orla perc WG_11_Marasek.pdf

ADAM MARASEK

Zastępca naczelnika TOPR,

przewodnik tatrzański.

T A T R A C H

TEKST : Adam Marasek

ZDJĘCIA : Janusz Jędrygas

Orla Perć z Koziej Przełęczy w kierunku Zamarłej Turni

skalnego, na którym spadając, przypadkowo się zatrzymał, stoi i czeka.

Lód pokrył zbocza Buczynowych Turni.

Szoruje długa, 75-metrowa lina o skałę, słychać usuwanie się drob-

nych kamyków, ukazuje się twarz obca i ręka wyciągnięta na… powitanie.

Zdrów? Cały? Cały, pić i jeść! Przymrożone ręce i nogi. Blisko 40 go-

dzin stał nad przepaścią i wystał sobie życie. Gdyby był próbował wydo-

być się z pułapki - niechybnie by zginął.

Bodaj się zawsze tak nieszczęścia tatrzańskie kończyły.

Przeglądając kroniki TOPR, od momentu powstania tej organi-

zacji ratowniczej, trudno oprzeć się wrażeniu, że Orla Perć to rejon,

gdzie rokrocznie TOPR miał i ma wiele pracy. Piszę „rejon”, bo trudno

oddzielić Orlą Perć od szlaków dojściowych czy przecinających Orlą

Perć. Dlatego omawiając wypadki i działalność TOPR w tym rejonie,

wziąłem pod uwagę wypadki do jakich doszło na szlakach z Hali

Gąsienicowej na Zawrat i dalej w kierunku Kołowej Czuby, szlak pro-

wadzący z Koziej Dolinki przez Kozią Przełęcz do Dolinki Pustej, szlak

z Pięciu Stawów na Kozi Wierch, szlak prowadzący z Koziej Dolinki

Żlebem Kulczyńskiego, szlaki prowadzące na Granaty, szlak z Doliny

Pańszczycy przez Krzyżne do Dolinki Buczynowej.

W niniejszym opracowaniu nie uwzględniłem wypadków, do jakich

doszło w rejonie Świnicy i na szlaku pomiędzy Świnicą a Zawratem.

Od 1909 do 2004 roku w rejonie Orlej Perci doszło do 86 śmier-

telnych wypadków. W tym samym okresie w Polskich Tatrach zginę-

Słynna drabinka na szlaku z Koziej Przełęczy w kierunku Zamarłej Turni

ORLA PERĆ

ło 707 osób. Tak więc w rejonie Orlej Perci zdarzyło się ponad 12%

wszystkich śmiertelnych wypadków. Za ten okres w rejonie Giewon-

tu notujemy 45 wypadków śmiertelnych, a w rejonie Rysów 32.

W rozbiciu na poszczególne szczyty, przełęcze czy żleby w re-

jonie Orlej Perci, liczba wypadków śmiertelnych przedstawia się

następująco:

WYPADKI I AKCJE RATOWNICZE

Liczba wypadków

śmiertelnych

Zawrat, Zawratowy Żleb + zejście z Zawratu na płd. 17

Wyżnia Zmarzła Przełączka 6

Zmarzła Przełęcz 3

Kozia Przełęcz 13

Kozie Czuby 9

Kozia Przełęcz Wyżnia 4

Kozi Wierch 8

Rysa Zaruskiego 1

Żleb Kulczyńskiego 4

Granaty 6

Granacka Przełęcz 4

Orla Baszta 2

Orle Turniczki 1

Buczynowe Turnie 3

Krzyżne 5

Razem

Fot. Andrzej Kojder

W drodze na Zmarzłą Przełęcz Wyżnią

Gdy 100 lat temu ksiądz Walenty Gadowski budował Orlą Perć, z pewnością nie przy-

puszczał, że ten jeden z „najbardziej honornych” szlaków turystycznych będzie miej-

scem wielu wypadków i tragedii.

założenia miał być to szlak dla najbar-

dziej wprawnych, najbardziej doświadczo-

nych tatrzańskich turystów. Życie jak zwykle

zweryi kowało te wzniosłe założenia. Rozwój

turystyki, chęć zmierzenia się z nowymi

coraz trudniejszymi wyzwaniami, chęć

sprawdzenia się w trudnych warunkach

wysokogórskiego szlaku, czy wreszcie po

prostu zwykła niewiedza na temat niebez-

pieczeństw gór spowodowały, że Orla Perć

stała się szlakiem bardzo popularnym, nie wzbudzającym wśród

większości wędrujących po niej turystów respektu.

Na efekty takiego podejścia nie trzeba było długo czekać. Już

w roku 1908 doszło w rejonie Wielkiej Buczynowej Turni do wypad-

ku, który mógł zakończyć się tragicznie.

Był wrzesień 1908 roku. Do Zakopanego nie powrócił z wycieczki

młody turysta. Rodzina zwróciła się do Zaruskiego, prosząc o pomoc.

Po wielu latach, w impresji „Ocalony”, tak pisał twórca Pogotowia:

Nad przepaścią w Wielkiej Buczynowej Turni stoi człowiek. Pleca-

mi oparty o skałę, która się nad nim schyliła, u stóp swoich ma głębię

powietrzną. Przestał już tak wieczór i mroźną noc wrześniową, przestał

dzień następny i znowu taką samą noc długą, podczas gdyśmy go szu-

kali w Nosalu, Olczyskiej i lasach pobliskich. Jak dzisiaj go widzę: w cza-

peczce turystycznej, w paltociku, przykuty brakiem miejsca do wysterku

Liczba wypadków śmiertelnych w rejonie Orlej Perci, w rozbiciu na poszcze-

gólne szczyty, przełęcze i żleby

Analizując powyższe dane, okazuje się, że najniebezpieczniej-

szymi miejscami w rejonie Orlej Perci jest rejon Zawratu, gdzie doszło

do 17 śmiertelnych wypadków oraz Kozia Przełęcz wraz ze szlakiem

prowadzącym z Koziej Dolinki do Dolinki Pustej. Równie niebez-

piecznym okazał się cały masyw Koziego Wierchu, gdzie na odcinku

od Koziej Przełęczy poprzez Kozie Czuby, Kozią Przełęcz Wyżnią i Kozi

Wierch doszło do 21 śmiertelnych wypadków.

1(11)/2007

Miejsce wypadku

ków śmiertelnych. Najwięcej wypadków w rejonie Koziej Przełęczy

zdarzyło się w górnej części szlaku prowadzącego z Dolinki Pustej na

Kozią Przełęcz.

Kolejnym miejscem o dość dużej wypadkowości są Granaty. Jest

to dość duży masyw, skomplikowany topograi cznie, gdzie Orla Perć

poprowadzona jest w eksponowanym terenie w pobliżu lub po gra-

ni. Teren ten przy niesprzyjających warunkach – zalodzeniu, zaśnie-

żeniu, gdy niewidoczny jest szlak, jest miejscem wielu pobłądzeń.

Analizując powyższe dane trzeba stwierdzić, że w ciągu ostat-

nich lat dochodziło tam od 5 do 17 wypadków rocznie. Trudno do-

szukać się tu jakiejś prawidłowości. Należy przyjąć chyba jako pew-

nik, że liczba wypadków zależy od dwóch czynników: po pierwsze

– od warunków jakie panują na Orlej Perci i na szlakach dojściowych,

po drugie – od liczby wędrujących tymi szlakami turystów. Główne

znaczenie mają tu jednak warunki, jakie panują na szlakach, zwłasz-

cza zaśnieżenie czy zalodzenie niektórych odcinków Orlej Perci. Po-

ważny wpływ na liczbę wypadków miała pogoda; zwłaszcza opady

deszczu, które powodowały, że szlaki robiły się śliskie.

Interesująco przedstawia się analiza przyczyn wypadków, do

jakich doszło w rejonie Orlej Perci w ciągu ostatnich dziesięciu lat.

Z drogi na Przełęcz Krzyżne. W centrum Skrajny Granat, z prawej Wierch Pod Fajki.

Zmarzłe Czuby

Bardziej szczegółowej analizie poddałem wypadki do jakich do-

szło w rejonie Orlej Perci w latach 1995–2004, czyli w ciągu ostatnich

dziesięciu lat.

W minionych dziesięciu latach po polskiej stronie Tatr doszło

do 2193 wypadków turystycznych, w tym do 144 wypadków śmier-

telnych. Czyli wypadki turystyczne w rejonie Orlej Perci to około 5%

wszystkich wypadków, a wypadki śmiertelne w rejonie Orlej Perci to

około 15% wszystkich śmiertelnych wypadków turystycznych. Zna-

czy to, że w ostatnich dziesięciu latach nastąpił wzrost śmiertelnych

wypadków w tym rejonie, w porównaniu do lat 1909–2004.

W rozbiciu na poszczególne miejsca w rejonie Orlej Perci liczba wy-

padków w minionych dziesięciu latach przedstawia się następująco:

Przyczyny wypadków Liczba wypadków

Poślizgnięcia na płatach śniegu 35

Poślizgnięcia na mokrych lub zalodzonych skałach 32

Pobłądzenia

Szlak rozpoczynający Orlą Perć z Przełęczy Krzyżne.

kach poprowadzona jest po północnej stronie. Tam w żlebach, zagłę-

bieniach śnieg zalega długo, nieraz i do połowy lipca. Dla większości

turystów jest to ogromny problem. W dolinach piękna wiosna albo

już lato, ciepło, zielono, a tam wyżej na szlaku, którym trzeba przejść,

twardy, zlodzony śnieg. Chwila nieuwagi, jeden nieostrożny krok, po-

ślizgnięcie, utrata równowagi, w momencie duża prędkość podczas

zsuwania się po stromym śniegu. Na koniec piargi, uderzenie, ból

lub przepaść, ostatni rozdzierający ciszę krzyk, upadek z wysokości

i śmiertelna cisza.

Albo nieco inny scenariusz, który pisze życie. Choć widać jesz-

cze zalegający na Orlej Perci śnieg, to turyści bez odpowiedniego

sprzętu, raków, czekana, dobrego zimowego obuwia idą na ten szlak.

Nagle robi się stromo, trudno, bez możliwości odwrotu. Czasem tury-

ści bojąc się iść dalej, wzywają na pomoc ratowników, czasem robią

o jeden krok za dużo.

Do takiego wypadku doszło 29.04.2004 roku:

O godz. 18.30 przez tel. komórkowy przerażony turysta poinformo-

wał ratowników, że jest w Koziej Dolince i przed chwilą był świadkiem,

jak gdzieś z masywu Koziego Wierchu spadła jakaś ludzka postać. Leży

dość wysoko na stromych śniegach pod ścianami, nie porusza się.

Ratownicy wzywają śmigłowiec Mi-2, którym do Koziej Dolinki lecą

lekarz i ratownik. Desantują się w rejonie Zmarzłego Stawu i udają się

na miejsce wypadku. Śmigłowiec zawraca i dowozi kolejnych ratow-

ników. Z daleka już widać, że turysta (turystka) musiała spaść z Koziej

Przełęczy Wyżniej. To ponad 200 m swobodnego lotu. Marne szanse na

przeżycie. Do leżącego ciała dochodzi lekarz. Stwierdza zgon. Okazuje

się, że śmierć poniosła 25-letnia turystka z Zielonej Góry. Czy była to sa-

motna turystka, czy wędrowała w jakimś towarzystwie? Nikt z góry nie

wzywa pomocy, nikogo nie widać na grani. Ratownicy transportują

zwłoki na Halę Gąsienicową. Tam chwila przerwy. W czasie rozmowy

w recepcji schroniska okazuje się, że ta turystka dzisiaj rano wraz ze

swoim kolegą zameldowała się w schronisku. Zaraz potem oboje udali

się w góry. Chłopaka nie ma. Gdzie może być, co się mogło stać? Ponie-

waż ratownicy biorący udział w akcji ratunkowej nic nie zauważyli po

stronie Hali Gąsienicowej, może chłopak schodzi po pomoc do Pięciu

Rok Liczba wypadków W tym śmiertelne

1995

Spadające kamienie

Zasłabnięcia

Lawina

1996

Zachorowania

1997

Pozostałe

1998

Razem

112

1999

2000

Miejsce wypadku Liczba wypadków W tym śmiertelne

Zawratowy Żleb

Przyczyny wypadków w rejonie Orlej Perci w latach 1995–2004.

2001

Z przytoczonych danych wynika, że główną przyczyną wypad-

ków w rejonie Orlej Perci są poślizgnięcia na płatach śniegu. Orla Perć

przebiega na wysokości 2000 m n.p.m. i wyżej. Na znacznych odcin-

2002

Zawrat + zejście na płd.

2003

Zmarzła Przeł. Wyżnia

2004

Zmarzła Przeł.

Razem

112

Kozia Przeł.

Pomiędzy Przełęczą Krzyżne a Skrajnym Granatem

Liczba wypadków w rejonie Orlej Perci w latach 1995–2004.

Kozie Czuby

Kozia Przeł. Wyżnia

Z przytoczonych danych wynika, że prawie 20%, czyli co piąty

wypadek, jaki zdarzył się w rejonie Orlej Perci, jest wypadkiem śmier-

telnym.

Kozi Wierch

Rysa Zaruskiego

Żleb Kulczyńskiego

Granaty

W drodze na Przełęcz Zawrat

Granacka Przeł.

Orla Baszta

Orle Turniczki

Buczynowe Turnie

Krzyżne

Razem

112

Miejsca wypadków w latach 1995–2004 w rejonie Orlej Perci.

Analizując przytoczone dane, nietrudno dostrzec, że w ostat-

nich dziesięciu latach do największej liczby wypadków doszło

w Zawratowym Żlebie. Jeśli dodamy do tego wypadki na samym

Zawracie i podczas zejścia z Zawratu do Doliny Pięciu Stawów, to

okaże się, że jest to najniebezpieczniejszy szlak w tym rejonie. Dru-

gim takim miejscem jest szlak z Koziej Dolinki przez Kozią Przełęcz do

Dolinki Pustej. Tam doszło do 14 wypadków, w tym do 6-ciu wypad-

1(11)/2007

Orla Perć pomiędzy Przełęczą Krzyżne a Skrajnym Granatem

Orle Turniczki

dotarcia przez Zawrat do Pięciu Stawów. Idąc w kierunku Zawratu,

zgubiła częściowo zasypany śniegiem szlak. Weszła w ścianę Małego Ko-

ziego Wierchu, dochodząc do miejsca, skąd nie było już odwrotu. Zaczęła

wzywać pomocy, ale tego dnia w kiepskiej pogodzie nikt z turystów nie

pojawił się w tamtym rejonie.

Dziewczyna noc spędziła na skalnej półce, w śpiworze, który

w padającym śniegu przemókł. Następnego dnia też nikt nie pojawił

się na szlaku, nikt nie usłyszał wołania o pomoc. W ścianie spędziła ko-

lejną noc. Dopiero na trzeci dzień dziewczyna nad Zmarzłym Stawem

dostrzegła trzech turystów. Zaczęła wzywać pomocy. Ponieważ była

ubrana w ciemną kurtkę i spodnie, trudno było ją dostrzec na tle szarych

skał. Jedyną kolorową rzeczą jaką miała, był czerwony biustonosz. Zdjęła

go i zaczęła wymachiwać licząc, że w ten sposób zostanie zauważona...

Gdy zobaczyła, że księża schodzą w dół, a następnie jeden z ratowników

wycofuje się ze ściany, rzuciła biustonosz licząc, że wreszcie zostanie

zauważona. Na pytanie ratowników, skąd u niej tak dobra forma mimo

dwóch nocy spędzonych na skalnej półce, w śniegu, wietrze i mrozie, od-

powiedziała, że od lat mieszka na Alasce. Tam też są góry, śnieg i zimno

i trzeba umieć sobie radzić, by przeżyć.

Wracając do księży. Mam ogromną nadzieję, że swym dobrym

uczynkiem, który być może uratował życie dziewczyny, odkupili grzech

nieobecności tego dnia na rekolekcjach. Niech każdy myśli, że wszystko to

zbieg przypadków. A może tymi przypadkami pokierował NAJWYŻSZY?

Tak to na Orlej Perci jak i w życiu, było i Sacrum i Profanum. Waż-

ne, że zostało uratowane kolejne życie.

Inną przyczyną wypadków są spadające kamienie. Winić tu

należy turystów, którzy idąc mało ostrożnie, spuszczają kamienie

na tych, którzy są poniżej. Tu najniebezpieczniejszymi miejscami są:

Zawratowy Żleb i Kozia Przełęcz. To na Koziej Przełęczy doszło do

tragicznego wypadku, kiedy to na oczach prowadzonej wycieczki,

śmiertelnie została ugodzona w głowę spadającym kamieniem zna-

na przewodniczka Małgorzata Sułek.

Również przyczyną wypadków były lawiny. Tu prym wiedzie

Zawratowy Żleb i zejście z Zawratu na stronę Doliny Pięciu Stawów.

Stawów. Kierujący wyprawą wysyła w kierunku Dolinki Pustej patrol

ratowników. Po około godzinie ratownicy zameldowali, że napotkali

schodzącego chłopaka. Jest w poważnym stanie, ma uraz głowy.

Skądś spadł, ale nic nie pamięta, nie wie nawet, gdzie jest. Konieczny

jest szybki jego transport do szpitala. Z Centrali TOPR wyjeżdża kolejna

grupa ratowników, która przez Wodogrzmoty udaje się do Stawów.

Transportują w dół rannego turystę. Około 3.00 w nocy ranny na Wo-

dogrzmotach zostaje przekazany karetce pogotowia.

Jak doszło do wypadku? Można tylko dedukować. Prawdopodobnie

przebieg wypadku był następujący. Turyści z Hali Gąsienicowej poszli na

Zawrat i dalej w kierunku Koziego Wierchu. W rejonie Koziej Przeł. Wyżniej

turystka poślizgnęła się na stromych zlodzonych śniegach i spadła do Ko-

ziej Dolinki. Przerażony chłopak, próbując iść szybko po pomoc, w rejonie

grani poślizgnął się i spadł którymś ze żlebów na stronę Dolinki Pustej.

Spadając uderzył głową w kamienie, na długi czas tracąc przytomność.

A może było na odwrót. To pierwszy spadł chłopak, a dziewczyna

chciała iść po pomoc?

Drugą przyczyną wypadków w rejonie Orlej Perci są poślizgnię-

cia na mokrych skałach po opadach deszczu. Jeszcze gorszym dla

turystów jest to, że po opadach deszczu następuje obniżenie tem-

peratury poniżej zera i pokrywanie się skał, zwłaszcza po płn. stronie

grani, cienką warstwą niewidocznego dla mało wprawnych turystów

lodu. Te bardzo zmienne warunki, brak uwagi, nie najlepsze obuwie,

są przyczyną wielu poślizgnięć i upadków, do jakich dochodzi

zwłaszcza jesienią. Szczególnie niebezpiecznymi miejscami dla tego

typu wypadków są: górna część Zawratowego Żlebu, Zmarzła Prze-

łączka Wyżnia, Kozia Przełęcz, wyjście z Koziej Przeł. na Kozie Czuby,

Kozia Przeł. Wyżnia, Żleb Kulczyńskiego zwłaszcza jego dolna część,

rejon Granatów i okolice Orlej Baszty.

Kolejną poważną przyczyną wypadków na Orlej Perci są po-

błądzenia. Najczęściej są one skutkiem nieuwagi turystów, czasem

zasypaniem niektórych odcinków szlaku śniegiem, często zbyt dłu-

gie wędrowanie, zapadający szybko zwłaszcza jesienią zmrok, no

i z reguły brak latarek u nieprzewidujących takiego obrotu sprawy

turystów. Nie winiłbym tu oznakowania Orlej Perci, bo według mnie,

jest ono dobre, a miejscami znaków jest jakby za dużo.

Jest 2.11.2002 roku. W Księżówce na Murowanicy trwają rekolekcje

dla księży. Trzech księży postanawia zrobić sobie „dzień kontemplacji”

w górach. Udają się na Halę Gąsienicową i stamtąd dalej w kierunku

Zawratu. Pogoda tego dnia nie najlepsza. Wieje silny wiatr, pada śnieg,

przez granie przewalają się chmury. Gdy dochodzą do Zmarzłego Stawu,

słyszą gdzieś z góry kobiecy głos wzywający pomocy... Nie mogąc określić

dokładnie miejsca, skąd dochodzi wołanie, dzwonią tel. komórkowym do

TOPR. Ratownicy proszą ich, by się porozglądali wokół, jeśli mogą, pode-

szli nieco wyżej, by zlokalizować miejsce, skąd dochodzi wołanie o po-

moc. Równocześnie z Hali Gąsienicowej w tamten rejon udaje się dwóch

ratowników. W Centrali organizuje się większa grupa ratowników, która

oczekuje na bardziej konkretne informacje i by stosownie do nich zabrać

odpowiedni ratowniczy sprzęt.

Tymczasem księża potwierdzają, że wołanie dochodzi gdzieś ze

szlaku na Zawrat, najprawdopodobniej gdzieś ze ścian Małego Kozie-

go Wierchu. Gdy mgły się nieco rozwiały, księża zobaczyli jakąś postać

w ścianie machającą do nich czymś czerwonym. Ponieważ widoczność

znów się popsuła, księża zaczęli schodzić w dół, a nad Zmarzły Staw

dotarła dwójka ratowników, którzy wyszli z Murowańca. Im też we mgle

trudno było zlokalizować dokładnie miejsce, w którym znajduje się wzy-

wająca pomocy osoba. Podchodzą wyżej i po głosie wołającej o pomoc

określają, że turystka znajduje się w ścianie Małego Koziego Wierchu.

Jeden z nich wchodzi w ścianę. Jednak trudne warunki, zalodzenie skał

powodują, że ratownik musi się wycofać. Gdy schodzi w dół do szlaku ze

ściany spada... czerwony biustonosz. Ratownicy postanawiają dostać się

do oczekującej na pomoc turystki od góry. Wychodzą na Zawrat i dalej

na grań. W tym czasie od dołu podchodzi ekipa ratowników z Zakopa-

nego. Robi się ciemno, strzelają rakiety oświetlające ścianę. Ratownicy

będący na grani dostrzegają kilkadziesiąt metrów poniżej stojącą na

skalnej półce dziewczynę. Zakładają stanowisko i zjeżdżają do niej na

linie. Gdy ratownik dojeżdża do niej, uradowana dziewczyna mówi:

„Chłopaki, przyjdźcie jutro, bo po nocy to pewnie trudno się ratuje”. I tu

ratowników zaskoczyła, ale tylko na chwilę. Ratownicy wyciągnęli ją na

grań i sprowadzili do Murowańca.

Po drodze dziewczyna zaczęła opowiadać, jak doszło do tego zda-

rzenia. Otóż dwa dni wcześniej wyszła sama z Murowańca z zamiarem

Trawers Buczynowych Turni

Poważne zagrożenie stanowią również lawiny schodzące z Krzyżne-

go zarówno do Doliny Pańszczycy jak i na stronę Pięciu Stawów.

Trudno wyrokować, czy liczba wypadków do jakich dochodzi

ostatnimi laty w rejonie Orlej Perci to dużo czy mało. Trzeba by znać

liczba turystów, którzy każdego dnia przechodzą Orlą Percią i w sto-

sunku do tej liczby odnieść liczbę wypadków. Można podejść do

tego trochę i lozoi cznie mówiąc, że choćby zdarzył się tylko jeden

wypadek, to i to o jeden za dużo. Uniknięcie wypadków na Orlej Perci

wydaje się mało realne, zwłaszcza, że dziś Orlą Percią idzie kto chce,

kiedy chce (nie jest ważna pora roku, dnia i panujące tam warunki)

i w czym chce, nie zastanawiając się, czy nie jest to dla niego szlak

zbyt trudny. Mimo kolosalnego ruchu panującego tam zwłaszcza

latem, uważam, że nie jest to szlak dla każdego turysty. Wędruje tam

zbyt wielu „turystów”, którzy w żadnym wypadku nie powinni się

tam znaleźć.

Przed laty rozważana była koncepcja, by może zlikwidować

wszystkie sztuczne ułatwienia i wzorem Słowaków, tak jak na Gierlach,

pozwalać chodzić na Orlą Perć tylko z kwalii kowanymi przewodnika-

mi, którzy dbaliby o bezpieczeństwo powierzonych im turystów lub

zrobić umocnienia tak jak na via ferratach, gdzie turyści chodzą samo-

dzielnie, ale w uprzężach i odpowiednio zabezpieczeni specjalnymi

lążami w miejscach, gdzie założone są sztuczne ułatwienia.

Zwyciężyła koncepcja zwiększenia ilości sztucznych ułatwień,

w postaci klamer, łańcuchów czy drabinek. Jak widać z przytoczonych

przeze mnie danych, nie zmniejszyło to liczby wypadków na Orlej Per-

ci. Trzeba więc liczyć się z tym, że wypadki na Orlej Perci będą.

Jeśli nie wróci się do koncepcji via-ferrat lub zlikwidowania

sztucznych ułatwień i prowadzenia tam turystów tylko przez kwali-

i kowanych przewodników, trzeba będzie podjąć przez TPN, TOPR

jeszcze intensywniejsze niż dotychczas działania proi laktyczne,

uświadamiające turystom trudności, jakie mogą napotkać na Orlej

Perci oraz informując o aktualnie panujących tam warunkach. Ma-

jąc dostęp do takich informacji, turyści sami muszą podjąć wtedy

decyzję: iść czy nie iść na Orlą Perć i sami ponosić konsekwencje tej

decyzji.

Trawers Buczynowych Turni

1(11)/2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: