żydzi izrael przymierze.pdf

Przymierze, wypełnienie i judaizm w Liście do Hebrajczyków

Przymierze, wypełnienie i judaizm

w Liście do Hebrajczyków

John Fischer

Tłumaczenie: Zespół

List do Hebrajczyków długo był postrzegany jako dynamiczna rozprawa pokazująca jak Jezus wypełnił

Stary Testament i judaizm. Judaizm i Stary Testament często są rozumiane jako piękne obrazy Jego

[Jezusa] charakteru i urzędów, które same w sobie przeminęły wraz z Jego przyjściem. Argumentacja

przebiega następująco: „Judaizm wskazywał na Mesjasza Jezusa. Gdy On przyszedł, umarł i

zmartwychwstał, wypełnił religijny system żydowski. Dlatego system ten jest już nieważny, ponieważ

jego funkcja wskazująca na Mesjasza została wypełniona. Wynika stąd, iż stosowanie żydowskich

elementów pobożności (w tym uwielbienia) oznacza powrót do 'starego życia'. Wymaga ono ponownego

wejścia 'pod Prawo [zakon]' i powrotu do systemu przeciwnego dziełu łaski, dokonanemu przez Jezusa.

To z kolei stanowi zaprzeczenie wypełnienia przezeń Prawa [zakonu].” [1]

Czy List do Hebrajczyków powinien być rozumiany w taki sposób? W celu prawidłowej interpretacji tego

tekstu, powinniśmy najpierw zrozumieć jego tło i kontekst. Wymaga to analizy następujących zagadnień:

istoty przymierza zawieranego na Bliskim Wschodzie, istoty wypełnienia w Biblii oraz natury narodu i

wierzeń adresatów listu. Właściwe zrozumienie kluczowych fragmentów Listu do Hebrajczyków wymaga

zatem wstępnego studium.

Istota przymierza zawieranego na Bliskim Wschodzie

Istnieją uderzające podobieństwa między biblijnymi fragmentami dotyczącymi przymierza, np. II Mojż. 20

nn. I V Mojż, a traktatami Hetytów z czternastego i trzynastego wieku p.n.e.. Mimo, iż jesteśmy również

w posiadaniu przykładów traktatów późniejszych, teksty biblijne zdecydowanie korespondują z

wcześniejszymi. [2] Wykazują one identyczną strukturę i sekwencję poszczególnych elementów.

1. Preambuła, identyfikująca inicjatora przymierza [II Mojż. 20:1; V Mojż. 1:1-5].

2. Wstęp historyczny, wyszczególniający relacje istniejące między stronami przed zawarciem przymierza

[II Mojż. 20:2; V Mojż. 1:6-3:29].

3. Warunki przymierza, które dzielą się na dwie kategorie:

a. Warunki ogólne [II Mojż. 20:3-17, 22-26; V Mojż. 4-11; oraz

Przymierze, wypełnienie i judaizm w Liście do Hebrajczyków

b. Warunki szczegółowe [II Mojż. 21-23, 25-31; III Mojż. 1-25; V Mojż. 12-26.

4. Zarządzenia dotyczące:

a. Umieszczenia kopii przymierza w świątyniach bogów obydwóch stron [II Mojż. 25:16; V

Mojż. 31:9,24-26.

b. Regularnego publicznego odczytywania treści przymierza [V Mojż. 31:31:10-13

5. Świadkowie, wezwani w celu poświadczenia ważności przymierza [V Mojż. 4:26; 30:19; 31:28; II

Mojż. 24:4; V Mojż. 31:26.

6. Przekleństwa i błogosławieństwa, związane z wypełnieniem warunków przymierza:

a. Błogosławieństwa [III Mojż. 26:3-8; V Mojż. 28:1-14]

b. Przekleństwa [III Mojż. 26:14-33; V Mojż. 28:15-68]

7. Przysięga posłuszeństwa i ceremonia ratyfikacyjna [II Mojż. 24:1-11; V Mojż. 27; 29:10,12 [3]

Podobne przymierza nie były zawierane między stronami równymi sobie — nazywano je przymierzami

zwierzchnictwa, a umowa dotyczyła wielkiego króla [suzerena] i narodu, który w jej wyniku stawał się

wasalem. Na podstawie przymierza [umowy] wasal składał przysięgę lojalności i zaufania wobec suzerena

z wdzięczności za dobrodziejstwa, które już wcześniej otrzymał. [4] W ten sposób przymierze stanowiło

oficjalną deklarację panowania wielkiego króla [suzerena] nad poddanym mu narodem [wasalem]. Tym

samym przymierze nakładało określone zobowiązania na suzerena, związane z przywództwem, ochroną i

przejawami dobroci dla drugiej strony umowy. Historyczny wstęp do przymierza służył jako zachęta i

przypomnienie dzieł suzerena w tym zakresie. Był on skonstruowany tak, by pobudzać naród wasali do

zaufania i wdzięczności, co miało zachęcać do przestrzegania obowiązków nałożonych w poszczególnych

punktach przymierza.

Przymierze [czy też traktat lub umowa] ze swojej istoty narzucało pewną formę związku prawnego i

dlatego stanowiło poważną gwarancję stałych więzi między stronami. „Szalom” oznacza relację

przesyconą pokojem i harmonią. Przymierze było zatem pomyślane jako sposób wprowadzenia

uporządkowanych stosunków opartych na prawie, stanowiąc podstawę dobrych relacji pomiędzy stronami

w życiu codziennym. [5]

Taki rodzaj przymierza niósł ze sobą konkretne konsekwencje. Ustanawiało ono władzę Boga nad

Izraelem, a obietnica posłuszeństwa ze strony Narodu Wybranego stanowiła akt uznania tej władzy. [6]

Przymierza zawierane na Bliskim Wschodzie były stosowane zarówno do spraw codziennych, jak i

państwowych. Skoro Bóg króluje, to wszystkie dziedziny życia — czy to sprawy pomniejszej wagi, czy

Przymierze, wypełnienie i judaizm w Liście do Hebrajczyków

istotne kwestie, a nawet życie religijne — pozostaje pod Jego kierownictwem. Powyższe narzuca przyjęcie

perspektywy całościowej. Starożytny Izrael nie dzielił życia na dziedziny religijne i świeckie, jak to jest we

współczesnym świecie. Wszystko było poddane Królowi. [7]

Samo przymierze czyniło podział na dwie grupy ludzi: tych, wobec których stosowano przymus i tych,

którzy żyli wedle normalnych zasad pokojowych. Istniała tutaj pewna linia demarkacyjna — wszyscy

związani przymierzem doświadczali pokojowych relacji z suzerenem, a pozostali byli traktowani przy

użyciu siły. Pogwałcenie zasad ustalonych w przymierzu zwykle skutkowało wyrzucenie poza obręb

przymierza. [8] Z drugiej strony, pokój i błogosławieństwo wskazywały na to, że przymierze pozostaje w

mocy. Nie zostało złamane, trwało, a relacje z niego wynikające trwały nieprzerwanie.

Podstawową funkcją przymierza było ustanowienie wspólnoty interesów pomiędzy królem i jego

wasalami. [9] Dlatego przymierze formuje wspólnotę — tworzą się wspólne zwyczaje, wspólne poglądy,

wspólne życie. Oznaczało to dzielenie życia, natury i zwyczajów, co prowadziło do stopniowego

jednoczenia woli stron. Jedność ta dowodziła, że strony związały się przymierzem w konkretnym celu, a

każda z nich stanowiła jakby część jednego organizmu. Im bliższe były więzy wewnątrz niego, tym lepsza

komunikacja poszczególnych członków, na wzór biblijnej koncepcji bycia „doskonałym ku” drugiej stronie

(„Niechże tedy będzie serce wasze doskonałe ku Panu” - I Król. 8:61 Biblia Gdańska). Kiedy to nastąpiło,

strona silniejsza wkładała w tę relację siłę swego charakteru, a strona słabsza dążyła do jeszcze

ściślejszego zjednoczenia, by cieszyć się takim wzmocnieniem. [10] Zatem Boża wola i plan miały

charakteryzować związek między Bogiem a Izraelem.

W samym rdzeniu tej relacji znajduje się miłość, która stanowi do niej klucz. Historyczny wstęp do

przymierza mówi o tym bardzo wyraźnie, wskazując na łaskawe dzieła króla [suzerena] przed

zainicjowaniem i zawarciem przymierza, a także określa fundament więzi wynikającej z umowy. Potężną

demonstracją miłości było wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej [por. V Mojż. 1:1-8:40]. To z kolei

było poprzedzone miłością do praojców Izraela [V Mojż. 4:37; 7:7-11; 10:15]. Miłość nie tylko

zainicjowała tę relację, lecz miała również przesycać całą jej kontynuację. Miłość i wdzięczność miały

wpływać na całe życie i sposób myślenia pod przymierzem. V Mojż. 5-11 można postrzegać jako

podkreślenie konieczności miłowania Boga całym sercem, ze szczególnym naciskiem nie na własne

możliwości lecz na wolę wypełniania zobowiązań zawartych w przymierzu. V Mojż. 6:4-6 przedstawia

klasyczny wyraz takiej miłości, której Bóg oczekiwał od Izraela w odpowiedzi na zainicjowanie

przymierza. Fragment ten wzywa do wyłącznego oddania się Bogu, wyrażonego poprzez miłowanie Go

całą istotą i osobowością. Zawiera również pewien całościowy model życia. Na przykład V Mojż. 12-25

jest jakby jego przewodnikiem — pokazuje konkretne przykłady wyrażania miłości i przywiązania do

Boga, a także miłość bliźniego jako ich naturalną konsekwencję. [11] V Mojż. 10:20 wyjaśnia owo

podkreślenie miłości. Użyte tutaj słowo „przylgnąć” jest identyczne jak w I Mojż. 2:24. W obydwu

przypadkach „przylgnięcie” wskazuje na relację miłości. Posłuszeństwo bez miłości jest możliwe, na

przykład w wojsku, lecz nie ma miłości bez posłuszeństwa — jeśli ktoś naprawdę kocha, to będzie starał

się zadowolić ukochaną osobę. Dobrym przykładem jest małżeństwo — kluczem do jego prawidłowego

funkcjonowania jest miłość. Jeśli relacja małżeńska się rozpada, wszystko kończy się w sądzie, który

Przymierze, wypełnienie i judaizm w Liście do Hebrajczyków

działa na bazie prawa [legalizmu]. Jednakże w V Mojż. Nawet w czasie wygnania i sądu nad Izraelem Bóg

obiecuje swemu narodowi miłość i miłosierdzie.) Gdy jakakolwiek relacja oparta na wolnej woli stron

zaczyna się załamywać, wtedy najważniejsze stają się regulacje prawne i w rezultacie pojawia się

legalizm. [12] A więc to miłość, a nie prawo [zakon] stanowi rdzeń relacji przymierza pomiędzy Bogiem a

Izraelem.

Historyczny wzorzec bliskowschodniego traktatu [przymierza] pokazuje, że rezultatem przymierza i relacji

z Bogiem nie było posłuszeństwo Prawu [zakonowi]. Wzorzec ten zawierał cudowne uwolnienie, Exodus,

przykład Bożej łaski. Dopiero po tym wydarzeniu nastąpiło zawarcie przymierza, a relacja została

sformalizowana, i to znów z inicjatywy Boga. Hengstenberg czyni wnikliwą uwagę, że właściwie samo

przymierze stanowiło formalną legalizację ustanowionej już wcześniej relacji, a nie ustalenie jej od

początku (por. II Mojż. 6:6-8 i sposób zastosowania wstępu historycznego w ówczesnych traktatach).

Istota przymierza ewidentnie poprzedza bezpośrednie wnioski z niego płynące, a także stanowi jego

fundament. Podsumowanie przymierza nie formułuje relacji pomiędzy stronami, lecz jest po prostu

uroczystym potwierdzeniem relacji już istniejącej. Taka sama zasada panuje w przypadku relacji

międzyludzkich — kontrakt prawny jedynie dopełnia i czyni legalną wobec otoczenia więź już istniejącą.

Jeszcze lepiej widać to w relacji między Bogiem a człowiekiem. [13]

Dopiero i wyłącznie po tym wszystkim – po wyjściu z Egiptu i sformalizowaniu relacji przymierza –

nastąpiło przekazanie Izraelowi nakazów i zakazów, które miały służyć jako wskazówki do

podtrzymywania tej relacji oraz mówiły, czego Bóg oczekuje od drugiej strony zawartego kontraktu. [14]

Dlatego też Tora nie powinna być postrzegana jako kodeks prawny. (W rzeczywistości słowo to oznacza

po hebrajsku „instrukcje”, a nie „prawo”). [15] Kodeksy prawne istniejące w czasach Mojżesza mogły

służyć jako wzorzec dla tekstów biblijnych. Wyraźna formuła przymierza widoczna zarówno w II jak i V

Księdze Mojżeszowej stanowi mocny dowód tezy, iż jest ono traktatem lub przymierzem, a nie kodeksem

prawnym. Znajdujemy tam deklarację Bożego królowania i wyboru ludu izraelskiego jako Jego własności.

Naród pozostający w relacji z Bogiem jako królem miał żyć według podanego przez Niego porządku,

zawartego w instrukcjach, czyli w Torze. Ten porządek życia był ważny dla odpowiedniej komunikacji

stron przymierza i został nadany ze względu na dobro wzajemnych relacji. Gdy naród wchodził w związek

przymierza z suzerenem, przyjmował z wdzięcznością określone zobowiązania, będące instrukcjami

dotyczącymi praktycznego wypełniania w codziennym życiu. [16] Istnieje pewna podstawowa zasada,

leżąca u podstaw ówcześnie zawieranych traktatów: korzyści uzyskane na ich podstawie lub związek z

nich wynikający zakładał logiczne konsekwencje w postaci określonych zobowiązań i odpowiedzialności.

We wszystkich przymierzach Starego Testamentu (włączają w to obiecane „Nowe Przymierze”) ustalenie

określonej relacji poprzedza podsumowanie przymierza i jest niezależne od jego potwierdzenia. Po tym,

jak Bóg ustalił tę relację ze względu na swoją łaskę, a człowiek odpowiedział na to przyjmując Boży dar

miłości - jak to zostało zobrazowane w samej formie przymierza i wymienione w obietnicach przymierza -

Bóg słusznie spodziewa się prowadzenia takiego życia, które jest wyrazem zmian zachodzących w wyniku

Przymierze, wypełnienie i judaizm w Liście do Hebrajczyków

nowej jakości. Ta jakość to nowe życie Człowieka Przymierza. Nawet w tak zwanych przymierzach

bezwarunkowych, zawartych z Noem (I Mojż. 9:9) i Abrahamem (I Mojż. 12:15), sama umowa wymusza

na osobie ją przyjmującej określone zobowiązania pośrednie i bezpośrednie, które później zostają

powtórzone i rozszerzone. [17]

Wzorzec traktatu bliskowschodniego ma zatem bezpośredni związek z istotą Tory. Konkretnie, suzeren

wychodzący z propozycją przymierza mówi: „Oto wszystkie dzieła, jakich dokonałem dla was. Nie

zasługiwaliście na nie, lecz mimo to Ja ich dokonałem. Teraz, ze względu na waszą wdzięczność i miłość,

oczekuję od was wierności mojej osobie i moim rządom. Oto, w jaki sposób możecie zademonstrować

waszą miłość do mnie; oto moje wskazówki.” Tak więc koncepcja przymierza pokazuje, że cały materiał

zawarty w Torze musi być rozumiany jako przejaw Bożej łaski. To Bóg stworzył naród [żydowski] oraz

ustanowił relację przymierza ze względu na swoją łaskę i łaskawie dostarczył wskazówek służących do

wyrażania tej relacji przez drugą stronę przymierza, kierującą się miłością i lojalnością.

Zanim zajmiemy się znaczeniem procedury odnowienia zawartej w przymierzach bliskowschodnich,

należałoby przyjrzeć się dokładniej Nowemu Przymierzu. Prorocy również określają je jako wieczne

przymierze pokoju (por. Jer. 32:40; Ez. 16:60; Iz. 54:10; 55:3, i inne.) Cullmann zauważa dynamiczną

współzależność pomiędzy starym i nowym, przeszłością a teraźniejszością.

„To, że przeszłość nigdy nie jest po prostu przeszłością, widać wszędzie (...). Przeszłość jest postrzegana

jako historia zbawienia w świetle teraźniejszości, lecz teraźniejszość nie może być odbierana jako historia

zbawienie bez pozytywnego zaprezentowania przeszłości (...). Historia zbawienia tworzy pewną całość i

jako taka pozostaje zawsze teraźniejszością”. [18]

Lecz czy ta współzależność wyjaśnia całkowicie treść 31 rozdziału Księgi Jeremiasza? Wydaje się całkiem

możliwe, że według słów Jeremiasza Nowe Przymierze powinno być postrzegane jako przymierze

odnowione. [19] Kilka fragmentów powiązanych z tym tekstem (Ez. 16:60 nn; Iz. 55:3; Mich. 7:18-20; a

szczególnie Jer. 33:14-22) wydaje się wskazywać, że przymierze to jest ratyfikacją wcześniejszych

przymierzy zawartych z Abrahamem, Mojżeszem i Dawidem. [20] Jedynie tym sensie Nowe Przymierze

może być postrzegane jako odnowa. Szereg autorów dostrzega ten fakt, m.in. Kalwin i Hengstenberg.

„Nowe Przymierze, które ma zająć miejsce Starego, jeśli spojrzeć na nie pod kątem formy [Hebr. 8:13],

jest w istocie realizacją Starego Przymierza. Spostrzeżenia te pozostają w doskonałej harmonii z

wcześniejszymi, dotyczącymi znaczenia zawarcia przymierza. Jak widzieliśmy, nie jest ono aktem

dokonywanym jednokrotnie, w momencie jego uroczystego uświęcenia, lecz przydaje się w każdym

czynie, poprzez który relacja przymierza jest potwierdzana”. [22]

Co więcej, jak wykazuje Kaiser [23], hebrajskie i greckie terminy określające „nowe” przymierze, często

oznaczają również „odnowione” lub „przywrócone”, jak choćby w określeniach „nów księżyca”, „nowe

serce” czy „nowe niebo i nowa ziemia”.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: