PEŁZAKOWICA (entameboza, ameboza)

·         Rozpowszechniona w świecie inwazja jelita grubego, wywołana przez pełzaka czerwonki – Entamoeba histolytica – pierwotniak poruszający się za pomocą pseudopodiów.

·         Występuje w postaci aktywnego trofozoitu , przebywającego w jelicie grubym lub atakującego tkanki, oraz w postaci otorbionej – cysty zakaźnej.

·         Obecnie na świecie 500 mln ludzi jest nosicielami E. histolytica.

·         W  Polsce ok. 1 %.

·         Częstość pełzakowicy  zależy od lokalnego stanu sanitarnego.

·         Człowiek zaraża się cystami E. histolytica, z których powstają 4 trofozoity, mnożące się  dalej przez podział bezpośredni w świetle jelita.

·         Inwazja może być bezobjawowa i wygasa spontanicznie po kilku latach.

·         Patogenne działanie polega głównie na niszczeniu tkanek przez lityczne oddziaływanie pasożyta na komórki żywiciela np. w ścianie jelita grubego, wątrobie, płucach, w mózgu lub
w skórze.

·         Rozmiar zmian od pogrubienia śluzówki - do głębokich owrzodzeń.

Obraz kliniczny

·         Różnorodność objawów pełzakowicy jest duża – objawy skąpe lub rozliczne, dotyczą  przewodu pokarmowego lub odległych narządów – przebieg gwałtowny, ostry, a także powolny.

·         W zespole jelitowym – biegunka, bóle brzucha, wzdęcia, chudnięcie.

·         W czerwonce pełzakowej zwiększa się liczba krwisto – śluzowych wypróżnień.

·         Nierzadkim powikłaniem nie leczonej pełzakowicy jest perforacja jelita.

·         U 10% zakażonych powstaje ropień wątroby.

·         Wyjątkowo może być pełzakowica mózgu.

Rozpoznanie

·         Mikroskopowe stwierdzenie pasożyta w stolcu lub w materiale pobranym w czasie rektoskopii.

·         Ostatnio są możliwości rozpoznania pełzakowicy na podstawie wykrycia w stolcu specyficznych antygenów pasożyta.

Leczenie

·         Metronidazol, tynidazol, tetracyklina, erytromycyna.

Występowanie

·         Obecnie pełzakowica występuje prawie wyłącznie u osób podróżujących do krajów endemicznych lub jest nabyta od osoby zarażonej za granicą.

GIARDIAZA (lamblioza)

·         Pospolita inwazja jelita cienkiego w kraju i na świecie wywołana przez Giargia intestinalis synonim  Giargia = lamblia – stąd nazwa lamblioza.

·         Inwazja przenosi się łatwo przez kontakt lub na drodze pokarmowej.

·         G. intestinalis występuje w postaci trofozoitu i cysty. 

·         W Polsce ok. 3 % populacji jest zarażonych.

·         Odsetek większy u dzieci. Epidemie lambliozy wywoływane są przez wodę skażoną cystami lambli – rutynowe chlorowanie wody nie zabija cyst.

·         Zapobieganie zarażeniu przez odpowiednie zabezpieczenie kału ludzi i zwierząt oraz ścieków, przestrzeganie zasad higieny osobistej – mycie rąk i czystości środków spożywczych.

Obraz kliniczny

·         Objawy chorobowe występują u 10 % inwazji.

·         Objawy kliniczne różne – biegunki, bóle brzucha, stany podgorączkowe, towarzyszące zespoły wątrobowo  - trzustkowe i rzekomo wrzodowe.

Rozpoznanie

·         Stwierdzenie obecności lambli w kale lub w treści dwunastniczej, testy immunoenzymatyczne.

Leczenie

·         Tinidazol, furazolidon, ercefuryl.

TOKSOPLAZMOZA

·         Zakażenia  Toxoplasma gondi są pospolite, najczęściej przewlekłe i bezobjawowe lub skąpo objawowe.

·         Poważnym problemem są nieliczne przypadki toksoplazmozy wrodzonej, toksoplazmoza oczna, neurotoksoplazmoza i toksoplazmoza rozsiana zwłaszcza u osób z niedoborami odpornościowymi, np. po terapii immunosupresyjnej lub z AIDS.

·         Toksoplazma gondi występuje w 3 postaciach rozwojowych – trofozoitu, cysty i oocysty, oraz w 2 kręgach żywicieli : w przewodzie pokarmowym kota – trofozoity i oocysty i w tkankach prawie wszystkich ssaków i niektórych ptaków – trofozoity, cysty.

·         Człowiek zaraża się Toksoplazma gondi przez:

o       pożywienie, wodę i ręce zanieczyszczone oocystami przez kał kota

o       spożywanie surowego mięsa – wieprzowiny – zawierającego cysty

o       przenikanie trofozoitów T. Gondi od matki przez łożysko do płodu – toksoplazmoza wrodzona

o       przypadkowy kontakt z trofozoitami T. Gondi – przetoczenie krwi, transplantacja narządów, zakażenie laboratoryjne

Obraz kliniczny

·         Wyróżnia się toksoplazmozę nabytą i wrodzoną – ostrą, podostrą i przewlekłą – objawową i bezobjawową – pierwotną i nawrotową – dotyczącą określonych układów lub narządów, limfadenopatia toksoplazmowa, neurotoksoplazmoza, toksoplazmoza oczna lub rzadziej uogólniona.

·         Toksoplazmoza nabyta – limfadenopatia.

·         Toksoplazmoza wrodzona – zarodek lub płód ulegają zarażeniu w następstwie parazytemii u matki – poronienia – zaawansowane zmiany w OUN – microcephalia, hydrocephalia, padaczka wrodzona, niedorozwój umysłowy i psychomotoryczny.

·         Toksoplazmoza oczna

·         Neurotoksoplazmoza – u osób z AIDS i niektórymi nowotworami  i leczonymi cytostatykami.

Rozpoznanie

·         Wyniki badania serologicznego zależą od wielu czynników – interpretacja trudna, pomocne są badania techniką PCR.

Leczenie

·         Leki działają głównie na trofozoity, a nie na cysty – pirymetamina w skojarzeniu sulfadoksyną, biseptol.

PNEUMOCYSTOZA

·         Wywoływana  przez Pneumocystis carini.

·         Typowy pasożyt oportunistyczny.

·         Objawowe pneumocystozowe zapalenia płuc występuje u niemowląt i u osób z niedoborami immunologicznymi, np. w AIDS.

·         Cechy genomu, białek mitochondrialnych i enzymów są bardziej charakterystyczne dla grzybów niż pierwotniaków, niemniej tradycyjnie Pneumocystis carini jest omawiany wśród pierwotniaków.

RZĘSISTKOWICA  (trichomonosis)

·         Rzęsistek pochwowy  Trichomonas vaginalis – należy do dość pospolitych w Polsce wiciowców przenoszonych najczęściej drogą płciową –jest możliwe zarażenie przez używanie wspólnych ręczników, wanien.

·         W przewlekłych stanach zapalnych rzęsistek występuje w pochwie i cewce moczowej u kobiet oraz w cewce moczowej, gruczole krokowym i pęcherzykach nasiennych

·         u mężczyzn.

·         Rzęsistkowicę rozpoznaje się stwierdzając T. Vaginalis w rozmazach bezpośrednich z pochwy, w hodowli, przypadkowo w osadzie moczu.

Leczenie

·         Metronidazol, tinidazol.

ZIMNICA (malaria)

·         Wywoływana przez kokcydia rodzaju Plasmodium.

·         Jest najważniejszą inwazją pasożytniczą w skali światowej z uwagi na szerokie rozpowszechnienie oraz znaczną chorobowość i śmiertelność.

·         W Polsce obecnie stwierdza się jedynie przypadki zimnicy zawlekane z krajów endemicznych.

§         TRYPANOSOMOZY

§         LEISZMANIOZY

ROBAKI - NEMATODES   -  ROBAKI   OBŁE

OWSICA  (enterobioza)

·         Najczęstsza robaczyca w Polsce i w wielu krajach.

·         Inwazja owsika wskutek auto inwazji ma charakter przewlekły.

·         Chorobę powoduje owsik ludzki – pasożyt jelita ślepego i występuje wyłącznie u człowieka. Samica dł. ok. 1 cm.

·         Samice żyją ok. 4 tygodnie – po tym czasie wychodzą czynnie przez odbyt, pełzają po skórze krocza i wysychając giną.

·         Wywędrowanie owsików następuje wieczorem, po zaśnięciu człowieka.

·         Jaja są przylepiane do skóry  - z jaj wylęgają się larwy inwazyjne , które mogą opuszczać otoczkę jajową i wracają do jelita grubego – zjawisko retro inwazji.

·         Owsik łatwo przenosi się droga pokarmową – brudne ręce, skażone pożywienie.

·         Przestrzeganie higieny osobistej ma duże znaczenie w zapobieganiu owsicy.

Obraz kliniczny

·         Inwazja wyrostka może prowadzić do stanu zapalnego.

·         Uporczywy świąd odbytu, w wyniku zadrapań uszkodzenie naskórka  i zmiany wypryskowe, stany zapalne sromu i pochwy.

Rozpoznanie

·         Stwierdzenie samic w okolicy odbytu, w biegunkowym kale, w wymazach z okolicy odbytu.

Leczenie

·         Pirantel, vermox,  - leczy się wszystkich domowników.

GLISTNICA (ascaridioza)

·         Wywoływana przez glistę ludzką – ascaris lumbricoides

·         Samica o długości 20 – 35 cm.

·         Samiec 15 – 30 cm.  

·         Żyją średnio rok.

·         Samica rodzi ok. 65 mln jaj wydalanych z kałem.

·         Wewnątrz jaja wytwarza się larwa inwazyjna, która w glebie może przeżyć 6 lat.

·         Człowiek zaraża się inwazyjnym jajem glisty, która uwalnia się w jelicie cienkim z otoczki jaja i przez  naczynia krwionośne wędruje do wątroby i płuc, skąd po 10 dniach - odksztuszana wraca do jelita cienkiego.

Obraz kliniczny

·         Wyróżnia się 3 zespoły związane kolejno z wędrówką postaci larwalnych, inwazją  jelita cienkiego, powikłaniami glistnicy.

·         W płucach przyczyniają się do powstawania nacieków komórkowych, wysięków zapalnych, wybroczyn krwotocznych – z towarzyszącym kaszlem, stanami spastycznymi oskrzeli, eozynofilią.

·         Dolegliwości jelitowe - nawracające bóle brzucha, mdłości, czasami wymioty,

·         Obecne częste zmiany alergiczne skóry, stany spastyczne oskrzeli, stany kurczowe jelit.

Rozpoznanie

·         Znalezienie pasożyta wydalonego z kałem lub przez usta.

·         Badanie kału na obecność jaj.

Leczenie

·         Pirantel, vermox, albendazol, lewamizol.

CESTODES  TASIEMCZYCA  (taenia saginata)

·         Jest to najczęstsza tasiemczyca w Europie ze względu na zwyczaj spożywania surowego mięsa i znaczny stopień zanieczyszczenia środowiska ściekami.

·         W Polsce podlega obowiązkowej rejestracji i przymusowemu leczeniu.

·         Żywicielem tasiemca nieuzbrojonego jest człowiek, natomiast postacie larwalne rozwijają się u bydła.

·         Długość 4 – 10  m i składa się z ok. 2000 członów.

·         Końcowe człony maciczne wypełzają czynnie przez odbyt na zewnątrz.

·         Każdy człon zawiera ok. 100 tys. jaj , które dalej rozwijają się wyłącznie u bydła, gdzie powstaje postać pęcherzykowa  -  cysticercus ( wągier ) zawierający inwazyjną główkę tasiemca

·         Cysticercus jest postacią zakaźną dla człowieka.

·         Po 3 miesiącach dorasta do pełnej długości.

·         Może przebywać w jelitach do kilkudziesięciu lat, samoistne wyleczenie następuje bardzo rzadko.

Obraz kliniczny

·         Tasiemiec powoduje zmiany napięcia i kurczliwości jelita cienkiego, bóle nadbrzusza, mdłości, zmiany łaknienia.

·         Najbardziej przykre dla osób zarażonych są odczucia związane z samoistnym odchodzeniem członów tasiemca -  świadomość posiadania tasiemca jest dla wielu osób nieznośna.

Rozpoznanie

·         Łatwe z chwilą wydalania członów tasiemca, na podstawie członów można odróżnić  T. saginata  od  T. Solium.

·         Jaja tasiemca są wykrywane w 50% badań. Pasożyta można wykazać stwierdzając w kale swoiste antygeny tasiemca – coproantigen test.

Leczenie

·         Prazykwantel lub niklozamid – trudno zaleźć główkę tasiemca, stąd o skuteczności kuracji decyduje brak wydalania członów przez 4 miesiące.

TASIEMCZYCA-TAENIA (solium)

·         Niebezpieczna – może prowadzić...