W czasie plejstocenu klimat ulegał znacznym wahaniom, po fali zimna (glacjale) następowało ocieplenie zwane interglacjałem. Wyróżnia się następujące zlodowacenia europejskie:
(w tysiącach lat temu)
• 1200-950 - zlodowacenie podlaskie (północno - wschodniopolskie, Narwi) (Günz)
• 950-730 - interglacjał przasnyski (podlaski) (Günz/Mindel)
• 730-430 - zlodowacenie krakowskie (południowopolskie, Sanu) (Mindel)
• 430-300 - interglacjał mazowiecki (wielki) (Mindel/Riss)
• 300-130 - zlodowacenie środkowopolskie (Odry) (Riss)
• 130-115 - interglacjał eemski (Riss/Würm)
• 115-11,5 - zlodowacenie północnopolskie (bałtyckie, Wisły) (Würm)
Zwykle poszczególne glacjały trwają ok. 100 tys. lat. Dzieli się je na jednostki niższej rangi: stadiały i interstadiały, fazy i interfazy oraz glacietapy i interglacietapy. Podczas plejstocenu nawroty zimna rangi glacjału miały miejsce, co najmniej, 3-4 razy do ok. 9 razy. Z zapisów rdzeni lodowych i morskich wiadomo o ok. 50 epizodach w ciągu plejstocenu rangi glacjału, ale nie każdy był okresem stricte glacjalnym.
Europa 20 tys. lat BP (kolor biały: obszar zlodowacenia)
Ostatnie zlodowacenie – najmłodsze ze zlodowaceń plejstoceńskich. Miało trwać od 115 tys. lat temu do 11,700 tys. lat b2k (przed rokiem 2000)[1][2]. Poprzedza je interglacjał eemski, a po nim nastąpił holocen - interglacjał współczesny. Ostatnie zlodowacenie jest różnie nazywane, w zależności od regionów geograficznych: w północnej Europie Środkowej jest to zlodowacenie północnopolskie (zlodowacenie bałtyckie, Wisły lub Vistulian), w systemie alpejskim – Würm, w Ameryce Północnej - Wisconsin.
Pod koniec zlodowacenia północnopolskiego (około 22 tys. lat temu) lądolód skandynawski zajął północną cześć Polski. Jego zasięg pokrywa się z południową granicą występowania jezior polodowcowych: północna Wielkopolska, Kujawy, Pojezierze Pomorskie i Pojezierze Mazurskie. Na obszarach zlodowaconych występują najlepiej wykształcone formy rzeźby lodowcowej, tzw. rzeźby młodoglacjalnej.
W Ameryce Północnej lądolód laurentyjski objął swym zasięgiem tereny Kanady i północnych stanów Ameryki, do dzisiejszego jeziora Michigan. Miąższość lądolodu, który wówczas powstał, wynosiła prawie dwa kilometry.
Zlodowacenie północnopolskie dzieli się na:
• późny glacjał (15 tys. lat temu-11,700 tys. lat b2k)
• II pleniglacjał (25-15 tys. lat temu)
• interpleniglacjał (55-25 tys.lat temu)
• I pleniglacjał (70-55 tys. lat temu)
• wczesny Vistulian (115-70 tys. lat temu)
Zlodowacenie podlaskie (północno - wschodniopolskie, Narwi, w systemie alpejskim - Günz, a Ameryce Północnej - Nebrascan) - najstarsze ze zlodowaceń plejstoceńskich. Jego trwanie jest określane na 1200-950 tys. lat temu. Po nim nastąpił interglacjał przasnyski.
Zlodowacenie to objęło swym zasięgiem tereny Niziny Szczecińskiej i Pobrzeża Szczecińskiego oraz północno-wschodnią część kraju po północne krańce Wyżyny Lubelskiej, rejon ujścia Pilicy do Wisły, a granicę na zachodzie stanowiła w przybliżeniu dolina dolnej Wisły.
Wkroczyło ono na tereny Polski dwoma lobami (jęzorami):
• na północ od Szczecina po Kołobrzeg
• oraz na linii Ustka – Kościerzyna – Kwidzyn – Mława – Warszawa – Mielnik n.Bugiem – Brześć
• W trakcie zlodowacenia podlaskiego dominowało wietrzenie mrozowe, denudacja a następnie sedymentacja osadów rzecznych. Glina morenowa tego najstarszego zlodowacenia została stwierdzona odkrywkowo koło Modlina, gdzie zachowała się tylko w strzępach, oraz w wierceniach na obszarze Podlasia i północnego Mazowsza (Maków Mazowiecki, Różan).
Określenie dokładnego zasięgu tego zlodowacenia jest bardzo trudne, gdyż jego utwory nie występują właściwie na powierzchni terenu.
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_podlaskie”
Zlodowacenie południowopolskie (zlodowacenie krakowskie, w systemie alpejskim - Mindel, a Ameryce Północnej - Illinois) - największe ze zlodowaceń na terenie Polski w plejstocenie (objęło ok. 90% powierzchni kraju). Jego trwanie jest określane na 730-430 tys. lat temu. Poprzedza je interglacjał przasnyski (podlaski), a po nim nastąpił interglacjał mazowiecki (wielki). Obszar zlodowacenia krakowskiego pozbawiony jest wszelkich form glacjalnych, przeważa tu rzeźba strukturalna i erozyjna. Osady tego zlodowacenia zachowały się przede wszystkim w środkowej i północnej Polsce, pod utworami młodszych ogniw czwartorzędu. Częściowo też jednak (zwłaszcza na południu kraju) zostały one zniszczone w wyniku późniejszej denudacji. Te osady to przede wszystkim piaski i żwiry fluwioglacjalne, a także iły warwowe. W trakcie tych zlodowaceń obszar Jury Krakowsko-Częstochowskiej był prawdopodobnie wolny od lodu, gdyż nie znaleziono na tym obszarze osadów genezy glacjalnej, a rzeźba (skałki jurajskie) nie noszą śladów egzaracji (erozji lodowcowej).
Zlodowacenie to składało się z trzech mniejszych zlodowaceń, oddzielonych interstadiałami:
• zlodowacenie Nidy - objęło swym zasięgiem nie tylko środkową Polskę, ale posuwając się wzdłuż zboczy Sudetów, dotarło aż do Bramy Morawskiej, oddzielając je od Karpat. Lądolód oparł się o północne partii Gór Świętokrzyskich, Wzniesienia Łódzkie i Wyżynę Lubelską. Z okresem zlodowacenia Nidy związana jest akumulacja najstarszych w Polsce lessów podmorenowych oraz mułów i iłów warwowych, a także najstarszy poziom gliny zwałowej , zachowany w zachodniej i północnej części Gór Świętokrzyskich, w rejonie rowu Kleszczowa oraz w głębokich dolinach na Wyżynie Lubelskiej.
• interstadiał małopolski (kozi wierch) - jego śladami są osady rzeczne, jeziorne i bagienne ze szczątkami fauny i flory. Zachowały się one jednak w niewielu miejscach (m.in. Kozi Grzbiet k.Kielc, Domuraty, Przasnysz).
• zlodowacenie Sanu I - lądolód skandynawski odznaczał się największym (maksymalnym) zasięgiem, obejmując praktycznie całe terytorium Polski, za wyjątkiem Sudetów i Karpat. Wsparł się on o Góry Izerskie, Kaczawskie, Kamienne, Wałbrzyskie, Sowie, Bardzkie, Złote i Opawskie, a także wkroczył w Kotlinę Turoszowską, Jeleniogórską i Kłodzką oraz Bramę Morawską po Ostrawę. Zlodowacenie wkroczyło w Sudety Przełęczą Srebrną, bardzkim przełomem Nysy Kłodzkiej i Przełęczą Kłodzką. Pokryło także całkowicie Pogórze Śląskie i Przemyskie oraz częściowo Pogórza Karpackie (Wielickie, Ciężkowickie, Dynowskie), przebiegając linią Ostrawa - Cieszyn – Bielsko-Biała – Kęty – Andrychów – Wadowice – Czchów –Strzyżów – Przemyśl. W swej brzeżnej części ladolód opływał niektóre kulminacje morfologiczne (główne pasma Gór Świętokrzyskich, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Sobótkę), sprzyjając powstawaniu mniej lub bardziej rozległych nunataków. Ze zlodowaceniem tym wiązała się akumulacja kolejnego poziomu lessów podmorenowych (region świętokrzyski, ok. Hrubieszowa) oraz poziomy gliny zwałowej o grubości od 5 do 30 m.
• interstadiał ferdynandowski - lądolód całkowicie ustąpił z obszaru Polski. Nastąpiło niszczenie i erozja starszych osadów lodowcowych wraz z jednoczesnym osadzaniem piasków, żwirów i bruków rezydualnych, a w jeziorach mułków, ziemi okrzemkowej, kredy jeziornej i torfów. Powstały osady organogeniczne leżące na glinach zwałowych (Falęcice, Łuków, Popioły).
• zlodowacenie Sanu II - w czasie tego zlodowacenia lądolód skandynawski, po okrążeniu Gór Świętokrzyskich i pokryciu Wyżyny Lubelskiej, wkroczył do Kotliny Sandomierskiej i ponownie dotarł do północno-wschodnich zboczy Sudetów. Podobnie jak w przypadku poprzedniego zlodowacenia, najwyższe pasma Gór Świętokrzyskich i niektóre obniżenia międzypasmowe były nunatakami. Do osadów powstałych w tym czasie należą gliny zwałowe, a także piaski i żwiry wodnolodowcowe, o łącznej miąższości dochodzącej do kilkunastu metrów. Doliny rzek spływających z Karpat zostały wówczas zasypane do wysokości sięgającej 90 m powyżej poziomu ich koryt współczesnych.
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Zlodowacenie_po%C5%82udniowopolskie”
Interglacjał mazowiecki - jeden z ciepłych okresów międzylodowcowych epoki plejstoceńskiej, zawarty pomiędzy zlodowaceniami południowopolskimi a zlodowaceniami środkowopolskimi, którego czas trwania określa się w przedziale 350 - 300 tys. lat BP. Interglacjał ten charakteryzował się istnieniem w optimum klimatycznym lasów mieszanych z dużym udziałem jodły oraz obecnością ciepłolubnej winorośli leśnej (Vitis silvestris).
Źródło „http://pl.wikipedia.org/wiki/Interglacja%C5%82_mazowiecki”
izabella06