Historia Indii = Jan Kierniewicz.doc

Historia Indii, Jan Kieniewicz

KRÓLESTWA INDYJSKIE XIV-XVII W.

Okres ten w historii Indii równa się ciągłym walkom poszczególnych państewek. Np. wojny sułtanatów dekańskich z hinduskim Widźajangarem. Mimo pozorów nie mily oe jednak charakteru religijnego. Na pewno społeczeństwo hinduskie charakteryzowała obawa przed obcymi i gwałtem z ich strony, jednak nie miała ona podłoża religijnego. Nawet władcy sułtanatów dekarskich, mimo wyznawania jednej wiary Islamu, nie byli skorzy do zakładania sojuszy, a wręcz toczyli ze sobą liczne wojny o dominację. Ze względu na napływ elementu obcego możni panowie byli coraz bardziej skłonni w XIV w. do tworzenia stałego państwa zdolnego do ich ochrony, czego efektem było powstawanie wielu państewek w tym okresie historii Indii.

1. Imperium Bahmanidów

a) muzułmańskie, założone przez Hasana w 1347 r. – Ala ad-Din Bahman Szach

b)  po nim panowali : Muhhamad I ( potwierdzenie tytułu królewskiego od kalifa z Egiptu), ośmioosobowe ministerium, wymordował wszystkich hinduskich bankierów i lichwiarzy

- z tego powodu walki z sąsiednimi radżami

- w czasie wojen z 1367 wymordowano pół miliona hindusów obojga płci

c) Mudżahid – szybko zamordowany, walka o władzę

d) Muhammad II – pokojowy, o zamiłowaniach literackich, po nim znowu krwawe walki

e) Tadż ad-Din Firuz Szach – najwybitniejszy z sułtanów tej dynastii , zatrudnia w administracji braminów

- pod koniec XIV w. na granicy północnej powstają niezależne państwa : Chandesu, Gudżaratu i w Malwie- sojusze z Widźajangarem

f) brat sułtana, Ahmad – 1429 przenosi stolicę do Ahmadganu

- liczne wojny z państwami północnymi

- zainteresowania literaturą i religią

- korzysta z usług wojskowych obcego pochodzenia – Pardesi ( szyici)

- są oni w konflikcie z partią dekarska( sunniccy Dekańczycy i muwalladinowie czyli potomkowie Indusów i Afrykanów)

- liczne spiski i intrygi na dworze

g) Ala ad-Din II ( druga Pol. XV w.)

- Dekańczycy odzyskują pozycję, wymordowali wielu cudzoziemców

h) Humajun – opierający się na partii cudzoziemskiej okrutnik, rychło usunięty

i) Nizam Szach

j) Muhammad III – w praktyce jednak państwem kierował Mahmud Gawan, najwybitniejszy z ludzi tamtego okresu, stracony:

- wiele wypraw- państwo sięgało od morza do morza (1474)

-spustoszenie Orisy

k) Mahmud Szach ( do 1518) był tylko figurantem, władza monarsza traci znaczenie

- walki stronnictw, prowincje były w rękach gubernatorów – Ahmad, Jusuf i Fathulla

- ok. 1527 ostatni z Bahamidów zmarł na wygnaniu

-bogactwo i przepych możnych oraz nędza wyzyskiwanych rolników

SUŁTANATY DEKAŃSKIE

- XVI w. w Dekanie to nieustające wojny między Ahmadnagarem, Bidżapurem i Golkondą

- walka  hegemonię w Dekanie, brak zagrożenie z zewnątrz

- W Bidżapurze – Jusu Ali Szach – szyizm religią państwową, swoboda innych religii, język maracki, po nim panuje Ismail, potem Ibrahim Adil Szach – usuwa pardesich

- w Ahmadganarze – sułtan Malik Ahmad , po nim Burhan ( do 1553), Husain, Murtaza Nizam Szach I

- wiecznie skłócone sułtanaty

- genezą wojen były interesy władców oraz spiski możnych - 1556-1558 Ibrahim wojował też z Portugalczykami

- w 1599 Mogołowie pokonali wojska Ahmadganaru, Akbar włącza Dekan do imperium

WIDŹIAJANGAR

- jego powstanie wiąże się z pięcioma synami Sangamy, głownie z Harharą i Bukką, ten pierwszy ok. 1335 zakłada nowe imperium, koronuje się w 1336, po nim panuje Bukka I, potem Harhara II, Dewaraja I i II, Malikardżuna, Wirupaksza

- konflikty nowego państwa miały charakter polityczny, nie religijny

- obowiązkiem króla było utrwalanie dharmy i brona przed atakami islamu

- państwo zorganizowane do wojny – podejmuje ekspansję – na ziemie Tamilów np.

- podstawą państwa są nadania typu amaram dla dowodzących oddziałami wojskowymi najaków

- budowa wielu fortec

- często wybuchały walki o tron

- od 1505 – nowa dynastia Tuluwów

- 1509-1529 – Krysznadawa Raja – umacnia wewnętrznie państwo- po nim Aćjutadewaraja, Wenkata I 

- po stronie Bidżapuru w konflikcie sułtanatów dekańskich

- pod koniec 1564 zebrała się wielka armia muzułmańska i pod hasłem dżihadu ruszyła na Widźajangar- 26 grudnia miała miejsce bitwa obok Talikoty- Rama Raja ją przegrywa, zostaje ścięty w niewoli, miasto totalnie splądrowane przez muzułmanów, imperium nigdy już nie odzyskało potęgi, choć sam Widżajangar przetrwał jeszcze 100 lat

- podział państwa na trzy wicekrólestwa między braci

- liczne wojny pretendentów

- proces rozpadu państwa kończy się w latach 1645-1654 w rezultacie wspólnej akcji sułtanów i najaków – ostatni władca Śriranga III wypędzony

INNE PAŃSTWA POŁUDNIA

- Orisa ( dawna Kalinga) – dynastia Ganga od XI w. do XV, rządy ministra Kapiledry,  od XVI w. zależna od Bengalu

- usamodzielniona prowincja Maduraj

- Tańdżaur ( zdobyty potem przez Marathów)

- Keladi

państw Ćolów, Holsajów, Pandjów

PAŃSTWO KERALSKIE ( XII-XVII W.)

a) Rama Warma Kulaśekhara – zakłada nową dynastię rządzącą Wenadem, koronuje się w 1312 r. na cesarza Indii Południowych , obrońca hinduizmu przed ekspansją Islamu

- port Kollam

- władzę monarszą ograniczały zgromadzenia ludowe

- po nim powstało niezależne księstwo Perumpadappu Swarupam ( XIII )

b) inne państwa Kerali w XII w. to Koczin i Kalikat oraz Kolathunad

- zamordninowie z Kalikatu:

- podział na okręgi ( nadu) na czele z naduważhi, dziedzicznymi wasalami

- obok władcy kilku ministrów, ograniczających jego włądzę

- przybycie Portugalczyków w 1498 – wykorzystują oni rywalizację królestw i zdobywają coraz większe wpływy na dworach, zwłaszcza ekonomiczne, liczne walki o dominację

- w XVII w. władza królewska została bardzo osłabiona , król traci kontrolę nad ziemiami, wpływy uzyskują jogakkarowie ( powiernicy dóbr świątynnych) oraz pillamarowie

- zaciekłe walki o wpływy między Portugalczykami, Holendrami i anglikami

- Holendrzy wyparli Portugalczyków, kontrolują handel pieprzem

- w drugiej połowie XVII w.Holendrzy zdobywają Kollam, Kodungalur i Koczin

- Koczin został ogarnięty przez wpływy Kompanii Wschodnioindyjskiej

- Anglicy coraz bardziej dążą do wyeliminowania konkurentów 

Imperium Mogołów

Twórcą państwa był potomek mongolskich zdobywców, Dżyngis-chana i Tamerlana, Baber (1483 – 1530). Urodzony w centralnej Azji, początkowo pragnął dokonać podboju Samarkandy, jednak gdy - w czasie walk o tron w sułtanacie Delhi - jeden z tamtejszych feudałów poprosił go o pomoc, wykorzystał okazję, by rozpocząć interwencję w Indiach. W roku 1526 pokonał armię ostatniego sułtana Delhi i sam zasiadł na tronie, kładąc tym samym podwaliny pod państwo Wielkich Mogołów. Po śmierci Babera (Babur) w roku 1530, władzę przejął jego syn, Humajun (1508 – 1556). W 1539 roku został on zdetronizowany przez swego przeciwnika, Szer Szacha, założyciela nowej dynastii Sur, i dopiero dziesięć lat po jego śmierci, w 1555 roku, odzyskał tron. Zmarł rok później, a koronę otrzymał jego syn, Akbar (1542 – 1605), który, rządząc krajem w latach 1556 – 1605, dał się poznać jako wybitny dowódca i administrator. Kontynuując politykę zwycięskich podbojów, podporządkował on państwa położone w środkowej części subkontynentu indyjskiego władzy dynastii, a rozległe imperium podzielił na liczne prowincje. Tolerancyjny w sprawach wiary, stworzył nową religię, jednak jego następcy powrócili do islamu. Pod panowaniem Akbara imperium sięgnęło szczytu świetności, a jego mocarstwowa rola wyraźna była jeszcze w pierwszej połowie XVII wieku, aczkolwiek za panowania Dżahangira (1568 – 1627) dały się zauważyć pierwsze oznaki wewnętrznego kryzysu. Rozpustny władca prawdopodobnie miał mniejszy wpływ na bieg spraw państwowych niż jego żona, Nurdżahan, i członkowie jej rodziny, którzy piastowali najwyższe stanowiska państwowe. Ostatnie lata panowania cesarza przebiegały pod znakiem ostrej walki o władzę, z którego zwycięsko wyszedł Szah Dżehan (1592 – 1666). Pod jego rządami (1627 – 1658) Indie pogrążyły się w walkach wewnętrznych, w wyniku których w 1658 roku tron zdobył Aurangzeb (1618 – 1707). Panowanie Aurangzeba (1658 – 1707) to ostatni okres świetności imperium i zarazem początek jego upadku. W wyniku wojen granice państwa przesunęły się na południe, zarazem jednak zamieszki wewnętrzne poważnie osłabiły autorytet władzy, a nietolerancyjna polityka religijna muzułmańskiego monarchy także nie przysporzyła mu popularności. Z jego rozkazu burzono świątynie hinduskie, wznosząc w ich miejsce meczety, a na innowierców nałożono wysokie podatki. Ogromne wydatki na prowadzone przez władcę wojny i dyskryminacja wyznawców hinduizmu doprowadziły do szeregu wystąpień przeciw cesarzowi.

W drugiej połowie XVIII wieku Mogołowie, korzystając z poparcia Brytyjczyków, zdołali jedynie utrzymać tytuł „królów Delhi”, a ostatnim władcą dynastii był panujący w latach 1837 – 1857 Bahadur Szah (1775 – 1862), którego na tron wyniosło na krótko powstanie sipajów przeciw brytyjskiej dominacji w roku 1857 roku. Po stłumieniu powstania Wielka Brytania przejęła bezpośrednią władzę nad Indiami.

Dynastia Mogołów

Dynastia Suri

Dynastia Mogołów

Uwagi:
1) cesarski tytuł, po imieniu i tytułach honorowych, brzmiał Padiszah-i-Ghazi; ostatni człon oznaczał zwycięzcę w świętej wojnie

W roku 1389 władca mongolski, Timur, wkroczył do Indii i splądrował Delhi. Wkrótce ruszył dalej, lecz po tej inwazji sułtani Delhi nigdy nie odzyskali pełni władzy nad północnymi Indiami. Na całym subkontynencie nie powstało silne państwo aż do założenia przez potomka Timura, Babura, dynastii Mogołów.

Dynastia Mogołów zjednoczyła pod swoim panowaniem prawie całe Indie, tworząc wspaniałą, bogatą kulturę. Nawet u schyłku świetności, w XVIII – XIX wieku, to właśnie wokół niej skupił się opór przeciw brytyjskim kolonizatorom.

Babur od wczesnej młodości walczył o tron. Kiedy został wreszcie władcą w Kabulu, uwikłał się w konflikt pomiędzy władcami podzielonych Indii. W roku 1526 pokonał sułtana Delhi pod Panipat, a w ciągu kolejnych czterech lat wywalczył sobie panowanie nad północną częścią Indii, na Wschodzie dochodząc aż do Biharu. Choć Babur był z pochodzenia Mongołem („Mogoł” pochodzi od perskiego słowa oznaczającego tę narodowość), pozostawał on pod silnym wpływem kultur tureckiej i perskiej. Wzbogacał on kulturę indyjską, obejmując swym patronatem perską poezję i sztukę ogrodnictwa; sam pisał nawet pamiętniki. Babur nie zdążył jednak ugruntować swej władzy w Indiach i po jego śmierci imperium rozpadło się pod rządami jego nieudolnego syna, Humajuna. W roku 1542 Humajun znalazł się na wygnaniu w Persji, a podczas podróży narodził się jego jedyny syn, przyszły cesarz Akbar. Humajnowi udało się mimo wszystko odzyskać tron na krótko przed śmiercią, a Akbar został jego następcą, nie napotykając oporu.

Najsławniejszy ze wszystkich Mogołów, Akbar, był nie tylko wielkim zdobywcą, ale także mecenasem malarstwa i innych sztuk, które przeżywały za jego czasów rozkwit. Jego armie doszły do Bengalu (dziś Bangladesz), przesuwając granicę imperium do środkowych Indii. Ale jeszcze większe znaczenie miały reformy społeczne i religijne.

Zastąpił mongolski zwyczaj ściągania podatków przez chciwych wielmożów, niekonsekwentny i uciążliwy dla ludności, jednorodnym systemem stałych podatków zbieranych przez urzędników i opłacanych ze skarbu cesarskiego. W rezultacie chłopom wiodło się lepiej. Chociaż sami Mogołowie byli muzułmanami, Akbar zwolnił wyznających inną wiarę od podatku pogłównego i wspierał uzdolnionych Hindusów pracujących w administracji. Politycznie było to bardzo sprytne posunięcie, ponieważ w ten sposób utworzyła się wpływowa grupa, która zawdzięczała swoją pozycję Akbarowi. Dzięki temu również zmniejszyła się niechęć dużej części Hindusów do panującej dynastii. Sam Akbar poślubił córkę najpotężniejszego z hinduskich władców, idąc za radą swego dziada, Babura, który we wspomnieniach napisał, że należy dążyć do pojednania z pokonanym wrogiem. Tolerancja Akbara wynikała nie tylko z politycznej przebiegłości. Był on głęboko zainteresowany kwestiami religii, uczestnicząc w debatach hinduistów, muzułmanów, wyznawców zaratustryzmu i chrześcijan. W końcu ogłosił podstawy własnej religii, zwanej „boską wiarą”, zapożyczając elementy z wielu innych kultów, prawdopodobnie w przekonaniu, że taka religia może stanowić siłę zdolną zjednoczyć podzielone Indie. Pomylił się jednak, nowa religia zdobyła niewielu wyznawców, a co więcej, wzbudziła oburzenie i niepokój jego muzułmańskich poddanych. Po śmierci cesarza, jego następcy powrócili do ortodoksyjnej formy islamu.

Pod rządami syna Akbara, Dżahangira, i jego wnuka, Szaha Dżahana, wydawało się, że imperium sięga szczytu swej wielkości, pomimo rywalizacji między członkami dynastii, która miała zachwiać w przyszłości tronem Mogołów. Po wstąpieniu na tron, Szah Dżahan powziął raczej drastyczne środki ostrożności, mordując wszystkich mężczyzn spokrewnionych z dynastią. Został jednak pozbawiony tronu w roku 1658 i osadzony w więzieniu na resztę życia przez własnego syna, Aurangzeba. Ciągłe wojny o nowe terytoria i nietolerancja religijna, w czasie panowania tego cesarza, osłabiły imperium.

Po śmierci Aurangzeba, podczas gdy jego trzej synowie spierali się o sukcesję, kilka prowincji oddzieliło się od imperium, tylko formalnie pozostając podległe Mogołom. Potem katastrofy następowały jedna za drugą. W roku 1738 potężni Maharathowie wymusili na Mogołach upokarzający traktat pokojowy, który podzielił imperium na dwie części, a w roku 1739 władca perski Nadirszah splądrował Delhi, rabując skarbiec Mogołów. W połowie wieku XVIII z niegdyś wielkiego imperium pozostało tylko państewko obejmujące niewielki obszar wokół Delhi.

Maharathowie i Afgańczycy walczyli następnie o wpływy, wyczerpując wzajemnie swoje siły, a w polityczną próżnię powstałą w wyniku tej sytuacji wkroczyli wreszcie Brytyjczycy. Jednak, choć ich władza nad Indiami od XVIII wieku ciągle się umacniała, a dawni władcy odchodzili w zapomnienie, pamięć o wielkości Mogołów trwała. Podczas powstania w Indiach, w roku 1857, ostatni z Mogołów, Bahadur Szah II, został, choć niechętnie, nominalnym przywódcą powstania przeciw panowaniu brytyjskiemu. Gdy powstanie upadło, został on wydalony z kraju, a jego śmierć w roku 1862 położyła kres dynastii.

XVI w. – Surat jednym z głównych ośrodków życia gospodarczego Azji Południowej
1556 – 1605 – szczyt potęgi Wielkich Mogołów za panowania Akbara, połączenie pod jego władzą większości Indii (podbój Widżajangaru w 1565 roku, tolerancja religijna)
XVI – XVII w. – wspaniałe miniatury tworzone przez Mogołów
1600 – założenie w Anglii Kompanii Wschodnioindyjskiej
1630 – 1648 – Mauzoleum Tadż Mahal, najsłynniejszy zabytek architektury mogolskiej
XVII w. - prześladowania niemuzułmanów przez Aurangzeba, walki wewnętrzne w państwie Mogołów
XVII w. - pierwsze faktorie i forty brytyjskie (Surat 1612, Madras 1639, Bombaj 1661, Kalkuta 1698)
koniec XVII w. – pierwsze faktorie i forty francuskie (Czandranagar 1688, Pondichery 1697)
XVII w. – wyparcie Portugalczyków z Indii przez Holendrów
początek XVIII w. – główne siły w Indiach: Wielcy Mogołowie, Federacja Marathów, Bengal, Hajdarabad
1741 – 1754 – Dupleix gubernatorem Pondichery, francuskie próby podboju Indii, wojna z Anglią (1744 – 1754), podział stref wpływów

panowanie brytyjskie

1757 – bitwa pod Plassey i zagarnięcie przez Kompanię Wschodnioindyjską władzy w Bengalu i Biharze
1772 – reorganizacja administracji brytyjskiej: nowy system podatkowy, sądownictwo na wzór brytyjski, osadzanie urzędów przez Anglików
koniec XVIII w. – wyparcie z Indii Holendrów, ostatnich rywali Anglików; walki Anglików z kolejnymi książętami indyjskimi (wojny z państwem Marathów na południu, pokonanie Tipu Sahiba w roku 1799)
1829 – Angielski zakaz sati (obyczaj palenia wdów)
pierwsza połowa XIX w. – całe Indie pod władzą angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej; wprowadzenie jednolitej administracji, ...