ściągi(1).docx

GEOGRAFIA GOSPODARCZA

Demografia:

Rozmieszczenie ludności

              1999
Swiat              5978mln              100%

Afryka              767mln              12,8%

Ameryka Pd    341              5,7%

Ameryka Pn    447              8,0%

Azja              3634mln              60,8%

Europa              729mln              12,2%

Oceania              30mln              0,5%

Gęstość zaludnienia

Globalnie

Świat              42 osób/km2

Azja b rosji   109

Europa              98

Afryka              24

Ameryka Pn   19

Ameryka Pd   18

Oceania              3

Wybrane kraje:

Monaco              21 tys.

Singapur  5 tys.

Bangladesz  800

Holandia  380

Japonia  311

Indie              285

Kraje słabo rozwinięte:

kraje charakteryzujace sie niskim poziomem zycia i produkcji, nieodpowiednim wykorzystaniem zasobów materialnych i ludzkich, zacofaniem technicznym w przemysle i rolnictwie, surowcowym charakterem eksportu.

W przeciwienstwie do óekrajw rozwinitych  ok. 75-90% ludnosci mieszka na wsi, zajmujac sie uprawa roli, stosujac prymitywne narzedzia oraz przestarzale metody wytwarzania. Obejmuja wieksza czesc Afryki  Azji  oraz Ameryki Srodkowej  i lPoudniowej . Dawniej kraje rozwijajace sie nazywano krajami Trzeciego Swiata.

dogodne warunki rolnicze

Wysoko rozwinięte:

panstwa charakteryzujace sie, w przeciwienstwie do óaekrajw rozwijajcych si , wysokim poziomem uprzemyslowienia i zycia mieszkanców oraz wysokim dochodem narodowym  w przeliczeniu na jednego mieszkanca. Naleza do nich m.in.: panstwa Europy Zachodniej, USA, Kanada, Japonia, Australia.

obszary przemysłowe, usługowe, duże aglomeracje

Przyrost naturalny - przyrost liczby ludności w poszczególnych obszarach wynikająca z różnicy l. z urodzeń żywych a l. zgonów.

Saldo mówi o przyroście naturalnym dodatnim lub ujemnym.

Przyrost rzeczywisty - Przyrost naturalny  skorygowany przez saldo migracji ( emigracja i imigracji)

Emigracja - wędrówka ludzi poza granice własnego kraju

Imigracja - wędrówka ludność z za granic własnego państwa do niego.

Migracje:

wewnętrzne - wewnątrz państwa

zewnętrzne - na zewnątrz lub dowewnątrz ( emigracje, imigracje,

repatriacje - powrót z powodu poprawionego bytu materialnego

deportacje, migracje czasowe, okresowe)

ekonomiczne - u ich podłoża leży dążenie do poprawy warunków bytu poprzez zdobycie ziemi możliwej do zagospodarowania, bogactw naturalnych, lepszej pracy lub możliwości awansu społecznego i zawodowego.

pozaekonomiczne - z powodu politycznych, religijnych, społecznych następstwem wojen i klęsk żywiołowych lub z pobudek natury psychologicznych)

Struktura ludności według wieku, płci i zatrudnienia.

według płci:

W większości  krajów istnieje przewaga kobiet nad mężczyznami. W krajach wysoko rozwiniętych to zjawisko jest bardzo widoczne. U jego podstaw leży wysoki pozim warunków bytowych (mniejsze obciązenie pracą, zorganizowana opieka lekarska), jak i większa śmiertelność u mężczyzn. Przewaga mężczyzn jest charakterystyczna dla krajów ubogich.

Według wieku:

w krajach wysoko rozwiniętych mały udział dzieci i młodzieży w ogólnej liczbie ludności. W krajach tych występuje zjawisko starzenia się społeczeństw - czyli rosnący udział w wieku poprodukcyjnym. Natomiast w krajach rozwijających się przewaga młodzierzy sięgająca 50%.

według zatrudnienia:

rozpatrujemy  w układzie sektorowym:

              1              2              3

Francja              6%              27%              67%

USA              3%              24%              73%

Niemcy              4%              38%              58%

Polska              21%              28%              51%

Brazylia              25%              26%              49%

Indie              62%              19%              20%

1 - rolnictwo, leśnictwo, rybołustwo

2 - przemysł

3 - usługi

Urbanizacja:

Procesy urbanizacyjne :

- rozwój miast istniejących i powstawanie nowych miast

- tworzenie się aglomeracji miejskich

- łącznie się tych aglomeracji w układy metropolitarne i megapolis

- przekształcanie osad miejskich w miasta

Cechy urbanizacji :

- cecha demograficzna

- cecha ekonomiczna

- cecha przestrzenna

- cecha społeczna

Płaszczyzny urbanizacji::

Płaszczyzna demograficzna:

- powstanie nowych miast

- rozwój miast istniejących

- powstanie aglomeracji

- zwiększanie l. ludności w miastach

              - migracja do miast

              - przyrost naturalny

              - rozszerzanie się granic               administracyjnych miast

Płaszczyzna ekonomiczna:

Związek PKB i rozwoju przemysłu i usług  (miasta gł.). Im wyższy PKB tym więcej miast

Płaszczyzna przestrzenna:

- wzrost ruchliwości społecznej

- wzrost liczby ludności przemieszczającej się.

Płaszczyzna społeczna:

Miejski styl życia (tereny podmiejskie i wiejskie)

- rozwój usług

- nowe modele konsumcujne

Przyczyny urbanizacji

Ściśle związane z postępem w rolnictwie. "ssanie" ludności ze wsi do przemysłu

- wymaga to rozwoju , postępu w rolnictwie "wypychanie ludności ze wsi

- rozwój komunikacji

Suburbanizacja - miasta otoczone są przez tanie budownictwo (slumsy)

Dezurbanizacja - do starych centrów miejskich wprowadz się biedota

Reurbanizacja -remont starych domów, wprowadzają się do nich bogaci ludzie

Problemy aglomeracji :

aglomeracja - zespół jednostek osadniczych powiązanych funkcjonalnie, gospodarczo i ludnościowo

aglomeracje monocentryczne - jeden obszar centralny np. Warszawa coraz bardziej rozszerzający się obszar jego wpływów

policentryczne - aglomeracja miejska, gdzie występuje wiele centrów np. Z górnośląskie, Z Ruhry

Rolnictwo

Działalność człowieka b. zalezna od warunków nat. środowiska:

- Ukształtowanie powierzchni

- klimat (stosunki wodne - nadmiar i niedomiar opadów, rozkład wiatru, warunki wegetacji, procesy glebotwórcze, skrajne warunki klimatyczne)

              Niekorzystne

              - kl.gorące i               kontynentalne

              - subpolarne

              Sprzyjające

              - wilgotne, morskie

              -monsunowe

              - umiarkowane

Dobre gleby :

czarnoziemy, bagienne, lessy , mady, z popiołu wulkanicznego, czarne ziemie.

Obszary szczególnie korzystne dla rozwoju rolnictwa:

Europa - wyż. bawarska, niz. czesko-morawska, niz. śląska, ukraina, pd-zach. rosja, niz padanska, niz węgierska

Am.Pd. - Pampa arg.,  Pd nizina la platy, pd-wsch częsć brazylii

Am. pn. - wsch część wlk. równiny, dolna kalifornia

Afryka - delta Nilu, kraj przylądkowy w RPA.

Średnio korzystne:

Europa śr., Morze śródziemne, Niz allantycka, Niz Zatokowa, Zach. cz. wyż. Brazylijskiej, Turcja, Indie, Płw. indo-chinski, basen zat. gwinejskiej

Intensywność produkcji rolnej - zależy od gęstości zaludnienia

- duża z punktu widzenia zatrudnienia

- niska z punktu widzenia produkcji

Rolnictwo intensywne pracochłonne w KSR: np. produkcja ryżu, niz gangesu, niz chinska

Rolnictwo intensywne kapitałochłonne w KWR: np. eur zach/ dol kalif. , japonia, korea

Ekstensywność produkcji rolnej- Na obszarach o słabej gęstości zaludnienia i słabych warunkach klimatycznych.

- Małe nakłady pracy i małe nakłady kapitału

- Mechanizacja i chemizacja , komputeryzacja

- Nasycenie gospodarstwa środkami produkcyjnymi

- rozwinięta struktura na obszarach wiejskich (np. grogi)

- podnoszenie kwalifikacji rolników - kształcenie ich ma charakter ciągły - wysoki poziom

- System doractwa

Wielkości gospodarstw rolnych -

Belgia - gosp. powyzej 20 ha ok 30% gospod. 70% uzytków rolnych

Francja -  powyzej 20 ha ponad 50% gosp. 90% uzytków rolnych

Polska - Powyzej 20 ha 8% gosp. 35 uzytków rolnych

Nawozy sztuczne:

Belgia               216 kg/ha

Francja              153 kg/ha

Polska              70 kg/ha

Produkcja roślinna

1) Uprawy alimentacyjne (żywieniowe)

Pszenica (wszystkie kontynenty)

Świat              550mln t.

dobre gleby : czarnoziemy, brunatne, mady

Nie potrzebuje nawadniania

gł eksporterzy : USA, kanada, francja

gł importerzy : rosja chiny japonia

Pszenica (Triticum), rodzaj z rodziny traw w zaleznosci od ujecia kilka lub kilkanascie gatunków, które naleza do najwazniejszych szrolin zboowych  swiata.

Wiekszosc pszenic pochodzi z Bliskiego Wschodu  lub Azji Srodkowej, z klimatu umiarkowanego cieplego, niektóre powstaly w wyniku spontanicznego lub swiadomego zkrzyowania we wtórnych osrodkach rozprzestrzenienia.

Najprymitywniejsze z nich: pszenica samopsza (Triticum monococcum) i pszenica plaskurka (Triticum dicoccum), znane z upraw neolitycznych, do dzis przetrwaly w niektórych krajach, uzywane na make, kasze oraz jako pasza. Pszenica orkisz (Triticum spelta) równiez jest uprawiana od bardzo dawna jako zboze chlebowe, spotykana w uprawach reliktowych

Najwazniejsze obecnie gatunki to: pszenica zwyczajna (Triticum vulgare), rozpowszechniona obecnie na calym swiecie w ogromnej liczbie odmian uprawnych oraz pszenica twarda (Triticum durum), zwana tez pszenica makaronowa (poniewaz jej maka jest najlepsza do produkcji makaronów), równiez wystepujaca w wielkiej liczbie odmian.

Ryż -obszary głownie nawadniane -ryz mokry ; Również na obszarach suchych- odmiana sucha. Ponad 90% produkcji na monsunowych obszarach Pd i Pd-wsch azji

Świat 550 mln t.

gł eksporterzy tailandia, wietnam, włochy, usa, australia

Kukurydza - sprowdzona z meksyku do europy

gł producent: usa chiny brazylia

gł eksporterzy usa francja węgry

roślina wielofunkcyjna:

- zboze do spozycia bezpośredniego i na paszę

- olej kukurydziany

- roślina paszowa

- roślina przemysłowa (papier)

Jęczmien - cele:

- paszowe

- przemysłowe (piwo)

- zywieniowe

gł producenci: Rosja kanada niemcy ukraina

Ziarno jeczmienia ze wzgledu na brak bialek glutenowych nie nadaje sie na make do wyrobu chleba. Uzywane przede wszystkim na kasze, jako surowiec browarniany do wyrobu piwa oraz na pasze. Obecnie wyhodowano ogromna liczbe odmian umozliwiajacych uprawe w trudnych warunkach dalekiej pólnocy (okres wegetacyjny ok. 55 dni), jak i spelniajacych wymagania przemyslowe. Niektóre gatunki jeczmienia uprawiane jako trawy ozdobne, np. jeczmien grzywiasty (Hordeum jubatum) z Ameryki Pólnocnej, inne spotykane jako chwasty przydrozne, np. w Polsce jeczmien plonny (Horbeum murinum).

Owies: Spadek wykozystania paszowego.

gł producenci : rosja kanada usa

rodzaj z rodziny traw , ok. 35 gatunków pochodzacych z obszaru sródziemnomorskiego, pólnocnej Afryki i Azji Srodkowej. Kilka gatunków uprawnych, czasem dziczejacych i rosnacych jako chwasty

Najwazniejszym gatunkiem jest owies zwyczajny (Avena sativa), uprawiany powszechnie na obszarach o klimacie umiarkowanym i chlodnym, jego uprawy siegaja wysoko w góry, ziarno uzywane na pasze i do wyrobu kasz, platków, itp. Owies gluchy (Avena fatua), czyli owiesek, uprawiany czasem jako srolina pastewnajest przede wszystkim chwastem polnym. Owies szorstki (Avena strigosa), czyli owsik, byl dawniej uprawiany w Polsce, obecnie wystepuje tylko jako chwast.

Żyto - gł producent polsa rosja niemcy

cele paszowe dla zwierząt

Zyto zwyczajne (Secale cereale), gatunek z rodziny traw , jedno ze zbóz stref umiarkowanych, na wieksza skale uprawiane w Polsce, Rosji i krajach nadbaltyckich.

Pochodzi z Bliskiego Wschodu lub z Azji Srodkowej, gdzie do dzis wystepuja dzikie gatunki zyta zwyczajnego. Zaczeto je uprawiac ok. 4 tys. lat temu. Jest malo wymagajace klimatycznie i glebowo. Ziarna uzywa sie na make, pasze, do produkcji alkoholu. Skrzyzowane z pszenica dalo zpszenyto

Proso i sorgo - Sahel , na Pd od Sahary

Proso (Panicum), rodzaj z rodziny traw obejmujacy ok. 550 gatunków wystepujacych glównie na obszarach cieplych. Wiele gatunków uprawnych szeroko rozprzestrzenionych lub uprawianych lokalnie.

Proso zwyczajne (Panicum miliaceum) z Indii  i srodkowej Azji jest powszechnie uprawiane od bardzo dawna, w Polsce znane od czasów prehistorycznych, uzytkowane na kasze (kasza jaglana), make, do wyrobu piwa oraz na pasze, obecnie uprawy stopniowo zanikaja na korzysc innych ózzb <0061c2.html>.

W obszarach tropikalnych uprawia sie proso olbrzymie (Panicum maximum) z Afryki , uzytkowane przede wszystkim jako pasza. Nazwa prosa obejmuje sie zwyczajowo takze trawy nalezace do innych rodzajów, np.: Pennisetum, Digitaria.

Sorgo - zaczyna być szeroko uprawniane w usa i kwr

Sorgo (Sorghum), rodzaj z rodziny traw  liczacy ok. 25 gatunków wystepujacych na obszarach tropikalnych. Kilka gatunków waznych srolin uprawnych, zzboowych , dostarczajacych nasion jadalnych, pastewnych i przemyslowych, swiatowa produkcja wynosi 60,6 mln t (

Rośliny korzenne :

Ziemniaki  europa śr. zach. wsch. chiny

gł producenci Niemcy polska rosja

gł eksporterzy holandia polska hiszpania maroko

cele : pasza przemysł (maka) zywieniowe.

Buraki cukrowe - 35% cukru produkowanego na świecie

gł. europa : ukraina pd rosja francja polska niemcy pn włochy turcja

usa chiny.

wymagają dość duzej kultury rolnej.

Trzcina cukrowa - klimat sub i tropikalny. Wyspy karaibskie chiny indie filipiny hawaje brazylia ameryka

gł producenci : indie brazylia

gł eksporterzy : kuba tajlandia francja australia.

Rośliny oleiste

Soja - ciepłoletna. olej napędowy i benzyna - brazylia

gł producenci - chiny brazylia usa chiny

rzepak - oleje jadalne techniczne pasza

gł prod. europa śr. niemcy francja wlk. brytania polska chiny indie kanada

Słonecznik - olej, pasza

argentyna rosja francja ukraina rumunia węgry usa turcja chiny

Orzeszki ziemne: olej jadalny, spozycie klimat subtropikalny na pd od sahary indie niz chinska brazylia pd usa

Drzewo oliwne - basen m śródziemnego - kraje otaczające

oliwki drewno olej oliwa z oliwek

kalifornia afruka arch. malajski kongo gwinea

2) Używki

Kawa - z abisyni - kl. ciepły wilgotny

ameryka pd -brazylia kolumbia meksyk indonezja

mokka z jemenu

Kakao - Brazylia indonezja ghana wybrz kości słoniowej kl. ciepły wilgotny

Herbata - gł producenci pd-wsch azji, indie, chiny, srilanka, kenia, gruzja

tytoń- pochodzi zchin, azji pd-wsch, ameryka śr.

gł produceńci : chiny usa indie brazylia

Rośliny włókniste

bawełna : usa chiny indie brazylia azja egipt

wymaga nawadniania wszechstronnie wykorzystywana (nasiona -olej; słoma - paier)

Len - rosja, białoruś, litwa polska francja chiny

konopie - indie, rosja liny sznury ubrania

Juta - delta gangesu, indie, bangladesz

...