Rachunek kosztów - zasady kalkulacji podziałowej prostej.pdf

(81 KB) Pobierz
Rachunek kosztów - zasady kalkulacji podziałowej prostej
Rachunek kosztów - zasady kalkulacji podziałowej prostej
Kalkulacja podziałowa prosta uwaŜana jest za najstarszy i najłatwiejszy sposób ustalania jednostkowego kosztu produktu. Znajduje ona
zastosowanie przy produkcji masowej jednorodnego produktu, przy czym produkcja ta powinna charakteryzować się niewielkim stopniem
skomplikowania. Wśród przedsiębiorstw, które stosują kalkulację podziałową prostą, moŜna wyróŜnić elektrownie, kopalnie albo cementownie.
Kalkulacja podziałowa prosta ma równieŜ zastosowanie przy ustalaniu kosztów jednostkowych świadczeń wewnętrznych (działalności
pomocniczej). W ostatnich latach jednak, w związku z rozszerzaniem i róŜnicowaniem oferty produkcyjnej, liczba przedsiębiorstw stosujących ten
rodzaj kalkulacji systematycznie maleje.
Jednostkowy koszt wytworzenia produktu w kalkulacji podziałowej prostej powstaje w wyniku podzielenia sumy kosztów poniesionych w danym
okresie sprawozdawczym przez liczbę naturalnych jednostek miary (sztuk, metrów, litrów, kilogramów, kilowatogodzin, ton itp.) produktu
wytworzonych w tym okresie. Jednostkowy koszt wytworzenia oblicza się więc według następującego wzoru:
K o
k
=
Q wg
gdzie:
k - jednostkowy koszt wytworzenia,
K o - koszty całkowite poniesione w okresie sprawozdawczym,
Q wg - wielkość produkcji gotowej wyraŜona w jednostkach naturalnych.
Przedstawiony wzór wyraŜa pewne uproszczenie, polegające na łącznym traktowaniu wszystkich kosztów okresu sprawozdawczego. Mając na
uwadze potrzebę kontroli i analizy kosztów, dokonuje się podziału poniesionych kosztów na składniki wyróŜnione w kalkulacyjnym układzie
kosztów. Oznacza to, iŜ nie dzieli się ogólnej sumy kosztów przez liczbę jednostek naturalnych, lecz rozlicza się kaŜdą pozycję kalkulacyjną
z osobna. Sposób ustalania jednostkowego kosztu wytworzenia przy zastosowaniu kalkulacji podziałowej prostej przedstawia poniŜszy przykład.
Przykład
Przedsiębiorstwo "X" wytwarza jednorodny wyrób. Dane dotyczące poszczególnych kosztów poniesionych w okresie sprawozdawczym oraz wyniki
kalkulacji zamieszczone są w tabeli 3.
Tabela 3
Pozycje kalkulacyjne kosztów
Koszty
całkowite
(zł)
Liczba wytworzonych
produktów
(t)
Koszt
jednostkowy
(zł/t)
Materiały bezpośrednie
Wynagrodzenia bezpośrednie
60.000
3.000
20,00
24.000
3.000
8,00
Świadczenia na rzecz
pracowników
5.400
3.000
1,80
Koszty wydziałowe
18.000
3.000
6,00
Koszt wytworzenia
107.400
35,80
W prezentowanym przykładzie kalkulacja była przeprowadzana na poziomie rzeczywistego kosztu wytworzenia. Jednostkowy koszt wyrobu
gotowego uzyskano dzieląc poszczególne składniki kosztów poniesionych w okresie przez wielkość produkcji. Ten sam wynik otrzymalibyśmy,
dzieląc sumę poniesionych kosztów (107.400 zł) przez liczbę wytworzonych produktów (3.000 t).
Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia, w sytuacji gdy w jednostce występuje produkcja w toku
Przedstawiona w przykładzie formuła obliczania jednostkowego kosztu wytworzenia jest prawdziwa przy załoŜeniu, Ŝe w jednostce nie występuje
produkcja w toku. W wielu przedsiębiorstwach jednak występuje na koniec okresu sprawozdawczego remanent produkcji niezakończonej. W takim
przypadku przed rozpoczęciem kalkulacji naleŜy zastosować jedno z następujących rozwiązań:
158144303.011.png 158144303.012.png 158144303.013.png
1. Produkcja niezakończona jest przeliczana na umowne przedmioty kalkulacji. Produkcję niezakończoną traktuje się wtedy jako określony procent
produkcji gotowej wynikający z osiągniętego stopnia przerobu produkcji niezakończonej w stosunku do produkcji gotowej. Wskaźnik stopnia
przerobu (zwany takŜe stopniem zaawansowania) słuŜy do przeliczenia produkcji niezakończonej na produkty gotowe. Formuła jednostkowego
kosztu wytworzenia produktu gotowego uwzględniająca produkcję niezakończoną występującą na koniec okresu sprawozdawczego jest następująca:
K o
k =
Q wg + Q rk x S p
gdzie:
Q rk - wielkość produkcji niezakończonej na koniec okresu sprawozdawczego,
S p - stopień zaawansowania produkcji niezakończonej (wyraŜony procentowo).
2. Produkcja niezakończona moŜe być takŜe wyceniana według z góry przyjętego kosztu (np. planowanego). Ustalony w ten sposób koszt
wytworzenia produkcji niezakończonej pomniejsza koszty produkcji poniesione w danym okresie sprawozdawczym. W rezultacie otrzymuje się
łączną sumę kosztów wytworzenia produktów gotowych. Tak otrzymaną sumę kosztów dzieli się przez ilość wytworzonych produktów gotowych
według następującego wzoru:
K o - K prk
k =
Q wg
gdzie:
K prk - planowane koszty wytworzenia produkcji niezakończonej.
Zasady stosowania kalkulacji podziałowej prostej w warunkach występowania produkcji niezakończonej przedstawia poniŜszy przykład.
Przykład 1
I. ZałoŜenia:
1. Na koniec okresu sprawozdawczego, po rozliczeniu wszystkich kosztów, na koncie "Produkcja podstawowa" zgromadzono następujące koszty:
a) materiały bezpośrednie:
10.000 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie:
6.000 zł,
c) koszty wydziałowe:
4.000 zł,
d) razem:
20.000 zł.
2. W bieŜącym okresie sprawozdawczym wytworzono: 800 szt. jednorodnych wyrobów gotowych oraz 500 szt. zaawansowanych w 40% z punktu
widzenia poniesionych kosztów. Produkcja niezakończona jest wyceniana według kosztów planowanych. Po dokonaniu wyceny ustalono, Ŝe koszty
tej produkcji obejmują:
a) materiały bezpośrednie:
2.400 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie:
1.600 zł,
c) koszty wydziałowe:
800 zł,
d) razem:
4.800 zł.
3. W dalszej części przykładu przedstawimy procedurę kalkulacji z wykorzystaniem dwóch sposobów wyceny produkcji niezakończonej.
II. Obliczenia:
A. Produkcja niezakończona jest wyceniana według kosztu planowanego:
W tym podejściu planowane koszty produkcji niezakończonej zostaną odjęte od całkowitych kosztów bieŜącego okresu sprawozdawczego.
Otrzymana róŜnica podlega podzieleniu przez wielkość produkcji gotowej, dzięki czemu otrzymuje się jednostkowy koszt produktu. Rozwiązanie
158144303.014.png
przedstawiono w tabeli 4.
Tabela 4
Pozycje
kalkulacyjne
kosztów
Koszty
całkowite
(zł)
Planowany koszt
wytworzenia
produkcji
niezakończonej
(zł)
Koszt
wytworzenia
produkcji
gotowej
(zł)
Liczba
wytworzonych
produktów
gotowych
(szt.)
Koszt
jednostkowy
(zł/szt.)
1
2
3
4 (2 - 3)
5
6 (4 : 5)
Materiały
bezpośrednie
10.000
2.400
7.600
800
9,50
Wynagrodzenia
bezpośrednie
6.000
1.600
4.400
800
5,50
Koszty
wydziałowe
4.000
800
3.200
800
4,00
Koszt
wytworzenia
20.000
4.800
15.200
19,00
B. Produkcja niezakończona jest przeliczana na produkty gotowe przy zastosowaniu wskaźnika zaawansowania tej produkcji:
1. Ustalenie wielkości produkcji bieŜącego okresu
sprawozdawczego:
a) 800 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%:
800 szt.,
b) 500 szt. wyrobów zaawansowanych w 40%:
200 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych:
1.000 szt.
2. Kalkulacja kosztów wytworzenia produkcji gotowej i wycena
produkcji niezakończonej:
Tabela 5
Pozycje
kalkulacyjne
kosztów
Koszty
całkowite
(zł)
Wielkość produkcji
w umownych
jednostkach
kalkulacyjnych
(szt.)
Koszt
jednostkowy
(zł/szt.)
Koszt
wytworzenia
produkcji
gotowej
Koszt
wytworzenia
produkcji
niezakończonej
1
2
3
4 (2 : 3)
5 (800 szt. x 4) 6 (2 - 5)
Materiały
bezpośrednie
10.000
1.000
10,00
8.000
2.000
Wynagrodzenia
bezpośrednie
6.000
1.000
6,00
4.800
1.200
Koszty
wydziałowe
4.000
1.000
4,00
3.200
800
Koszt
wytworzenia
20.000
20,00
16.000
4.000
Koszt wytworzenia produkcji gotowej otrzymaliśmy mnoŜąc wielkość tej produkcji (800 szt.) przez koszt jednostkowy produktu. Z kolei koszt
wytworzenia produkcji niezakończonej ustaliliśmy poprzez odjęcie kosztu wytworzenia produkcji gotowej od całkowitych kosztów poniesionych
w bieŜącym miesiącu. Te same wyniki moŜna otrzymać, mnoŜąc wyliczony koszt jednostkowy produktu gotowego przez stopień zaawansowania
produkcji i wielkość produkcji niezakończonej (tabela 6).
Tabela 6
Pozycje
kalkulacyjne
kosztów
Koszty
całkowite
(zł)
Wielkość
produkcji
w umownych
jednostkach
kalkulacyjnych
Koszt
jednostkowy
(zł/szt.)
Koszt na
jednostkę
produktu
niezakończonego
Koszt
wytworzenia
produkcji
niezakończonej
158144303.001.png 158144303.002.png 158144303.003.png 158144303.004.png 158144303.005.png
(szt.)
1
2
3
4
5 (4 x 40%)
6
Materiały
bezpośrednie
10.000
1.000
10,00
4,00
2.000
Wynagrodzenia
bezpośrednie
6.000
1.000
6,00
2,40
1.200
Koszty
wydziałowe
4.000
1.000
4,00
1,60
800
Koszt
wytworzenia
20.000
20,00
8,00
4.000
Wielkości ujęte w kolumnie 5 zostały wyliczone poprzez przemnoŜenie kosztu przypadającego na jednostkę produktu gotowego przez stopień
zaawansowania produkcji, np. (dla materiałów bezpośrednich):
(10,00 zł/szt. x 40%) = 4,00 zł/szt.
Aby wycenić produkcję niezakończoną (kolumna 6), naleŜało przemnoŜyć obliczone dla kaŜdej pozycji kalkulacyjnej koszty jednostkowe przez
wielkość produkcji niezakończonej, np.:
(500 szt. x 4,00 zł/szt.) = 2.000 zł.
NaleŜy zauwaŜyć, Ŝe koszty jednostkowe obliczone w prezentowanych wariantach kalkulacji róŜnią się między sobą. Jest to spowodowane
odmiennym podejściem do sposobu wyceny produkcji niezakończonej.
Ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia w warunkach odrębnego ustalania jednostkowego kosztu zuŜycia materiałów i kosztu przerobu
Koszt wytworzenia produkcji niezakończonej, obliczony w powyŜszym przykładzie ustalono jako określony procent od kaŜdej pozycji kalkulacyjnej
kosztu wytworzenia wyrobu gotowego. Podobne rozwiązanie moŜe być stosowane jedynie wówczas, gdy stan zaawansowania produkcji
niezakończonej moŜna określić na tym samym poziomie dla kaŜdej pozycji kalkulacyjnej. Sytuacja tego typu zdarza się w praktyce gospodarczej
stosunkowo rzadko, zwłaszcza gdy materiały są w całości wydawane do produkcji w momencie jej rozpoczęcia. W takim przypadku koszty
materiałów bezpośrednich dotyczące wyrobu gotowego oraz niezakończonego są jednakowe. Natomiast koszty przerobu (czyli pozostałe koszty
bezpośrednie i koszty wydziałowe) rozliczane są na produkty według stopnia zaawansowania produkcji.
Z tego względu kalkulacja jednostkowych kosztów wytworzenia produktów powinna zawierać odrębne ustalenia dotyczące zuŜycia materiałów oraz
kosztów przerobu. Kalkulację tę przeprowadza się według następującej procedury:
1. Ustalenie jednostkowego kosztu zuŜycia materiałów:
K o materiały
k =
Q wg + Q rk x S p
2. Ustalenie jednostkowego kosztu przerobu:
K o przerobu
k =
Q wg + Q rk x S p
gdzie:
Ko materiały - koszty zuŜycia materiałów poniesione w bieŜącym okresie,
Ko przerobu - koszty przerobu poniesione w bieŜącym okresie.
Kalkulację jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego i niezakończonego w warunkach odrębnego ustalania jednostkowego kosztu
zuŜycia materiałów i kosztu przerobu, przedstawia poniŜszy przykład.
Przykład 2
I. ZałoŜenia:
158144303.006.png 158144303.007.png 158144303.008.png 158144303.009.png
1. Przedsiębiorstwo "X" wyprodukowało w okresie sprawozdawczym: 2.000 szt. wyrobów gotowych oraz 900 półfabrykatów, których stopień
zaawansowania w procesie wytwórczym wynosi 25%. Na koniec okresu sprawozdawczego, po rozliczeniu wszystkich kosztów, na koncie "Produkcja
podstawowa" zgromadzono następujące koszty:
a) materiały bezpośrednie:
290.000 zł,
b) wynagrodzenia bezpośrednie:
97.900 zł,
c) koszty wydziałowe:
57.850 zł,
d) razem:
445.750 zł.
2. Na podstawie powyŜszych danych ustalimy jednostkowy koszt wytworzenia przyjmując załoŜenie, Ŝe materiały są wydawane do produkcji
w momencie jej rozpoczęcia.
II. Obliczenia:
JeŜeli przyjmowane jest załoŜenie o zuŜyciu materiałów w pierwszej operacji technologicznej (czyli z chwilą rozpoczęcia produkcji), to koszty
materiałów bezpośrednich dotyczące produktów gotowych i produkcji niezakończonej są jednakowe Stopień zaawansowania produkcji
niezakończonej dla pozycji kalkulacyjnej: materiały bezpośrednie wynosi: 100%. RóŜnica występuje tylko w odniesieniu do pozostałych pozycji
kosztów, czyli kosztów przerobu (tutaj: kosztów wynagrodzeń bezpośrednich i kosztów wydziałowych). Stopień zaawansowania produkcji
niezakończonej w odniesieniu do kosztów przerobu wynosi w tym przykładzie: 25%. W związku z tym odrębnie naleŜy kalkulować koszty
materiałów bezpośrednich i koszty przerobu. Przed rozpoczęciem kalkulacji naleŜy obliczyć wielkość produkcji dla kaŜdego składnika kosztów
wytworzenia. Przedstawia się ona nastęująco:
1. Dla kosztów materiałów bezpośrednich:
a) 2.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%:
2.000 szt.,
b) 900 szt. wyrobów zaawansowanych w 100%:
900 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych:
2.900 szt.
2. Dla kosztów przerobu:
a) 2.000 szt. wyrobów gotowych zaawansowanych w 100%:
2.000 szt.,
b) 900 szt. wyrobów zaawansowanych w 25%: (900 szt. x 25%) =
225 szt.,
c) razem liczba umownych jednostek kalkulacyjnych:
2.225 szt.
Zasadnicza część kalkulacji kosztu jednostkowego została przedstawiona w tabeli 7.
Tabela 7
Pozycje
kalkulacyjne
kosztów
Koszty
całkowite
(zł)
Liczba
wytwo-
rzonych
produktów
(szt.)
Koszt
jednostkowy
(zł/szt.)
Koszt na
jednostkę
produktu
nieza-
kończonego
Koszt
wytworzenia
produkcji
nieza-
kończonej
Koszt
wytworzenia
produkcji
gotowej
1
2
3
4
5
6
7
Materiały
bezpośrednie
290.000
2.900
100,00
100,00
90.000
200.000
Wynagrodzenia
bezpośrednie
97.900
2.225
44,00
11,00
9.900
88.000
Koszty
wydziałowe
57.850
2.225
26,00
6,50
5.850
52.000
Koszt
wytworzenia
445.750
170,00
117,50
105.750
340.000
Stopień przetworzenia produkcji niezakończonej w odniesieniu do materiałów bezpośrednich wynosi 100%, dlatego koszt przypadający na jednostkę
produktu niezakończonego jest toŜsamy z jednostkowym kosztem produktu gotowego i wynosi 100 zł/szt.
Dla kosztów przerobu jednostkowy koszt produktu niezakończonego wynosi:
(44,00 zł/szt. x 25%) = 11,00 zł/szt.,
158144303.010.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin