Marcus Tullius Cicero - De natura deorum.pdf - Marcus Tullius Cicero - hildahasz

M a r e k T u l l i u s z C y c e r o n

O N A T U R Z E B O G Ó W

E D Y C J A K O M P U T E R O W A :

W W W . Z R O D L A . H I S T O R Y C Z N E . P R V . P L

M A I L : H I S T O R I A N @ Z . P L

MMII ®

Księga pierwsza

Jeżeli filozofia bynajmniej nie wyjaśniła jeszcze

w stopniu dostatecznym wielu spraw, to —jak sam

najlepiej wiesz, Brutusie — do najtrudniejszych i naj-

ciemniejszych z nich należy zagadnienie natury bo-

gów, mające nader wielkie znaczenie dla poznania

duszy ludzkiej, a zarazem niezbędne do kierowania

kultem religijnym. Ponieważ zdania najuczeńszych

ludzi są w tym przedmiocie tak bardzo rozbieżne

i niezgodne, powinno to stanowić nieodparty do-

wód, iż podstawa filozofii... [nie może być przed-

miotem] wiedzy i że roztropnie postępowali akade-

micy powstrzymując się od przyjmowania osądów

niepewnych. Bo i cóż jest szpetniejszego od nieroz-

wagi? Albo co może być bardziej lekkomyślnego

i bardziej niegodnego powagi i stateczności mędrca,

jak uznawanie fałszywych poglądów lub zbyt po-

chopna obrona tego, co nie dość pewnie zostało

poznane oraz nie było należycie zrozumiane? Na

przykład w przytoczonej sprawie większość myśli-

cieli, godząc się na to, co jest wielce prawdopodobne

i do czego wszyscy, wiedzeni przez naturę, docho-

dzimy sami, twierdzi, że bogowie istnieją. Nato-

miast Protagoras miał co do tego wątpliwości, a Dia-

goras z Melos i cyrenaik Teodor uważali, że bogów

nie ma wcale. Ale i ci, co przyznali istnienie bogów,

odznaczają się tak wielką różnorodnością i niezgod-

nością zdań, że zbyt długo byłoby wyliczać tutaj

ich mniemania. Albowiem wiele mówi się i o po-

staciach bogów, i o ich miejscu pobytu czy siedzi-

bach, i o sposobie życia, przy czym w sporze o te

sprawy filozofowie wykazują jak największą sprzecz-

ność stanowisk. Najistotniejsze jednak jest pytanie

następujące: czy bogowie zgoła nic nie robią i nic

nie przedsiębiorą, wcale nie troszcząc się o sprawy

świata i nie kierując nimi; czy też przeciwnie —

wszystko od początku stworzyli i ustanowili oraz po

wsze czasy będą wszystkim kierowali, rządzili

i wszystko wprawiali w ruch? Tutaj to zwłaszcza

zaznacza się wielka niezgodność poglądów. A je-

żeli się tego sporu nie rozstrzygnie, ludzie będą mu-

sieli pozostawać w najgłębszym błędzie i nieznajo-

mości najważniejszych zagadnień.

Otóż byli i są filozofowie, którzy sądzą, że bo-

gowie zupełnie nie wdają się w sprawy ludzkie.

Jeśli zaś pogląd ich jest słuszny, to jakież znaczenie

może mieć bogobojność, na czymż może polegać

świętość i jakaż może być religia? Bo przecież są

to powinności, które rzetelnie i sumiennie pełnić

mamy względem bogów w takim jeno przypadku,

jeśli bogowie nieśmiertelni to dostrzegają i jeśli mogą

coś wyświadczyć rodzajowi ludzkiemu. Lecz jeżeli

bogowie ani nie mogą, ani nie chcą nas wspoma-

gać i w ogóle nie troszczą się o nas, nie widzą,

co robimy, i nie wywierają na życie ludzkie żad-

nego wpływu, to po cóż mielibyśmy im okazywać

jakiś szacunek, po co oddawać cześć, po co odpra-

wiać modły? Wszak pobożność, podobnie jak i inne

cnoty, nie może polegać jedynie na pozorach i obłud-

nym udawaniu, gdyż wraz z tym wszelka świętość

i kult religijny musiałyby nieuniknienie upaść. A gdy

one niszczeją, następuje zamęt w życiu i wielkie

zamieszanie. Nie wiem, czy z wykorzenieniem bo-

gobojności nie zniknęłaby także ufność, nie uległa

rozkładowi społeczność ludzka i nie zanikła naj-

wznioślejsza z cnót, jaką jest sprawiedliwość. Jed-

nakowoż są też inni, naprawdę wielcy i znakomici

filozofowie, którzy twierdzą nie tylko to, że całym

światem kieruje i rządzi rozum i mądrość boska,

ale również i to, że bogowie czuwają nad życiem

ludzkim i mają je w swej pieczy. Mędrcy ci bowiem

powiadają, iż rozmaite płody i wszystko, co wydaje

ziemia, a także zmiany pogody, różne pory roku

i zachodzące na niebie zjawiska, dzięki którym

wszelkie zrodzone na ziemi stworzenia rozwijają się

i dojrzewają, są darem udzielanym rodzajowi ludz-

kiemu przez nieśmiertelnych bogów. Przytaczają oni

poza tym wiele innych rzeczy, o których będzie

mowa w niniejszym dziele, a które mają tę właści-

wość, iż może się wydawać, że bogowie nieśmier-

telni stworzyli je istotnie na pożytek ludzki. Kar-

neades zwalczał tych filozofów tak usilnie, że w roz-

tropniejszych ludziach wzbudził tym większą chęć

do poszukiwań prawdy; i oto nie masz żadnej innej

sprawy, w której tak zaciekle spieraliby się nie tylko

nieucy, ale i ludzie uczeni. Ponieważ zaś mniemania

ich są tak różne i tak sprzeczne ze sobą, może

zaiste zdarzyć się, że żadne z nich nie jest praw-

dziwe; ale na pewno nie może stać się tak, iżby

prawdziwy był więcej niż jeden pogląd.

Rozpatrując ten sporny przedmiot, jesteśmy w sta-

nie z jednej strony zaspokoić krytyków życzliwych,

a z drugiej strony dać odpór przeciwnikom złośli-

wym, tak iżby ci żałowali swoich zarzutów, a tamci

cieszyli się, że się czegoś nauczyli. Bo ludziom, przy-

jaźnie występującym z pewnymi zastrzeżeniami, na-

leży udzielać wyjaśnień, natomiast ludzi, prześladu-

jących nas z zamiarami wrogimi, trzeba odpierać.

Wiem, że o pismach moich, które w tak znacznej

liczbie wydałem w krótkim czasie, mówi się wiele

i rozmaicie. Jedni dziwią się, skąd się wziął u mnie

ten nagły zapał do filozofii, drudzy pragną dowie-

dzieć się, co mam do powiedzenia w poszczegól-

nych sprawach. Jak odczułem, wielu osobom wy-

daje się dziwne, żem upodobał sobie zwłaszcza tę

filozofię, która odbiera jasność zagadnieniom i po-

grąża je niejako w nocnym mroku; że niespodzia-

nie stałem się obrońcą kierunku myśli zaniedbanego

i dawno już porzuconego. Ale ja wcale nie zaczą-

łem zajmować się filozofią tak nagle: nader usilnie

i pilnie oddawałem się jej już w latach mej mło-

dości, najwięcej uprawiając filozofię wtedy, gdy naj-

mniej było to widoczne. Dowodem tego są zarówno

me przemówienia przepełnione wypowiedziami filo-

zofów, jak i zażyłość z najbardziej uczonymi ludźmi,

którzy zawsze uświetniali mój dom, jak wreszcie to,

Marcus Tullius Cicero - De natura deorum.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: