Teoria pielęgnowania_ modele.doc

mgr Jolanta Sadek

MODELE PIELĘGNOWANIA

„Praktyka bez teorii jest jedynie rutyną, tylko teoria może przynieść ducha inwencji”

Pasteur

Pielęgniarstwo jest młodą dyscypliną naukową, której początków należy doszukiwać się w pracach Florence Nightingale.

Podstawowym zadaniem nauki o pielęgnowaniu jest definiowanie pojęć, ukazywanie i wyjaśnianie istoty związków zachodzących między poszczególnymi pojęciami, formowanie uogólnień i praw.

Posługując się pojęciem „teoria” na poziomie szkoły pielęgniarskiej mamy na myśli treści prezentowane na zajęciach teoretycznych. W ten sposób oddzielamy to, co teoretyczne od tego, co praktyczne (z reguły od czynności pielęgnacyjnych). Jest to prawidłowe rozumienie teorii, jednak w szerszym, naukowym znaczeniu teoria to grupa twierdzeń o wzajemnych relacjach zachodzących pomiędzy pojęciami, z których można wnioskować o dużej liczbie obserwacji czy też zjawisk.
Każda teoria naukowa tworzona jest przez naukowca (lub grupę naukowców), który opisuje i wyjaśnia zjawiska stanowiące przedmiot zainteresowania.

* Teorie składają się z grupy pojęć.

* Pojęcia to abstrakcyjne cechy badanych przedmiotów czy zjawisk np. zdrowie, adaptacja, samopielęgnowanie. Pojęcia mogą stanowić część teorii, ale same w sobie nie wystarczają do jej sformułowania.

* Model: graficzne lub symboliczne przedstawienie zjawiska lub zjawisk – przy minimalnym użyciu słow. Do ukazania relacji zachodzących pomiędzy pojęciami wykorzystywane są strzałki lub inne symbole graficzne.

Modele pielęgniarstwa ukazują w (sposób graficzny) czym jest pielęgniarstwo z punktu widzenia autorów poszczególnych modeli.

Klasyfikacja teorii pielęgniarstwa

I. Podział ze względu na zasięg zastosowania teorii w praktyce pielęgniarskiej

- teorie szerokiego zasięgu

- teorie średniego zasięgu

- teorie lokalne

II.           Podział ze względu na poziom strukturalizowania teorii

- filozofie

- modele koncepcyjne

- teorie

III.  Podział ze względu na genezę wiodących treści teorii

- środowiska

- potrzeb

- systemów

- interakcji międzyludzkich

Najkorzystniejszy z punktu widzenia poznawczego wydaje się podział oparty o podstawowe treści, na które są zorientowane teorie, gdyż pozwala na stosunkowo precyzyjne rozpoznanie zakresu niezbędnej wiedzy i odnoszenie jej do praktyki zawodowej

Co każdy model powinien zawierać? → koncepcje, charakterystykę modelu, zdefiniowanie pojęć: osoba, zdrowie, środowisko i pielęgniarstwo

W pielęgniarstwie światowym znanych jest siedemnastu teoretyków pielęgniarstwa, a ich teorie określane mianem klasycznych przypisywane są jednej z 4 kategorii takich jak:

·         środowisko

·         potrzeby

·         systemy

·         wzajemne oddziaływanie

W każdej teorii istnieją 4 centralne pojęcia:

·         osoba

·         zdrowie

·         środowisko

·         pielęgnowanie

Klasyczne teorie pielęgnowania w układzie historycznym.

Wielka teoria Florence Nightingale

Model koncentryczny – środowiskowy

U podstaw tej koncepcji znalazła się filozofia pielęgniarstwa wyrażająca głęboki wgląd autorki w problemy życia i zdrowia człowieka

Poglądy F. Nightingale koncentrowały się wokół uwalniania człowieka od cierpień, zachowywania i umacniania jego zdrowia oraz wokół osiągania przez niego coraz wyższego poziomu doskonałości. Autorka w swej koncepcji pielęgniarstwa wyróżniła dwa jego rodzaje:

1.      Pielęgniarstwo ogólne

-        opracowała „ Notes on nursing – what it is and what is not”  „Uwagi o pielęgniarstwie – czym ono jest i czym nie jest”

-        uważała, że wiedzę pielęgniarską jako podstawową w troszczeniu się o swoje zdrowie powinien znać każdy człowiek

-        do szerokiego upowszechnienia pielęgniarstwa ogólnego wskazywała konieczność wprowadzenia „misjonarek zdrowia” które powinny docierać do wszystkich, rozmawiać z ludźmi i uczyć ich opiekowania się zdrowiem

2.      Pielęgniarstwo właściwe

-        to z kolei jest zawodem przygotowującym kobiety do zapewnienia opieki chorym w szpitalach

-        program szkolenia zapewniał ścisłe łączenie zdobywania koniecznej wiedzy, kształtowania umiejętności zawodowych, a także kształtowania postaw moralnych i zaangażowania pielęgniarskiego

-        przygotowanie pielęgniarek do tej opieki wymaga podstaw naukowych oraz szkolenia przy łóżku chorego

-        stwierdziła, że pielęgniarstwo jest sztuką o charakterze moralnym, nacechowane miłością do ludzi

-        autorka bardzo mocno podkreślała odrębność pielęgniarstwa od medycyny i konieczność pełnej samodzielności pielęgniarstwa

***********************             

Koncentruje się na środowisku.

Ośrodkiem tej teorii jest człowiek reagujący na różne czynniki środowiska (głównie natury sanitarno-higienicznej), które albo sprzyjają albo przeszkadzają siłom zdrowotnym

W procesach naprawczych zachodzących w organizmie pacjenta, potrzebuje on pomocy pielęgniarki, która we właściwy sposób potrafi wpłynąć na środowisko i usuwać z niego to, co stwarza przeszkody tym siłom – usuwanie tego, co niekorzystne i zastępowanie ich tym, co korzystne dla organizmu

Wymienia elementy środowiska, które uznaje za najważniejsze, są to:

● Czyste powietrze

● Czystość

● Światło

● Ciepło

● Cisza

● Dieta

Autorka wskazuje, że środowisko jest jednym z głównych źródeł choroby. Zaobserwowała, że choroba rozwija się najczęściej w małych, ciemnych i wilgotnych pomieszczeniach. Chorobie można zapobiegać lub przyspieszać proces zdrowienie poprzez zapewnienie warunków przeciwnych do tych, które wywołują chorobę.

Florence Nightingale zwraca również uwagę na edukację zdrowotną – ludzie zrozumieją istotę czynników środowiskowych, gdy będą edukowani w zakresie istotnych faktów dotyczących zdrowia.

Zdrowie: Dobre samopoczucie i możliwość pełnego wykorzystania posiadanych sił.

Autorka przedstawia zdrowie w pryzmacie zapobiegania chorobom poprzez środowiskowe czynniki zdrowia.

Choroba: Proces naprawczy, którego natura naznaczona jest potrzebą opieki. Choroba jest naturalnym wysiłkiem uzdrawiania zatrucia, utraty sił lub reakcją przeciwko warunkom, w których znajduje się człowiek.

              Rolą pielęgniarki jest zapobieganie przerwaniu procesu naprawczego i zapewnienie optymalnych warunków do jego wzmocnienia.

Pacjent: Postrzegany jest biernie i odgrywa rolę pasywną. Natomiast pielęgniarka i środowisko wpływają w znacznym stopniu na pacjenta.

Powtórzmy założenia:

·         pielęgnowanie pozostaje w ścisłym związku z tym, co się dzieje w środowisku fizycznym otaczającym człowieka

·         zdrowie człowieka uzależnione jest od środowiska

·         pielęgnowanie odnosi się do zdrowia, a samo zdrowie jest ściśle powiązane ze środowiskiem

·         zadaniem osoby pielęgnującej jest zadbanie o środowisko pacjenta

è    Kanony pielęgniarstwa

1. wentylacja i ogrzewanie – wskazanie na czystość powietrza

• w pomieszczeniach zamkniętych – wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie odpowiedniej wilgoci
• na terenach otwartych (zanieczyszczenia) – wilgoć, dym, gazy, pyły

2.      zdrowie domu, mieszkania, szpitala

·         dobre oświetlenie

·         właściwe usuwanie nieczystości

·         korzystanie z czystej, nieskażonej wody

·         właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)

3.       światło – potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego –„słońce jest malarzem ciała i duszy”

4.       hałas – czynnik bardzo stresujący

• głośne rozmowy
• muzyka
• sposób poruszania się (hałas gdy ktoś idzie)

5.       różnorodność – świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.

·...