Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok).pdf - Fryderyk Engels - Symulator_Farmy

Fryderyk Engels

Rozwój socjalizmu od

utopii do nauki

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2007

Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok)

Broszura Engelsa „Rozwój socjalizmu od utopii

do nauki” („Die Entwicklung des Sozialismus von

der Utopie zur Wissenschaft”) składa się z 3

rozdziałów „AntyDühringa” (rozdział pierwszy

Wstępu oraz rozdziały 1 i 2 działu trzeciego), do

których autor wprowadził pewne uzupełnienia i

powiązał w jedną całość. Została napisana w

okresie styczeńmarzec 1880 r. i opublikowana po

raz pierwszy w 3 częściach w przekładzie

francuskim w piśmie „La Revue socialiste”, nry 3,

4, 5 z 20 marca, 20 kwietnia i 5 maja 1880 r.

Podstawa niniejszego wydania: Karol Marks,

Fryderyk Engels, „Dzieła”, tom 19, wyd. Książka i

Wiedza, Warszawa 1972.

– 2 –

www.skfmuw.w.pl

Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok)

Karol Marks

Słowo wstępne do pierwszego wydania francuskiego

(1880 r.) 1

Stronice składające się na treść niniejszej broszury, ogłoszonej najpierw w postaci trzech

artykułów na łamach „Revue socialiste” 2 są przekładem z najnowszej pracy Engelsa: „Przewrót w

nauce” 3 .

Fryderyk Engels, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli nowoczesnego socjalizmu, stał się

znany w roku 1844 dzięki swemu „Zarysowi krytyki ekonomii politycznej” 4 , który się ukazał najpierw w

„DeutschFranzösische Jahrbücher”, wydanych w Paryżu przez Marksa i Rugego. „Zarys” formułuje już

pewne ogólne zasady socjalizmu naukowego. W Manchesterze, gdzie Engels podówczas mieszkał,

napisał on (w języku niemieckim) „Położenie klasy robotniczej w Anglii” 5 (1845), wybitne dzieło, które

Marks w pełni ocenił w „Kapitale”. W czasie swego pierwszego pobytu w Anglii – podobnie jak potem w

Brukseli – współpracował z „Northern Star”, oficjalnym organem ruchu socjalistycznego, oraz z „New

Moral World” 6 Roberta Owena.

W czasie swego pobytu w Brukseli założył razem z Marksem komunistyczne Niemieckie

Stowarzyszenie Robotników 7 , pozostające w kontakcie z flamandzkimi i walońskimi klubami

robotniczymi, a wespół z Bornstedtem wydawali oni „DeutscheBrüsselerZeitung”. Na zaproszenie

(mającego siedzibę w Londynie) niemieckiego komitetu Związku Sprawiedliwych wstąpili do tego

stowarzyszenia, założonego w swoim czasie przez Karola Schappera po jego ucieczce z Francji, gdzie

uczestniczył w sprzysiężeniu Blanquiego w roku 1839. Po usunięciu form przyjętych w dawnych tajnych

stowarzyszeniach Związek został przekształcony w międzynarodowy Związek Komunistów . Jednakże w

1 Słowo wstępne do wydania francuskiego (1880) „Rozwoju socjalizmu od utopii do nauki” napisał Marks około 4 lub 5 maja

1880 r. W broszurze opublikowano je z podpisem Lafargue'a, który był też tłumaczem tej pracy na język francuski. – Red.

2 „La Revue socialiste” – miesięcznik, założony przez francuskiego socjalistę Benoît Malona. Początkowo organ republikańsko

socjalistyczny, później związkowy i spółdzielczy. Wydawany był w Lyonie (1880) i Paryżu (18851914). – Red.

3 Fryderyk Engels, „Herrn Eugen Dühring's Umwälzung der Wissenschaft” , Lipsk 1878. Przekład polski: „Pan Eugeniusz

Dühring dokonuje przewrotu w nauce”, Warszawa 1948, 1949, 1952, 1956 oraz tom 20 „Dzieł” Karola Marksa i Fryderyka

Engelsa, Warszawa 1969. – Red.

Do tekstu opublikowanego w wydaniu francuskim Lafargue w tym miejscu dopisał: „Autor je przejrzał i specjalnie dla czytelnika

francuskiego, w celu przedstawienia w bardziej przystępnej formie dialektycznego rozwoju ekonomicznych sił produkcji

kapitalistycznej, wprowadził do części trzeciej szereg uzupełnień”. – Red.

4 Patrz t. 1 „Dzieł” Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, Warszawa 1960, ss. 750781. – Red.

5 Patrz t. 2 „Dzieł” Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, Warszawa 1961, ss. 263597. – Red.

6 „The Northern Star” – tygodnik angielski, główny organ czartystów. Ukazywał się początkowo w Leeds (18371844), a

następnie w Londynie (listopad 18441852). Założycielem i redaktorem pisma był Feargus Edward O'Connor; w latach

czterdziestych redagował je Julian Harney. W okresie od września 1845 do marca 1848 Engels współpracował z tym pismem.

„The New Moral World; and Gazette of the Rational Society” – tygodnik założony w roku 1834 przez Roberta Owena.

Ukazywał się do roku 1846 początkowo w Leeds, a od października 1841 w Londynie. Engels współpracował z tym pismem od

listopada 1843 do maja 1845 r. – Red.

7 Niemieckie Stowarzyszenie Robotników założone zostało przez Marksa i Engelsa w końcu sierpnia 1847 r. w Brukseli; celem

jego było polityczne uświadamianie robotników niemieckich mieszkających w Belgii i propagowanie wśród nich komunizmu

naukowego. Pod kierownictwem Marksa i Engelsa i ich współpracowników Stowarzyszenie stało się legalnym ośrodkiem, w

którym skupiali się rewolucyjni robotnicy niemieccy w Belgii. Utrzymywało ono bezpośrednią łączność z flamandzkimi i

walońskimi związkami robotniczymi. Najbardziej świadomi członkowie Stowarzyszenia przyłączyli się do brukselskiej gminy

Związku Komunistów. Stowarzyszenie odegrało poważną rolę w założeniu brukselskiej Association Démocratique. Działalność

Niemieckiego Stowarzyszenia Robotników w Brukseli przerwana została tuż po rewolucji lutowej 1848 r. we Francji w związku

z aresztowaniem i wydaleniem większości jego członków przez belgijską policję. – Red.

– 3 –

www.skfmuw.w.pl

Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok)

ówczesnej sytuacji Związek musiał pozostać tajny dla rządów. W roku 1847 na międzynarodowym

zjeździe Związku w Londynie polecono Marksowi i Engelsowi ułożenie „Manifestu Partii

Komunistycznej”, który, ogłoszony tuż przed rewolucją lutową, został niebawem przetłumaczony niemal

na wszystkie języki europejski e 8 . W tymże roku współpracują obaj przy zakładaniu Brukselskiego

Towarzystwa Demokratycznego , jawnego międzynarodowego zrzeszenia, do którego należeli zarówno

przedstawiciele radykałów burżuazyjnych, jak przedstawiciele socjalistycznych robotników.

Po rewolucji lutowej Engels został jednym z redaktorów „Neue Rheinische Zeitung”, założonej w

Kolonii przez Marksa w roku 1848, a zamkniętej w czerwcu 1849 r. w wyniku zamachu rządu pruskiego.

Engels uczestniczył w powstaniu elberfeldzkim, a następnie w badeńskiej kampanii przeciw Prusakom

(czerwiec i lipiec 1849) jako adiutant Willicha, podówczas pułkownika dowodzącego batalionem

ochotników 9 .

W roku 1850, w Londynie, współpracował z „Neue Rheinische Zeitung. Politischökonomische

Revue”, wydawaną przez Marksa, a drukowaną w Hamburgu. Tam to Engels zamieścił po raz pierwszy

„Wojnę chłopską w Niemczech” 10 , która w dziewiętnaście lat później, wznowiona w Lipsku jako broszura,

miała trzy wydania.

Po ponownym ożywieniu się ruchu socjalistycznego w Niemczech Engels był autorem

najważniejszych artykułów, jakie się ukazywały w „Volksstaat” i w „Vorwärts”. Większość z nich – jak

np. „Sprawy społeczne w Rosji”, „Pruska gorzałka w niemieckim Reichstagu”, „W kwestii

mieszkaniowej”, „Bakuninowcy w działaniu” 11 – wyszła następnie drukiem w postaci broszur.

W roku 1870, po przeniesieniu się z Manchesteru do Londynu, Engels został członkiem Rady

Generalnej Międzynarodówki, gdzie mu powierzono utrzymywanie łączności z Hiszpanią, Portugalią i

Włochami.

Najnowsza seria artykułów, którą ogłosił w „Vorwärts” pod ironicznym tytułem „Pana Dühringa

przewrót w nauce” (w odpowiedzi na rzekomo nowe teorie pana E. Dühringa, dotyczące nauki w ogóle i

socjalizmu w szczególności), zebrane w tomie, miały ogromne powodzenie u socjalistów niemieckich. W

niniejszej broszurze dajemy najistotniejsze fragmenty z części teoretycznej tej książki. Stanowią one

swego rodzaju Wprowadzenie do socjalizmu naukoweg o 12 .

8 W wydaniu francuskim Lafargue w tym miejscu dopisał: „Manifest Komunistyczny jest jednym z najcenniejszych dokumentów

nowoczesnego socjalizmu. Pozostaje on nadal jednym z najbardziej sugestywnych i jasnych wykładów rozwoju społeczeństwa

burżuazyjnego i ukształtowania się proletariatu, który ma położyć kres społeczeństwu kapitalistycznemu. W tym dziele, jak

również w opublikowanej o rok wcześniej rozprawie Marksa pt. «Nędza filozofii», dobitnie sformułowano po raz pierwszy teorię

walki klas”. – Red.

9 Wydarzenia te opisał Engels w pracy pt. „Niemiecka kampania o konstytucję Rzeszy” (patrz: Karol Marks, Fryderyk Engels,

„Dzieła”, t. 7, Warszawa 1963). – Red.

10 Patrz t. 7 „Dzieł” Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, Warszawa 1963, ss. 385486. – Red.

11 Patrz t. 18 „Dzieł” Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, Warszawa 1969, ss. 229321, 525545, 616629 oraz tom 19,

Warszawa 1972, ss. 4359. – Red.

12 Pod tekstem Marks tu dopisał:

„Drogi Lafargue!

Oto owoc mojej konsultacji (wczoraj wieczór) z Engelsem.

Proszę poprawić styl, nie zmieniając treści.

Szczerze oddany

Karol Marks ”. – Red.

– 4 –

www.skfmuw.w.pl

Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok)

Fryderyk Engels

Przedmowa do pierwszego wydania niemieckiego

[1882 r.]

Poniższa publikacja powstała z trzech rozdziałów mojej pracy pt. „Pan Eugeniusz Dühring

dokonuje przewrotu w nauce”, Lipsk 1878. Zestawiłem je dla mego przyjaciela Pawła Lafargue'a w celu

przetłumaczenia na francuski i uzupełniłem je kilkoma dalszymi wywodami. Przekład francuski,

przejrzany przeze mnie, ukazał się najpierw w „Revue socialiste”, następnie zaś w osobnym wydaniu pod

tytułem: „Socialisme utopique et socialisme scientifique”, Paryż 1880. Przekład polski mojej broszury,

dokonany według tłumaczenia francuskiego, wyszedł niedawno z druku w Genewie pod tytułem

„Socyjalizm utopijny a naukowy”, Imprimerie de l'Aurore, Geneve 1882 [Drukarnia „Przedświtu”,

Genewa 1882].

Nadspodziewane powodzenie lafargowskiego przekładu w krajach, gdzie mówią po francusku, a

zwłaszcza w samej Francji, nasunęło mi pytanie, czy nie byłoby również pożyteczne osobne wydanie tych

trzech rozdziałów po niemiecku. W tymże czasie redakcja zuryskiego „Socjaldemokraty” 13 powiadomiła

mnie, że w Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej wysuwa się powszechne żądanie wydawania

nowych broszur propagandowych, i zapytała, czy nie zechciałbym przeznaczyć na ten cel owych trzech

rozdziałów. Oczywiście zgodziłem się i oddałem moją pracę do dyspozycji.

Ale początkowo nie była ona bynajmniej napisana dla bezpośredniej propagandy masowej. Jak

mogła nadać się do tego praca posiadająca przede wszystkim charakter czysto naukowy? Jakie zmiany w

formie i treści były potrzebne? Jeśli chodzi o formę, to wątpliwości budzić mogły tylko liczne wyrazy

obce. Ale już Lassalle nie skąpił zgoła słów obcych w swych mowach i pismach propagandowych, i o ile

mi wiadomo, nie uskarżano się na to. Od tamtego czasu nasi robotnicy czytają znacznie regularniej,

znacznie więcej gazet i oswoili się odpowiednio lepiej z wyrazami obcymi. Ograniczyłem się więc do

usunięcia wszystkich niekoniecznych wyrazów obcych. Przy nieuniknionych wyrazach obcych

zrezygnowałem z załączenia tak zwanych tłumaczeń wyjaśniających. Nieuniknione wyrazy obce –

przeważnie ogólnie przyjęte terminy naukowotechniczne – nie byłyby przecież nieuniknione, gdyby

można było bez nich się obejść, gdyby były przetłumaczalne. Tłumaczenie wypacza zatem ich sens i,

zamiast wyjaśnić, mąci. O wiele bardziej pomaga tu wyjaśnienie ustne.

Natomiast treść, śmiem twierdzić, sprawi robotnikom niemieckim mało trudności. Trudny jest w

ogóle tylko rozdział trzeci, a i to w znacznie mniejszym stopniu dla robotników, jako całościowe ujęcie

ich warunków życiowych, niż dla „wykształconych” burżua. W licznych wyjaśniających dopiskach, które

tu porobiłem, miałem na względzie nie tyle robotników, ile raczej czytelników „wykształconych”, takich

np., jak pana posła von Eynerna, pana tajnego radcę Henryka von Sybla i innych Treitschków

opanowanych nieposkromioną żądzą popisywania się raz po raz w druku swą przeraźliwą ignorancją i

kapitalnym niezrozumieniem socjalizmu jako jej wynikiem. Jeśli Don Kichot kruszy swą kopię w walce z

wiatrakami, to odpowiada to jego powołaniu i roli; ale Sancho Pansie nie możemy na to pozwolić żadną

miarą.

Tacy czytelnicy zapewne też się zdziwią, gdy natkną się w szkicu historii rozwoju socjalizmu na

kosmogonię KantaLaplace'a, nowoczesne przyrodoznawstwo i Darwina, na klasyczną filozofię

niemiecką i Hegla. Ale socjalizm naukowy jest przecież w istotnej swej części wytworem niemieckim i

13 „Der Sozialdemokrat” – organ centralny socjaldemokracji niemieckiej w okresie działania ustawy przeciw socjalistom.

Ukazywał się w Zurychu (18791888) i Londynie (18881890). W latach 19691970 DietzVerlag w NRD wydał w Berlinie w

trzech foliantach pełną fotooffsetową reedycję tego pisma. – Red.

– 5 –

www.skfmuw.w.pl

Fryderyk Engels – Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1880 rok).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: