DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA
Dezynfekcja- to niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych znajdujących się na powierzchni
instrumentów medycznych oraz na powierzchni sprzętów szpitalnych
Środki dezynfekcyjne- to substancje, które są aktywne do form wegetatywnych. Mogą uszkadzać tkanki ludzkie, dlatego stosuje się je głównie do dezynfekcji przedmiotów
Procesy dezynfekcyjne wykonywane w szpitalu można podzielić na:
· Dezynfekcje przed sterylizacją
· Dezynfekcje sprzętu, który musi być jałowy, a powinien być zabezpieczony(dla chorego personelu)
STERYLIZACJA- to proces doprowadzający do całkowitej inaktywacji wszystkich form
życia drobnoustrojów
Sterylny w myśl różnych definicji może oznaczać przedmiot:
· Pozbawiony drobnoustrojów zdolnych do rozmnażania
· Pozbawionych wszelkich form życia i pozostający w stanie, tj.: odpowiednio opakowany z określonym terminem ważności, który gwarantuje sterylność po wyjałowieniu do czasu zużycia w tym, terminie
· Wolny od form żywych na skutek wyjaławiania z prawdopodobieństwem przeżycia drobnoustrojów jak 1:1000 000
Definicja sterylizacji określa że każdy np.: przedmiot, urządzenie, płyn uznawany jest za sterylny , jeżeli jest całkowicie wolny od jakichkolwiek żywych form drobnoustrojów (wegetatywnych, przetrwalników). Pojęcie stan sterylności jest jednoznaczne: przedmiot albo jest sterylny, albo nie jest sterylny.
Likwidacja drobnoustrojów może być:
· Środkami chemicznymi
· Metodami fizycznymi
Chemiczne środki przeciw drobnoustrojom:
1. Środki powierzchniowo czynne- przerywają dwuwarstwową błonę lipidową, zaburzając uporządkowanie białek i lipidów tworzących błonę.
Ø Środki kationowe: czwartorzędowe związki, amoniowe:
§ Chlorek alkilodimetylobenzyloalaminowy (chlorek benzalkonium, sterinol, zephiran)
§ Chlorek cetylodimetylobenzyloalaminowy (Tryton K-12)
§ Chlorek cetylopirydynowy (Halset, Dobendan, chlorek ceeprynu)
§ Chlorek dialkilodimetyloamonowy
Ø Środki anionowe: mydła kwasy tłuszczowe, dysocjujące w roztworze; środki te są najbardziej skuteczne przeciwko bakteriom Gram dodatnim:
§ Siarczan sodowy oeloilu (Duponol LS)
§ Sól sodowa siarczanu alkilofenoksyetylu (Tryton W-30)
Ø Środki niejonowe obejmujące rozpuszczalniki organiczne:
§ Związki fenolowe: Lizol, heksahlorofen: związki fenoloweczęsto stosuje się w połączeniu z mydłami i innymi roztworami bójczymi dla zarazków
§ Alkohole: metanol, etanol(optymalne stężenie etanolu dla celów dezynfekcyjnych wynosi 70%, alkohol izopropylowi
2. Środki denaturujące białko
Ø Kwasy lub zasady- skrajne wartości pH zaburzają trój wymiarową strukturę białek, prowadząc do ich denaturacji. Środki te stosuje się głównie jako preparaty konserwujące żywność- kwas:benzoesowy, salietylowy, mlekowy, pro-pionowy.
Ø Metale ciężkie( np.: rtęć, srebro, arsen)- wiążą się z grupami sylfhydrylowymi białek, które często są centrami aktywnymi enzymów. Związanie się z nimi metali ciężkich prowadzi do inaktywacji enzymó, które mają wpływ na reakcje niezbędne do przeżycia bakterii, preparaty:
§ Tiomersal(Thiomersal, Merthiolate)
§ Merbromina (Mercurochrom)
§ Azotan srebra( wysoce bakteriobójczy wobec gonokoków).
Ø Środki utleniające: nadtlenek wodoru, podchloryn sodowy, chlor gazowy- oddziałowują na białka i kwasy nukleinowe
§ Rozcieńczony nadtlenek wodoru(3%H2O2)stosowany do dezynfekcji skóry
§ Chlor i jego pochodne, stosowane do dezynfekcji wody i różnych przedmiotów
Ø Środki alkilujące- denaturują białko i kwasy nukleinowe zmieniając stopień utleniania grup czynnościowych tych cząsteczek; do tej grupy należą:
§ Formaldehyd
§ Tlenek etylenu
§ Aldehyd glutarowy(Aldesan)
Wymienione przykłady środków są powszechnie stosowane do ogólnego odkażania narzędzi, powierzchni oraz do tzw. Sterylizacji niskotemperaturowej instrumentów chirurgicznych i materiałów wrażliwych na temperaturę(np.: tworzywa sztuczne)
Fizyczne metody niszczenia drobnoustrojów
1. Wysoka temperatura
§ Inaktywuje drobnoustroje przez utlenianie ich składników wewnątrzkomórkowych
§ Denaturuje białko, powodując tworzenie się dużych agregatów białkowych(koagulacja)
§ Może powodować przerwanie łańcucha kwasów nukleinowych
Ø Gorąca para wodna- sterylizację parową przeprowadza się w autoklawach wypełnionych parą nasyconą pod określonym ciśnieniem, przez określony czas i w określonej temperaturze.
Ø Pasteryzacja- proces, w którym, stosuje się jednorazowo określoną temperaturę zmniejszając lub niszcząc formy wegetatywne drobnoustrojów do wartości określonych przepisami. Pasteryzacja nie niszczy przetrwalników bakterii, zarodników grzybów, wirusa zapalenia wątroby typu B. Stosowana jest głównie w przemyśle spożywczym.
Ø Tyndalizacja- pasteryzacja przeprowadzana raz dziennie przez trzy kolejne dni. Postępowanie takie niszczy formy wegetatywne i zarodniki, które po obniżeniu temperatury dla nich optymalnej- kiełkują. Po wykiełkowaniu jako formy wegetatywne bakterii lub grzybów niszczone są w czasie ponownego podwyższenia temperatury.
Ø Gorące suche powietrze- mniej skuteczne niż gorąca parowodna, dlatego konieczne jest stosowanie wyższych temperatur przez dłuższy czas(160º- 180ºC, 0,5-2h)obecnie odchodzi się od tej metody. Gorącym suchym powietrzem sterylizowało się głównie materiały, których nie można sterylizować gorącą parą wodną np.: substancje lepkie- woski, proszki, oleje mineralne, środki natłuszczające: metale(nie powstaje korozja), przedmioty szklane.
2. Promieniowanie- energia elektromagnetyczne o specyficznej długości fali może mieć głębokie, działanie na drobnoustroje.
Ø Promieniowanie nadfioletowe(UV) o długości fali 230-290 nm. działa silnie bakteriobójczo; najbardziej przydatne jest do wyjaławiania zamkniętych pomieszczeń np.: sal operacyjnych, boksów bakteriologicznych i wirusologicznych, sal chorych.
Ø Promieniowanie gamma- sterylizacja radiacyjna- silny strumień promieniowania głęboko przenika przez przedmioty i pyły; skuteczne dawki:0,1-2,5 megaradów.
3. Energia ultra dźwiękowa –wibracje dźwiękowe w górnym zakresie słyszalności i w zakresie ultradźwięków(20-100kHz) zabijają.
4. Filtracja- stosowana do sterylizacji płynów wrażliwych na wysokie temperatury np.: leki, podłoża hodowlane. Wykorzystuje się filtry o rozmiarze porów 14-0,023μm, które usuwają drobnoustroje zanieczyszczające płyn pozwalając jednocześnie na jego swobodne przesączanie się. Najczęściej stosuje się pory o wymiarze 0,22μm.
Czynnikami uwzględnianymi przy wyborze metody sterylizacji( jak również sposobu dezynfekcji) są:
· Wymagany stopień czystości mikrobiologicznej dla danego urządzenia
· Rodzaj materiału, z którego wykonane jest urządzenie
· Bezpieczeństwo metody (czynnika sterylizującego) dla personelu sterylizatorni oraz pacjętów i innych osób, które mają kontakt ze sprzętem poddanym sterylizacji
· Koszt metody i łatwość jej stosowania lub obsługi urządzenia sterylizującego.
Substancje czynne stosowane w dezynfekcji( a.)ALDEHYDY{w preparatach stosuje się formaldehyd, glikostal, glutaral- w niskich stężeniach wykazuja dzialanie bakteriobójcze, a w wyższych formaldehyd i glutaral inaktywuja także przetrwalniki i i wirusy. B>) pochodne fenolu { do prod środków dezynfekujących stos się o – fenylofenol, p-chloro-m – kreozol, te związki maja dobre właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, nie SA aktywne wobec prztrwalnikow i wirusow, c.) alkohole w wysokim stężeniu{ > 40% wykazuja szybkie dzialanie wobec bakterii i grzybow, prątków gruxliy, wirusów. D.) biguanidy( chloroheksydyna,- zakres zialania podobny do czwartorzędowych związków amonowych), e.) aktywny tlen( nadtlenek H, kwas nadoctowy, subst stale kt maja nosnik tlenu np. nadboran, nadwęglan), f.) chlorowce( chlor, jod- wykaują dobre dzialanjie wobec bakterii, grzybow, wirusow) g.) związki powierzchniowo- czynne ( są składowymi wielu srodków dezynfekcyjnych, redukuja napiecie powierzchniowe, zwilżają powierzchnie, usówaja z niej zanieczyszczenia, wspomagaja dezynfekcje). H.0związki kompleksujace ( składniki niekt środków dezynf, zawieraja fosforany i karboksylaty, intensywne dzialanie myjace), i.) sole alkaliczne( węglany, borany, krzemiany, maja właściwości chroniące meta,le przed korozja, reaguja z tłuszczami i olejami, w wyższych temp i przy długim czasie powoduja ich zamydlanie i rozpuszczanie, j.) barwniki i olejki zapachowe- dzialanie estetyczne.2.) zastosowanie srodków dezynfekcyjnych ( dezynfekcja narzedzi chirurgicznych Urządzeń medycznych, dezynfekcja w środowisku chorego)
METODY STERYLIZACJI 1.) sterylizacja wysokotemperaturowa(a.) s parą wodna pod ciśni9eniem – przeprowadzana jest w specjalnych urządzeniach zwanych sterylizatorami na pare wodna, w kt para pod ciśnieniem osiaga temp sterylizacji, b.) suche , gorace powietrze- metoda wycofana 2.) s. niskotemperaturowa( stos w przypadku wyjaławiania materiałów i urządzeń wrażliwych na wys temp i wilgoc
a.) techniki sterylizacji niskotemperaturowej wykorzystuja jako czynniki stertylizujace ( * tlenek etylenu[ powszechnie stos czynniki sterylizacji, proces przebiega w podcisnieniu, a po jego zakończeniu jest konieczna degazacja materiałów w aeratorach), * pary formaldehydu(urzadzenia wykorzystujące te technike działają w zakresie temperatur 60-70 stopniC, co uniemozliwia sterylizacje niektórych urządzeń, podobnie jak tlenek etylenu, pary formaldehydu SA toksyczne), * plazma gazu ( 1 z najnowszych technik steryl, źródłem plazmy jest nadtlenek H, plazma powst w warunkach głębokiej próżni, to metoda bezpieczna dla chorych i personelu medycznego, skutecznie niszczy wszystkie formy drobnoustrojów, zaleta jet krotki cykl- 75 min przebiegający w T=40 do 60 stopniC oraz możliwość sterylizacji narzedzi i urządzeń trermolabilnych wchodzących w bezpośredni kontakt z tkankami i plynami ustrojowymi chorych. Narzędzia i urzadzebnia medyczne opo wielokrotnej sterylizacjiplazmowej nie wykazuja zaburzen w funkcjonowaniu, plazma nie może być wykorzystana do sterylizacji olynow i produktow z lnu, papieru, celulozy * sterylizacja chemiczna ( kw nadoctowy 50 stopni C, 30 min_ brak toksycznych prod koncowych,{ aldehyd glutarowy- 10 h a po sterylizacji konieczność plukania sprzętu ze względu na toksyczno aldehydu,), * metody radiacyjne ( promieniowanie gamma, które jest stosowane w przemysle do wyjaławiania sprzętu jednorazowego użytku)
Badania środowiskowe obejmują przede wszystkim:** badania powierzchni urządzeń, sprzętów, podłóg ścian, ubrań itp.:* metodą kontaktową z użyciem płytek RODAC: po określeniu miejsca pobrania próbek, otwartą próbkę typu RODAC z wypukłym meniskiem podłoża agarowego należy przycisnąć do kontrolowanej powierzchni na 30 sekund i płytkę zamknąć. * metoda wymazów: z określonej, ograniczonej jałowym szablonem powierzchni, należy pobrać wymaz, wymazówką zwilżoną jałowym roztworem buforowanej soli fizjologicznej. * metoda wypłukiwań: smoczki, dreny, butelki, pojemniki i inne przedmioty z których nie można pobrać wymazów lub odcisków wytrząsa się lub przepłukuje w określonej ilości PBS.
** badanie powietrza: * metoda sedymentacji Kocha (półilościowa)- jest to metoda orientacyjna, nie pozwalająca określić liczby drobnoustrojów w jednostce powietrza; w wybranych miejscach pomieszczenia przy pozamykanych oknach i drzwiach rozstawia się otwarte płytki Petriego – z podłożem agarowym na ściśle określony czas. * metoda sedymentacji Oliwi era- do kontroli komór z nawiewem laminarnym jałowego powietrza (nastawia się 10 płytek Petriego- po inkubacji wszystkie posiewy powinny być ujemne)* metoda filtracyjna (ilościowa)- powietrze zasysane jest przez filtr żelatynowy osadzony w specjalnym urządzeniu; filtr przenosi się na odpowiednie podłoże i po inkubacji z liczby wyrosłych kolonii oblicza się liczbę drobnoustrojów w 1 m3 * metoda uderzeniowa( ilościowa)- powietrze zasysane przez różnego typu aparaty uderza w powierzchnie płytek typu RODAC lub specjalnych pasków o powierzchni 25cm2, po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie, a wynik odnosi się do 1m3
** badanie rąk: * metoda odciskowa- wykonuje się odcisk opuszków 5-ciu palców z każdej z rąk na osobnych płytkach agarowych np. RODAC: * niski poziom ryzyka- do 3 cfu\25 cm2, * *średni poziom ryzyka- do 25 cfu\25 cm2, *wysoki poziom ryzyka- 250 cfu\25 cm2, * bardzo wyskoki poziom ryzyka- > 250 cfu\25 cm2 * metoda wypłukiwań- palce rąk należy zanurzyć w płytce Petriego zawierającej 10 ml bulionu(jedna ręka na jedną płytkę)i pocierać opuszkami o dno płytki przez 1 minutę.
Zagrożenia chorobami zakaźnymi. POLSKA, ** czynniki bakteryjne; * gruźlica,* błonica( szczególnie zagrożone są osoby mające kontakt z uchodźcami ze wschodu m.in.: policja, pracownicy celni, personel medyczny ,mieszkańcy regionów wschodnich). * dury brzuszne i salmonelozy (zależne od lokalnej sytuacji epidemiologicznej) * czerwonka bakteryjna, * pałeczka krztuśca, * S.pneumoniae (pneumokokowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych), * H.influenzae typ b ( zapalenie opon mózgowo rdzeniowych), * choroby weneryczne: kiła, rzeżączka, Ch.trachomatis, pałeczki hemofilne, * boreliozy (przenoszone przez kleszczcze) **czynniki wirusowe *wirus grypy, * wirus ptasiej grypy (przeloty ptaków), * wzw typu A,B,C * HIV, * wirus różyczki (szczególnie dla młodych kobiet pracujących w środowisku dzieci) * choroby wirusowe przywiezione z zagranicy, * kleszczowe zapalnie mózgu ** ŚWIAT- tereny endemiczne gdzie przebywając można się zarazić bakteriami, grzybami, wirusami, pasożytami charakterystycznymi dla danego terenu. ** bakterie * maczugowiec błonicy ( tereny wschodnie) * gruźlica *riketsjozy- ograniczenie geograficzne ( głównie USA –gorączkę Gór Skalistych,ospę riketsjową, dur wysypkowy), gorączka guzkowa śródziemnomorska: Europa, Afryka, kraje azjatyckie. * gorączka Q- Coxiella burnetti( były przypadki notowane w Polsce) * serotypy Salmonella przywieziona z zagranicy, * cholera ( zachorowanie należy zgłaszać WHO) : kraje azjatyckie, Indie, Bangladesz, Malezja,Chiny, Arabia Saudyjska ** grzyby * dimorficzne * blastomykoza( głównie Ameryka Północna), * histoplazmoza: USA, Niektóre kraje Ameryki Łacińskiej( Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Urugwaj), Afryka. * kokcydioidomykoza: endemiczne obszary południowej Kalifornii, Arizony, Nowego Meksyku, południowo- zachodniego Teksasu, Ameryka Środkowa, Argentyna, Paragwaj,Wenezuela, Boliwia, Kolumbia, północno- wschodnia Brazylia * sporotrychoza: rejony endemiczne- Ameryka Łacińska: m.in. Urugwaj, północna Argentyna, południowo- wschodnia Brazylia, Kolumbia, Wenezuela; Azja Południowo- Wschodnia, Afryka Południowa, * parakokcydioidomykoza: tereny endemiczne w Ameryce Łacińskiej, głównie w Brazylii. * lombomykoza- tereny Amazonii, Brazylii ** chromoblastomykoza: tereny endemiczne od Wilna do Moskwy, Japonia, południowy Madagaskar, pustynne tereny Afryki, Australii, Wenezueli, Meksyku i Azji ** wirusy *...
Nomnomnom2110