TEOLOGIA EKUMENICZNA
2.06 – egzamin (tego samego dnia sprawdzony)
1. Ekumeniczny wymiar teologii jako takiej (wg Dekretu o ekumeniźmie i Dyrektorium ekumenicznego – dotykając tematyki dokumentów wykonawczch do tego dekretu oraz Ut unum sint – encykliki JP II)
Treść i zakres problematyki teologii ekumenicznej
2. Zasada hierarchii prawd w teologii ekumenicznej
3. Chrystus jako centrum rozważań teologii ekumenicznej
4. Chrystus jako Odkupiciel. Dzieło odkupienia. (wspólna deklaracja usprawiedliwienia – 1999 r.)
5. Zasada „simu justus et peccator” (jednocześnie sprawiedliwy i grzeszny?) w dialogu ekumenicznym (przedmiotem będzie deklaracja)
6. Współdziałanie człowieka z łaską w optyce ekumenicznej.
Pojęcie przebóstwienia.
7. Rola Kościoła w misterium zbawienia. Czy potrzebny jest Kościół, czy nie wystarczy „Solus Christus”?
8. Widzialność i struktura urzędu Kościoła w dialogu ekumenicznym.
9. Prymat Piotrowy w dialogu ekumenicznym.
10. Eucharystia w perspektywie ekumencznej
11. Mariologia jako problem ekumeniczny
12. Ekumeniczna optyka zagadnienia kultu Maryi i świętych
13. Okoliczności powstania i treść Karty Ekumenicznej
Bibliografia:
· „Chrystus naszym pojednaniem” – Red. Jaskóła, Koza; Opole 1997 r.
· „Usprawiedliwienie grzesznika. Czy potępienia doktrynalne z XVI w. zachowują swoją ważność” - o. Andrzej Napiórkowski
· „To czyńcię na moją pamiątkę. Eucharystia w perspektywie ekumenicznej” - W-wa 2005
· „Spór o Matkę. Mariologia jako problem ekumeniczny” - o. Stanisław Celestyn Napiórkowski
· Studia i dokumenty ekumeniczne – wydawane od lat 80'
Ad.1
Ekumeniczny wymiar teologii jako takiej (wg Dekretu o ekumeniźmie i Dyrektorium ekumenicznego – dotykając tematyki dokumentów wykonawczch do tego dekretu oraz Ut unum sint – encykliki JP II)
To ekumenizm stanowi drogę do teologicznej interracji. Ekumenizm jest także zaproszeniem do tego, by otwarły się na siebie teologie. Skierowanie teologii ku misji skierowanej uniwersalistyczne. Chodzi o ukazanie pełni prawdy chrześcijańskiej.
Kościół Chrystusowy trwa w Kościele rzymsko-katolickim. Odczytanie pewnych prawd przez protestantów czy prawosławnych jest głębsze niż nasze katolickie. W niektórych aspektach bardziej wyeksponowana jest wierność objawieniu niż u nas. Teologia w SW II polega na tym, że pomimo podziałów chrześcijaństwa teologia może czerpać swój dynamizm. Żeby mógł być zachowany ekumeniczny wymiar całej teologii trzeba zawsze podkreślać potrójny charakter, ukierunkowanie na Chrystusa. Musi mieć chrystocentryczny charakter, bo jest to oś rozważań teologicznych. Drugą ważną sprawą jest pneumatologiczny wymiar rozważań teologiczny. Jest to Duch Prawdy, Duch Jedności. Konieczna jest koncentracja pneumatologiczna. Trzecim podejściem w teologii, bardzo istotne by miało wymiar ekumeniczny – wymiar eklezjologiczno-antropologiczny. Środowisko zbawcze – wspólnota i zbawiany człowiek.
We wszystkich dyscyplinach teologicznych powinien być koniecznie uwzględniony aspekt ekumeniczny by one odpowiadały właściwemu stanowi rzeczy. Druga część dyrektorium ekumenicznego dotyka tej kwestii.
Rozdz. 2 pkt. 2:
Wspólne elementy dziedzictwa chrześcijańskiego odnoszące się zarówno do prawdy jak i świętości powinny dochodzić do głosu w każdej z rodzajów teologii.
Powinny one zwracać na skarbiec duchowości różnych kościołów i wspólnot.
Powinien nawiązywać do tego, co dzieli.
Zagrożenia w wykładzie teologicznym (by mógł zaistnieć dialog ekumeniczny):
1. Należy unikać polemiki w wykładzie teologicznym
2. Ukazywać doktrynę w sposób jasny, pozbawiony niepotrzebnego irenizmu (w teologii chrześcijańskiej kierunek dążący do zniwelowania różnic między chrześcijanami i przywrócenia jedności drogą wzajemnych ustępstw doktrynalnych – Wikipedia :P)
3. Należy pamiętać o hierarchii prawd w wykładzie teologii.
4. Należy przywrócić Pismu Świętemu właściwe miejsce. Ubiblijnienie.
5. Prawda musi być aktualna
6. Należy zwracać większą uwagę na liturgię. Liturgia to lopus teologicus (czy jakoś tak :P)
· Trzeba rozróżniać to co jest objawione od tego, co ludzkie i czysto teologiczne.
· Należy odróżniać treść od sformuowań, pojęć.
· Trzeba pamiętać że w nauce chrześcijańskiej nie wszystkie prawdy posiadają tę samą wagę.
· Prawdy wiary należy podawać w sensie nie tylko statycznym, ale też dynamicznym. Dynamizm to pogłębiane odczytywanie tej samej prawdy.
· Trzeba dążyć do wydobycia każdego zalążka prawdy ukrytego nawet w błędzie.
Hierarchia prawd teologii ekumenicznej
Teologowie postulowali by nową dyscyplinę, która rozpoczęła się połaczyć ściśle z eklezjologią. Nowa dyscyplina ma mieć 2 oblicza:
– spojrzenie negatywne – dostrzeganie błędów, niedopowiedzeń w różnych kwestiach dotyczących prawd wiary w poszczególnych wyznaniach (konfesjach), odnajdywanie tego, co jest zawężone, błędne. Teologia ekumeniczna ma ustrzec przed taką postawą, która chce uniknąć krytyki.
– spojrzenie pozytywne – odmienne postrzegane działanie Boga w poszczególnych konfesjach (historiozbawcze działanie Boga, refleksja o Chrystusie, zbawieniu i dopiero potem o Kościele).
Teologia ekumeniczna ma być dyscypliną syntetyczną, w kontekście dróg i środków prowadzących do zbawienia.
Gustaw Thils – protestancki teolog, autor opracowania "Teologia Ekumeniczna" który postuluje że do charakterystycznych zadań TE należało zaliczyć 4 zadania:
– zdobywanie informacji o tym, jak myślą inni chrześcijanie
– zwracanie uwagi na pojęcia i zagadnienia wywołujące postawy nieekumeniczne
– stosowanie wyobrażeń i pojęć w kontekście językowym, kulturowym i historycznym dostosowanym do danej epoki
– ujmowanie konstytutywnych elementów jakiegoś Kościoła, które są istotne dla niego jako dla Kościoła Chrystusowego oraz rozróżnianie ich od elementów nieistotnych. Posługiwanie się zasadą, którą zapostulował Sobór, zasady hierarchii prawd.
1970 – dyrektorium mówi o tym, co powinno wchodzić w zakres nowej dyscypliny:
1) Prezentacja powinna być instytucjonalności i życia różnych wspólnot chrześcijańskich (tendencje doktrynalne, rzeczywiste przyczyny podziałów i różnic, duchowość i formy kultu Bożego)
2) Treść mają stanowić liczne problemy ekumeniczne, zwłaszcza zagadnienia dotyczące hermeneutyki, sprawa urzędu kościelnego, sprawa kultu, interkomunii, tradycji, prozelityzmu, fałszywego irenizmu.
3) Uwzględnianie duchowości i interkonfesyjnych relacji między Kościołem katolickim a innymi kościołami i wspólnotami. Opieranie się na dialogach ekumenicznych.
Definicja
Teologia ekumeniczna – syntetyczne i krytyczne przedstawienie interkonfesyjnej (międzywyznaniowej) problematyki teologicznej oraz wszelkich teologicznych zagadnień przy zachwaniu teologicznego i wyznaniowego pluralizmu zgodnie z zasadami ekumenizmu
Hierarchia prawd – termin z dokumentu o ekumenizmie nr 11. Uznana za jedną z najbardziej dalekosiężnych intuicji, która sprzyja dialogowi ekumenicznemu. Za terminem kryje się właściwa interpretacja prawd wiary chrześcijańskiej. Refleksja ogólnochrześcijańska.
św. Tomasz rozróżniał 2 kategorie objawionych prawd wiary Sth 106, art. 4:
– są prawdy które z racji treści są bezpośrednio przedmiotem objawienia
– są prawdy, które z racji treści są pośrednio przedmiotem objawienia, na zasadzie ich powiązania z tymi pierwszymi.
Podczas ubiblijnienia zostały wykorzystane Ewangelie.
Anglikanizm: prawdy podstawowe i niepodstawowe.
Prawdy podstawowe – wpływy protestanckie.
Prawdy niepodstawowe – wiązały się z tradycją. Odczytywanie Ewangelii w perspektywie tradycji.
Musi być zgoda spraw podstawowych, może być dopuszczana różnorodność w czasach niepodstawowych.
Hierarchia prawd ma swoje eklezjologiczne implikacje. Chodzi o jedność w tym, co podstawowe, możliwy brak jedności w tym, co drugorzędne.
Kościół prawosławny i katolicki – kościoły siostrzane.
Chrystus jako centrum rozważań teologicznych
Przed dzisiejszą chrystologią stają 2 wielkie zadania:
1. Ukierunkować historiozbawcze
2. Rozpatrywać uniwersalnie (pamięć o Chrysusie żywa)
3. Osadzenie soteriologiczne
Zbawienne chrystologiczne urodzenie.
SW II w dekrecie o formacji kapłańskiej ...
Wykład chrystologiczny SWII – w Gaudium et Spes
Nie kto inny tylko Chrystus wzywa wszystkich do jedności.
Konsekwencje:
– całościowa, integralna wizja wiary (radykalizacja wiary – odczytywanie prawd wiary w ostatecznym źródle)
– stworzenie ściśle teologicznych podstaw dla konsekwentnego personalizmu teologicznego
– dynamiczne ukierunkowanie rozważań teologicznych w miejsce bardziej spekulatywnego
– bardziej źródłowe oparcie całej teologii na Biblii i teologii Ojców
– taka teologia umożliwia ekumeniczny dialog doktrynalny we wszystkich jego postaciach
Dekret o ekumeniźmie nr 20:
Myśl nasza kieruje się przede wszystkim ku tym chrześcijanom, którzy jawnie wyznają Jezusa Chrystusa jako Boga i Pana, oraz jedynego Pośrednika między Bogiem a ludźmi na chwałę jedynego Boga, Ojca i syna i Ducha Świętego. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że istnieją poważne odchylenia od nauki Kościoła katolickiego, nawet o Chrystusie - wcielonym Słowie Bożym i o dziele odkupienia, a stąd o tajemnicy i funkcji Kościoła oraz o roli Maryi w dziele zbawienia. Cieszymy się jednak, widząc odłączonych braci, skupiających się wokół Chrystusa jako źródła i ośrodka wspólnoty kościelnej. Pożądając zjednoczenia z Chrystusem czują się zniewoleni do coraz usilniejszego poszukiwania jedności, a nadto do dawania świadectwa swej wierze wobec wszystkich narodów.
Ujęcie prawosławne
"Chrystus naszym pojednaniem" – Instytut ekumeniczny KUL, św. Krzyż, Opole 1997Chrystus nazywany wielkim pośrednikiem Ducha Świętego. - akcent na pneumatologię w prawosławiu.
Niezaprzeczalna oryginalność teologii prawosławnej. Skąd ta oryginalność? Niewątpliwie ze źródeł. Patrystyczne i bizantyjskie korzenie teologii prawosławnej.
Od V do IX w. Kościoły się rozchodziły na płaszczyźnie prawnej.
Twórcza synteza szkoły aleksandryjskiej i antiocheńskiej. Zachodnia poszła za szkołą aleksandryjską. Akcentowano Bóstwo Chrystusa i Jego człowieczeństwo. Podkreślano wielkość Chrystusa – Kyriosa, Pantocratora.
Soteriologiczna orientacja chrystologii
2 różne pojęcia zbawienia:
– minimalizm antropologiczny – w ramach tego nurtu
– maksymalizm antropologiczny – opowiadał się za rozwązaniami szkoły antiocheńskiej, chodziło o dowartościowanie społeczeństwa. Prowadzi do idei przebóstwienia człowieka – teosis.
Kategoria zadośćuczynienia i zasługi – klucze teologii. Wydawało się, że te kategorie są o charakterze jurydycznym.
W chrystologii prawosławnej wpisana jest teologia obrazu i podobieństwa.
Kosmiczne i kenotyczne konsekwencje wcielenia.
św. Paweł – stworzenie w Chrystusie jako Głowie. Świat stworzony w Chrystusie i ze względu na Chrystusa.
Zbawienie w teologii wschodniej to nie tylko naprawa ale też wyniesienie do poziomu przebóstwienia ludzkiej natury.
Władimir Noski – Teologia mistyczna Kościoła wschodniego
Sergiusz Bułharkow – ukazuje kenozę w koncepcji sofiologii (Boskiej mądrości, która się wcieliła), podkreśla że stworzona natura ... była bosko-ludzka. Odnosi się do sposobu istnienia Boskiej natury.
Trynitarny charakter kenozy krzyża.
Opuszczenie Syna przez Ojca znaczy oddalenie Ducha Świętego. Ojciec jak gdyby przestaje posyłać swojego Ducha na Syna. - kenoza krzyża w ujęciu trynitarnym powiązana z sofiologią Bułhakowa.
Ikona Anastasis – Jezus wstępuje do piekieł na sposób zwycięski.
Zmartwychwstanie ma charakter apofatyczny, niepowtarzalny. Apofatyzm tajemnicy zmartwychwstania zaznacza się szczególnie gdy sławi zmartwychwstanie liturgia wschodnia. Tam tkwi cała wielkość teologii wschodu.
Dzieło Chrystusa a Duch Święty
P. Evdokimov – najbardziej zbliżał tradycję wschodnią do teologii zachodniej
"Bóg stał się nosicielem ciała by człowiek mógł stać się nosicielem Ducha – Atanazy Wielki
Chrystologia a antropologia
Uczestnictwo w życiu Bożym na styl Syna Bożego.
Palamas: "Każde słowo można podważyć innym słowem. Jakież słowo może zaprzeczyć życiu."
Chrystologia protestancka
Ab Nosol, ks. Chryniewicz
J 14, 9 – kto mnie zobaczył, zobaczył Ojca
Flp 2, 5-11
Człowiek ani sprawiedliwy ani grzeszny
Luter - Wyłączna działalność Boga w Chrystusie
Zwingli – ma pneumatologiczny charakter w duchu szkoły antiocheńskiej. (akcent na człowieka)
Ziemski Chrystus jes tym, który był posłany, działający w mocy Ducha i jest tym, który nam swojego Ducha posyła.
Jan Kalwin – idea pośrednictwa. Chrystus – pośrednik.
Tria munera Chrystusa – trzy funkcje (urzędy) Chrystusa: prorocki, królewski, kapłański
Karol Barth – połączenie teologii dogmatycznej z chrystologią. Totalna koncentracja chrystologiczna całej teologii.
3 okresy:
– ...
BB3