ZAPALENIE OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH.doc

ZAPALENIE OPON MÓZGOWO – RDZENIOWYCH I MÓZGU

·         Ostra choroba zakaźna objawiająca się stanem zapalnym opony miękkiej i pajęczynówki oraz zmianami w przestrzeni podpajęczynówkowej i w komorach mózgu.

·         Czynniki etiologiczne – najczęściej bakterie i wirusy, bardzo rzadko grzyby i pasożyty a wyjątkowo riketsje.

·         Wszystkie przypadki tych zapaleń, niezależnie od etiologii, podlegają w Polsce obowiązkowi zgłoszenia do stacji sanitarno-epidemiologicznej oraz obowiązkowi hospitalizacji.

ROPNE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO – RDZENIOWYCH I MÓZGU

Etiologia

·         Najczęściej -  dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych -  Neisseria meningitidis i paciorkowiec zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae.

·         Rzadziej - otoczkowa pałeczka Gram -ujemna Haemophilus influenzae typ b  –  80% zakażeń.

·         Może być chorobą pierwotną ograniczoną wyłącznie do OUN, lub wtórną zmianą narządową rozwijającą się w przebiegu posocznicy.

·         Pierwotne ogniska – najczęściej migdałki, zatoki przynosowe, ucho środkowe, zęby, oskrzela.

·         Rzadko do zakażenia dochodzi  drogą kropelkową, wziewną.

·         Sprzyjają zapaleniu nieprawidłowe połączenia przestrzeni oponowej z jamą nosowo –gardłową, zatokami, z uchem środkowym.

Obraz kliniczny

·         Niezależnie od czynnika etiologicznego przebieg bardzo podobny, okres wylęgania 1-5 dni, początek nagły temperatura do 40o C, bóle głowy, mięśni karku, nudności, wymioty, w 2-3 dobie pojawiają się objawy oponowe  - sztywność karku, objawy oponowe Kerniga – Brudzińskiego – Flataua, później zaburzenia świadomości, pobudzenie psychoruchowe, odosobnione niedowłady, afazja ruchowa, czuciowa, porażenia nerwów czaszkowych.

·        W niewielkim odsetku przypadków zapalenie opon i mózgu rozwija się w przebiegu posocznicy spowodowanej przez  Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella  –  ciężki przebieg – występuje niekiedy wstrząs septyczny i rozsiane wykrzepianie śródnaczyniowe.

·         rozpoznaniu decyduje wynik badania płynu mózgowo –rdzeniowego ciśnienie > 200 mm H20, zwiększone stężenie białka ( najczęściej  > 2g/l ), dodatnie odczyny globulinowe, zwiększona leukocytoza  > 1000 w 1mm3, badanie bakteriologiczne z antybiogramem.

Leczenie

·         Po rozpoznaniu ropnego tła antybiotyki przenikające do płynu mózgowo-rdzeniowego – cefalosporyny III i IV generacji  - Biotaksym, Rocephin,  + Penicilina G i.v., czasami w ciężkich przypadkach dodatkowo aminoglikozydy + metronidazol. 

·         Leczenie trwa około 2 tygodni.

·         Leczenie objawowe p/obrzękowi mózgu sterydy, mannitol.

Rokowanie

·         Poważne.

NIEROPNE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO RDZENIOWYCH I MÓZGU

GRUŹLICZE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH I MÓZGU

§        **Jest z reguły gruźlicą popierwotną tzn. wtórną do istniejącego poza OUN ogniska zakażenia.

§        **U osób z obniżoną odpornością, głównie komórkową prątki z ogniska pierwotnego umiejscowionego najczęściej w płucach wysiewają się do naczyń krwionośnych i z krwią przedostają się do innych narządów m.in. do OUN, gdzie wywołują zapalenie o największym nasileniu na podstawie mózgu.

Obraz kliniczny

·         Początek powolny, skryty, podstępny, rzadko gorączka do 38oC,  niebawem dołączają się objawy oponowe a potem mózgowe – zaburzenia świadomości, utrata przytomności, porażenia nerwów czaszkowych.

·         Płyn mózgowo-rdzeniowy - przejrzysty, lekko opalizujący, wypływa pod ciśnieniem – u 60% białko > 2g/l, liczba leukocytów 250-500/mm3, glukoza < 2.5mmol/l,  prątki wykrywa się sporadycznie, częściej w posiewach lub w próbie biologicznej (metoda PCR rzadko używana).

Rozpoznanie

·         Obraz kliniczny, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Leczenie

·         Tuberkulostatyki – Isoniazyd, Rifampicyna, Pyrazinamid, czasami jeszcze etambutol.

Rokowanie

·         Poważne, często pozostają trwałe następstwa.

ZAPALENIE OPON MÓZGO-RDZENIOWYCH I MÓZGU  W PRZEBIEGU LISTERIOZY

·         Listerioza  - choroba odzwierzęca spowodowana przez Gram – dodatnią pałeczkę Listeria monocytogenes, szeroko rozpowszechnioną w przyrodzie.

·         Rezerwuarem są zwierzęta domowe i wolno żyjące ptaki i ryby.

·         Choroba dotyczy osób > 60 roku życia, wyniszczonych, często w trakcie leczenia immunosupresyjnego.

·         Początek choroby nagły – objawy oponowe, potem mózgowe, porażenia nerwów czaszkowych.

Rozpoznanie

·         Objawy kliniczne i badanie bakteriologiczne płynu mózgowo-rdzeniowego + odczyny serologiczne.

Leczenie

·         Penicylina benzylowa, amikacyna, metronidazol.

Rokowanie

·         Poważne – śmiertelność 60 %.

WIRUSOWE ZAPALENIA OPON MÓZGOWO-RDZENIOWYCH I  MÓZGU

Etiologia

·         Enterowirusy: Coxsackie A i B, ECHO, liczne enterowirusy.

·         Wirus zapalenia przyusznic dawniej często, obecnie po wprowadzeniu szczepień rzadko, wirusy opryszczki, różyczki, cytomegalii, wścieklizny, arbowirusy.

Epidemiologia

·         Zakażenia enterowirusowe występują głównie późnym latem i wczesną jesienią.

Objawy kliniczne

·         Rozwijają się stopniowo w ciągu kilku dni – chorzy skarżą się na ból gardła, gorączkę, złe samopoczucie, bóle mięśniowe, gorączkę, potem ospałość wymioty, silne bóle głowy i sztywność karku z towarzyszącymi lub nie objawami Brudzińskiego i Kerniga.

Rozpoznanie

·         Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

·         Ciśnienie płynu może być podwyższone.

·         Leukocytoza umiarkowanie podwyższona 100 – 500/mm3.

·         Stężenie glukozy prawidłowe.

·         Stężenie białka prawidłowe lub umiarkowanie podwyższone.

·         Hodowla tkankowa wirusów udaje się w 25 – 30% przypadków.

Leczenie

·         W większości przypadków objawowe i ogólnie podtrzymujące.

·         Czasami stosuje się acyklowir w opryszczkowym zapaleniu.

GRZYBICZE ZAPALENIE OPON MÓZGOWO – RDZENIOWYCH I MÓZGU

·         Bardzo rzadko występuje w Polsce, dotyczy wyłącznie osób z bardzo słabą odpornością, wyniszczonych przewlekłą chorobą lub po długotrwałym leczeniu antybiotykami o szerokim spektrum, lub cytostatykami i sterydami.

·         Etiologia – Cryptococcus neoformans, Candida albicans i Aspergillus fumigatus.

·         Wrota zakażenia – układ oddechowy, przewód pokarmowy.

·         Obraz kliniczny – przebieg przewlekły, a symptomatologia i zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym podobne do zmian wywołanych przez prątki gruźlicy.

·         Rozpoznanie – znalezienie grzybów w płynie mózgowo – rdzeniowym.

·         Leczenie – Amfoterycyna B, Flukonazol.