mgr Jolanta Sadek
MODELE PIELĘGNOWANIA
„Praktyka bez teorii jest jedynie rutyną, tylko teoria może przynieść ducha inwencji”
Pasteur
Pielęgniarstwo jest młodą dyscypliną naukową, której początków należy doszukiwać się w pracach Florence Nightingale.
Podstawowym zadaniem nauki o pielęgnowaniu jest definiowanie pojęć, ukazywanie i wyjaśnianie istoty związków zachodzących między poszczególnymi pojęciami, formowanie uogólnień i praw.
Posługując się pojęciem „teoria” na poziomie szkoły pielęgniarskiej mamy na myśli treści prezentowane na zajęciach teoretycznych. W ten sposób oddzielamy to, co teoretyczne od tego, co praktyczne (z reguły od czynności pielęgnacyjnych). Jest to prawidłowe rozumienie teorii, jednak w szerszym, naukowym znaczeniu teoria to grupa twierdzeń o wzajemnych relacjach zachodzących pomiędzy pojęciami, z których można wnioskować o dużej liczbie obserwacji czy też zjawisk. Każda teoria naukowa tworzona jest przez naukowca (lub grupę naukowców), który opisuje i wyjaśnia zjawiska stanowiące przedmiot zainteresowania.
* Teorie składają się z grupy pojęć.
* Pojęcia to abstrakcyjne cechy badanych przedmiotów czy zjawisk np. zdrowie, adaptacja, samopielęgnowanie. Pojęcia mogą stanowić część teorii, ale same w sobie nie wystarczają do jej sformułowania.
* Model: graficzne lub symboliczne przedstawienie zjawiska lub zjawisk – przy minimalnym użyciu słow. Do ukazania relacji zachodzących pomiędzy pojęciami wykorzystywane są strzałki lub inne symbole graficzne.
Modele pielęgniarstwa ukazują w (sposób graficzny) czym jest pielęgniarstwo z punktu widzenia autorów poszczególnych modeli.
Klasyfikacja teorii pielęgniarstwa
I. Podział ze względu na zasięg zastosowania teorii w praktyce pielęgniarskiej
- teorie szerokiego zasięgu
- teorie średniego zasięgu
- teorie lokalne
II. Podział ze względu na poziom strukturalizowania teorii
- filozofie
- modele koncepcyjne
- teorie
III. Podział ze względu na genezę wiodących treści teorii
- środowiska
- potrzeb
- systemów
- interakcji międzyludzkich
Najkorzystniejszy z punktu widzenia poznawczego wydaje się podział oparty o podstawowe treści, na które są zorientowane teorie, gdyż pozwala na stosunkowo precyzyjne rozpoznanie zakresu niezbędnej wiedzy i odnoszenie jej do praktyki zawodowej
Co każdy model powinien zawierać? → koncepcje, charakterystykę modelu, zdefiniowanie pojęć: osoba, zdrowie, środowisko i pielęgniarstwo
W pielęgniarstwie światowym znanych jest siedemnastu teoretyków pielęgniarstwa, a ich teorie określane mianem klasycznych przypisywane są jednej z 4 kategorii takich jak:
· środowisko
· potrzeby
· systemy
· wzajemne oddziaływanie
W każdej teorii istnieją 4 centralne pojęcia:
· osoba
· zdrowie
· pielęgnowanie
Klasyczne teorie pielęgnowania w układzie historycznym.
ROK
TEORETYK
ŚRODOWISKO
POTRZEBA
SYSTEMY
WSPÓŁDZIANIE
1860
1932
1955
1960
1961
1962
1964
1966
1968
1970
1971
1972
1976
1977
1979
(1918-2004)
Nightingale
Peplau
Henderson
Abdellah
Orlando
Hall
Wiedenbach
Levine
Johnson
Rogers
Orem
King
Travelbe
Neiman
Roy
Kinlein
Watson
Roper
x
Model koncentryczny – środowiskowy
U podstaw tej koncepcji znalazła się filozofia pielęgniarstwa wyrażająca głęboki wgląd autorki w problemy życia i zdrowia człowieka
Poglądy F. Nightingale koncentrowały się wokół uwalniania człowieka od cierpień, zachowywania i umacniania jego zdrowia oraz wokół osiągania przez niego coraz wyższego poziomu doskonałości. Autorka w swej koncepcji pielęgniarstwa wyróżniła dwa jego rodzaje:
1. Pielęgniarstwo ogólne
- opracowała „ Notes on nursing – what it is and what is not” „Uwagi o pielęgniarstwie – czym ono jest i czym nie jest”
- uważała, że wiedzę pielęgniarską jako podstawową w troszczeniu się o swoje zdrowie powinien znać każdy człowiek
- do szerokiego upowszechnienia pielęgniarstwa ogólnego wskazywała konieczność wprowadzenia „misjonarek zdrowia” które powinny docierać do wszystkich, rozmawiać z ludźmi i uczyć ich opiekowania się zdrowiem
2. Pielęgniarstwo właściwe
- to z kolei jest zawodem przygotowującym kobiety do zapewnienia opieki chorym w szpitalach
- program szkolenia zapewniał ścisłe łączenie zdobywania koniecznej wiedzy, kształtowania umiejętności zawodowych, a także kształtowania postaw moralnych i zaangażowania pielęgniarskiego
- przygotowanie pielęgniarek do tej opieki wymaga podstaw naukowych oraz szkolenia przy łóżku chorego
- stwierdziła, że pielęgniarstwo jest sztuką o charakterze moralnym, nacechowane miłością do ludzi
- autorka bardzo mocno podkreślała odrębność pielęgniarstwa od medycyny i konieczność pełnej samodzielności pielęgniarstwa
***********************
Koncentruje się na środowisku.
Ośrodkiem tej teorii jest człowiek reagujący na różne czynniki środowiska (głównie natury sanitarno-higienicznej), które albo sprzyjają albo przeszkadzają siłom zdrowotnym
W procesach naprawczych zachodzących w organizmie pacjenta, potrzebuje on pomocy pielęgniarki, która we właściwy sposób potrafi wpłynąć na środowisko i usuwać z niego to, co stwarza przeszkody tym siłom – usuwanie tego, co niekorzystne i zastępowanie ich tym, co korzystne dla organizmu
Wymienia elementy środowiska, które uznaje za najważniejsze, są to:
● Czyste powietrze
● Czystość
● Światło
● Ciepło
● Cisza
● Dieta
Autorka wskazuje, że środowisko jest jednym z głównych źródeł choroby. Zaobserwowała, że choroba rozwija się najczęściej w małych, ciemnych i wilgotnych pomieszczeniach. Chorobie można zapobiegać lub przyspieszać proces zdrowienie poprzez zapewnienie warunków przeciwnych do tych, które wywołują chorobę.
Florence Nightingale zwraca również uwagę na edukację zdrowotną – ludzie zrozumieją istotę czynników środowiskowych, gdy będą edukowani w zakresie istotnych faktów dotyczących zdrowia.
Zdrowie: Dobre samopoczucie i możliwość pełnego wykorzystania posiadanych sił.
Autorka przedstawia zdrowie w pryzmacie zapobiegania chorobom poprzez środowiskowe czynniki zdrowia.
Choroba: Proces naprawczy, którego natura naznaczona jest potrzebą opieki. Choroba jest naturalnym wysiłkiem uzdrawiania zatrucia, utraty sił lub reakcją przeciwko warunkom, w których znajduje się człowiek.
Rolą pielęgniarki jest zapobieganie przerwaniu procesu naprawczego i zapewnienie optymalnych warunków do jego wzmocnienia.
Pacjent: Postrzegany jest biernie i odgrywa rolę pasywną. Natomiast pielęgniarka i środowisko wpływają w znacznym stopniu na pacjenta.
Powtórzmy założenia:
· pielęgnowanie pozostaje w ścisłym związku z tym, co się dzieje w środowisku fizycznym otaczającym człowieka
· zdrowie człowieka uzależnione jest od środowiska
· pielęgnowanie odnosi się do zdrowia, a samo zdrowie jest ściśle powiązane ze środowiskiem
· zadaniem osoby pielęgnującej jest zadbanie o środowisko pacjenta
è Kanony pielęgniarstwa
2. zdrowie domu, mieszkania, szpitala
· dobre oświetlenie
· właściwe usuwanie nieczystości
· korzystanie z czystej, nieskażonej wody
· właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)
3. światło – potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego –„słońce jest malarzem ciała i duszy”
4. hałas – czynnik bardzo stresujący
5. różnorodność – świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.
·...
sabhan81