WŚCIEKLIZNA  (Rabies, Lyssa)

·         Ostra choroba wirusowa OUN zwierząt ssących przenoszona przez ślinę na człowieka – wywoływana przez wirusy RNA z rodziny Rhabdoviridae.

·         W krajach europejskich głównym rezerwuarem jest dziki lis. Pokąsane przez chorego lisa dzikie zwierzęta lub domowe – borsuki, jenoty, psy, koty – mogą się stać źródłem zakażenia dla człowieka.

·         Wściekliznę stwierdzono także wśród nietoperzy jaskiniowych.

·         Drobne gryzonie – szczur, mysz, wiewiórka – chociaż niekiedy od nich izolowano wirusa wścieklizny, nigdy dotychczas nie były przyczyną zachorowania człowieka na wściekliznę.

·         Brak dowodów zakażenia wścieklizną drogą naturalną tzn. przez ślinę  od chorego człowieka. Udokumentowano przeniesienie wścieklizny na osobę nie zakażoną przez przeszczepienie rogówki pobranej ze zwłok człowieka zmarłego na wściekliznę.

·         Do zakażenia dochodzi przez wprowadzenie wirusa ze śliną do rany podczas pokąsania przez chore zwierzę.

·         Zanieczyszczenie materiałem skażonym  - śliną lub mózgiem- uszkodzonej skóry, spojówek lub błon śluzowych również może być groźne.

·         Dotykanie, głaskanie, przenoszenie chorego lub padłego na wściekliznę zwierzęcia, tylko wyjątkowo może być wskazaniem do podjęcia postępowania profilaktycznego.

Obraz kliniczny

·         Postać pobudzeniowa lub porażenna.

·         Okres wylęgania - szerokie granice 10 dni – 6 tygodni, zależy prawdopodobnie od dawki wirusa i odległości miejsca wprowadzenia od OUN.

·         Okres zwiastunów - 1 – 4 dni  -  mrowienia ,pieczenia parestezje w miejscu pokąsania, złe samopoczucie, nudności i wymioty.

·         Pełny obraz chorobowy – objawy nadmiernego pobudzenia ruchowego – napady drgawek ze skurczami mięśni karku po małych bodźcach np. głos lub światło.

·         Charakterystyczna obecność skurczów mięśni połykowych na widok lub głos lejącej się wody – hydrofobia – tylko w postaci pobudzeniowej.

Rozpoznanie

·         Staranny wywiad epidemiologiczny – trudny w przypadkach kłusownictwa, metodą immunofluorescencji bezpośredniej wykazuje się obecność wirusa we włóknach nerwowych wycinków skóry, metodą reakcji łańcuchowej z polimerazą wykrywa się wirusowe RNA.

Leczenie

·         Zapewnienie bezwzględnego spokoju, leczenie objawowe na oddziale intensywnej terapii, podawanie leków zwiotczających przy pobudzeniu, prowadzenie kontrolowanego oddechu przy porażeniach.

Rokowanie 

·         W 90%  nieuchronna śmierć.

Leczenie rany powstałej wskutek ukąszenia przez zwierzę podejrzane o wściekliznę:

1. Postępowanie ogólne – dokładne oczyszczenie rany, podanie  przypominającej dawki szczepionki p/tężcowej, podanie antybiotyku o szerokim spektrum.

2. Profilaktyka p/wściekliźnie

:

a)      czynniki wpływające na  decyzję

§         typ ekspozycji – lizanie czy ukąszenie

§         gatunek zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę

§         stan szczepienia zwierzęcia i pacjenta

§         występowanie wścieklizny na danym obszarze

b)     metody zapobiegania wściekliźnie:

§         ludzka immunoglobulina przeciw wściekliźnie HRIG – human rabies immune globulin powinna być podana w celu zapewnienia odporności biernej

§         dawkę dzieli się na pół; połowę dawki wstrzykuje się wokół rany, a drugą połowę podaje się domięśniowo

§         szczepionka uzyskana na ludzkich komórkach diploidalnych HDCV – human diploid cell vaccine powinna być podana w dniach 0, 3, 7, 14, 28 po ekspozycji

§         możliwość użycia szczepionki w profilaktyce po ekspozycji wynika z długiego okresu wylęgania wścieklizny, co pozwala na wywołanie ochronnej odpowiedzi immunologicznej przed pojawieniem się objawów chorobowych

Zwalczanie

·         **Intensywne szczepienia zwierząt domowych.

·         **Nadzór nad bezdomnymi zwierzętami.

·         **Zmniejszenie rezerwuaru wśród dzikich zwierząt.

·         **Wprowadzenie żywej szczepionki p/wściekliźnie dla populacji dzikich zwierząt.
**Ścisła kwarantanna importowanych zwierząt.

Zapobieganie

·         Dostępne są skuteczne i bezpieczne szczepionki - nie obserwuje się takich ubocznych objawów jak dawniej.

·         Osoby mające zawodowy częsty kontakt ze zwierzętami – u weterynarzy wykonujących sekcje padłych zwierząt coraz powszechniej stosuje się szczepienia zapobiegawcze.