czynniki. wpływające na optymalny rzowój dzieckapdf.pdf

Mgr Anna Falicka

Czynniki wpływające na optymalny rozwój

dziecka w ujęciu najnowszych koncepcji

pedagogiki specjalnej

1. Pojęcie i podział upośledzenia umysłowego

Zagadnieniem upośledzenia umysłowego zajmowało się wielu badaczy.

W określeniu osób, które pod względem umysłowym odbiegają od normy

ogólnej w sensie ujemnym, nie ma jednak nadal dostatecznej jednoznaczności.

W Polsce z kilku istniejących w tym zakresie terminów w użyciu są najczęściej

następujące: „upośledzenie umysłowe”, „niedorozwój umysłowy”, „oligofrenia”

(Greckie: oligos - mało, phren - myślę, umysł), „opóźnienie w rozwoju

umysłowym”, „obniżona sprawność umysłowa”.

Wyróżnia się trzy perspektywy badawcze upośledzenia

umysłowego:

1. Kliniczna – traktuje upośledzenie umysłowe jako defekt biologiczny,

który w sposób nieodwracalny uszkadza struktury i funkcje układu

nerwowego.

2. Rozwojowa – polega ona na traktowaniu upośledzenia jako

niepowodzenia w procesie rozwoju człowieka.

3. Społeczna – upośledzenie umysłowe to proces wchodzenia w społeczną

rolę osoby upośledzonej zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami,

w konsekwencji, niektóre zaburzenia zachowania obserwowane u osób

upośledzonych umysłowo nie muszą wynikać z ograniczonego

uszkodzenia mózgu, ani z upośledzonego rozwoju, ale ze społecznego

naznaczenia wynikającego z nietolerancji.

Można wyróżnić też pedagogiczną perspektywę upośledzenia umysłowego.

Polega ona na ograniczonym lub nieprawidłowym uczeniu się, które negatywnie

rzutuje na biografię danej osoby.

Definicje wyjaśniające te zjawisko są także dosyć rozbieżne. Jest ich dużo

i są one różne w zależności od podejścia do upośledzenia umysłowego

kryteriów oceniających ten stan.

Literatura amerykańska podaje, iż jest to przede wszystkim opóźnienie

zdolności przystosowania społecznego.

Według A. M. Clarke, A. B. Clarke niedorozwój umysłowy oznacza

funkcjonowanie intelektu poniżej przeciętnej, upośledzenie to powstaje

w okresie rozwojowym i towarzyszy mu obniżenie zdolności przystosowania

się.

J. Kostrzewski proponuje określić upośledzenie umysłowe jako „istotnie

niższy od przeciętnego poziom funkcjonowania intelektualnego, występujący

łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się, wiążący się ze

zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym”. Przy czym za istotnie niższy

poziom funkcjonowania rozumie się co najmniej dwu standardowe odchylenie

od normy (J. Kostrzewski, 1976).

K. Kirejczyk podaje jeszcze bardziej rozbudowaną definicję.

Upośledzenie umysłowe określa jako „istotnie niższy od przeciętnego w danym

środowisku (o co najmniej dwa odchylenia standardowe) globalny rozwój

jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się

i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez

czynniki dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu (w tym w sporadycznych

przypadkach przez czynniki socjalno-kulturowe) wywołujące trwałe (względnie)

zmiany funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego” (K. Kirejczyk,

1981).

Obecnie najbardziej wszechstronna i ujmująca wszystkie aspekty

upośledzenia umysłowego wydaje się definicja stworzona przez Amerykańskie

Towarzystwo ds. Upośledzenia Umysłowego oraz Amerykańskiego

Psychiatrycznego (DSM-IV). Przyjmuje ona za podstawę funkcjonalny model

upośledzenia umysłowego. Niedorozwój umysłowy nie jest chorobą w sensie

medycznym ani zaburzeniem psychicznym, ale szczególnym, specyficznym

stanem funkcjonowania, powstającym w okresie dzieciństwa, w którym istotnie

niższy

poziom

funkcjonowania

intelektualnego

współwystępuje

z ograniczeniami w zakresie umiejętności przystosowawczych. Definicja

ta zawiera trzy kryteria rozpoznawania upośledzenia umysłowego.

Upośledzenie jest definiowane jako istotnie niższy niż przeciętny ogólny

poziom funkcjonowania intelektualnego (kryterium A) któremu towarzyszą

istotne ograniczenia w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących

zdolności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi trybu życia

domowego, kontaktów społecznych, korzystania z dóbr społeczno-kulturowych,

kierowania sobą, troski o zdrowie i bezpieczeństwo zdolności szkolnych, oraz

sposobu organizowania wolnego czasu i pracy (kryterium B). Niższy poziom

funkcjonowania intelektualnego i istotne ograniczenia w zachowaniu

przystosowawczym muszą wystąpić przed 18. rokiem życia (kryterium C).

Istotnie niższy niż przeciętny oznacza niższy o dwa odchylenia standardowe

(J. Wyczesany, 1999). Nie rozpoznajemy upośledzenia u jednostki o I.I.

niższym niż 70, jeśli nie towarzyszy mu odpowiednio niski poziom

funkcjonowania przystosowawczego.

Od 1 stycznia 1968r. w Polsce obowiązuje czterostopniowa klasyfikacja

upośledzenia umysłowego uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Światowej

Organizacji Zdrowia. Wyróżnia się cztery stopnie upośledzenia umysłowego:

1) lekki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 52-67,

mieszczący się między dwoma i trzema odchyleniami

standardowymi;

2) umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji

36-51, mieszczący się między trzema i czterema odchyleniami

standardowymi;

3) znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 20-35,

mieszczący się między czterema i pięcioma odchyleniami

standardowymi;

4) głęboki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 0-19,

mieszczący się między pięcioma i większą liczbą odchyleń

standardowych.

2. Charakterystyka osób z upośledzeniem

umysłowym w stopniu umiarkowanym

Kierując się klasyfikacją upośledzenia umysłowego należy pamiętać, że:

1. U dzieci z tym samym ilorazem inteligencji opóźnienie w rozwoju

może mieć charakter gatunkowy.

2. Przedziały ilorazów inteligencji są tak duże, że różnice między

dziećmi górnej i dolnej granicy przedziałów są znaczne ze względu na

dynamikę rozwoju i maksymalne możliwości (pułap rozwoju).

3. Zaburzenia dynamiki procesów nerwowych o różnym charakterze

i nasileniu modyfikują obraz funkcjonowania dziecka.

Zapoznając się z charakterystyką danej niepełnosprawności (w tym

wypadku upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym) należy

zatem wziąć pod uwagę fakt, że każda jednostka jest inna

i niepowtarzalna, ze posiada cechy jedyne i charakterystyczne tylko dla

siebie.

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE W STOPNIU UMIARKOWANYM

Informacje ogólne:

Iloraz inteligencji waha się w granicach od 35 do 51 (Światowa

Organizacja Zdrowia) lub od 40 do 54 ( skala W. Wechslera).

Jako jednostki dorosłe nie przekraczają poziomu ogólnego rozwoju

intelektualnego 8-letniego dziecka. Pod względem dojrzałości społecznej

osiągają poziom dziecka 10-letniego (K. Kirejczyk, 1981).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: