Aspekty prawnopodatkowe upadłości likwidacyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością(1).pdf

INFOR LEX Księgowość

Strona 1 z 59

Prawo Przedsiębiorcy 7/2010 z 16.02.2010, str. 5

Piotr Skorupa

radca prawny w Kancelaria Radcy Prawnego LEGIS w KędzierzynieKoźlu, syndyk masy upadłości i tymczasowy nadzorca sądowy

przy Sądzie Rejonowym w Opolu

Aspekty prawnopodatkowe upadłości likwidacyjnej spółki z

ograniczoną odpowiedzialnością

Wstęp

Szybko postępujące zmiany w gospodarce, związane z przechodzeniem do wysokorozwiniętej

gospodarki rynkowej, zasadniczo mają na celu rozwój wszystkich grup przedsiębiorców, ale są

zarazem przyczyną powstawania takich okoliczności faktycznych, które skutkują upadkiem wielu

słabszych przedsiębiorstw. Jedynym rozwiązaniem w takiej sytuacji prawnofinansowej danego

przedsiębiorcy, w tym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, które moŜe spowodować chociaŜby

częściowe zaspokojenie wierzycieli upadłego podmiotu, jest wdroŜenie procedury upadłościowej i

przeprowadzenie całościowej likwidacji jego majątku.

Wszelkie kwestie i zagadnienia odnoszące się do postępowania upadłościowego wraz z jego skutkami

i wpływem na inne sfery gospodarcze są problematyką zbyt szeroką, aby mogły zostać omówione w

tym opracowaniu. Dlatego teŜ w pracy poruszono – oprócz ogólnych zagadnień wprowadzających,

dotyczących definicji i działalności przedsiębiorcy – jedynie ogólne kwestie związane z szeroko

rozumianymi aspektami prawnymi i podatkowymi procesu likwidacji przedsiębiorstwa w ramach

ogłoszonej upadłości.

Opracowanie składa się z czterech – oddzielnie omówionych, ale ze sobą bezpośrednio związanych –

grup zagadnień.

Na początku zawarte są rozwaŜania na temat przedsiębiorcy, jego istoty, celów i rodzajów tych

podmiotów gospodarczych, następnie zostały opisane formy prawnoorganizacyjne, w jakich

przedsiębiorcy funkcjonują w obrocie gospodarczym. Kolejny dział obejmuje omówienie oraz

wyjaśnienie zagadnień związanych z upadłością przedsiębiorcy – spółki z ograniczoną

odpowiedzialnością oraz przybliŜenie podmiotów związanych z tym procesem. W ostatniej części

opracowania zostały przeanalizowane i omówione zagadnienia związane z aspektami księgowymi i

podatkowymi likwidacji upadłościowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wydaje się, iŜ taki układ opracowania umoŜliwi zapoznanie się z szerokim zakresem zagadnień

związanych z przeprowadzanym wobec dłuŜnika, będącego spółką z ograniczoną odpowiedzialnością,

procesem upadłościowym, zarówno w kontekście uczestniczących w nim podmiotów, jak i

realizowanych procedur oraz wymogów prawnych i podatkowych im towarzyszących.

Rozdział I

Przedsiębiorca

Przedsiębiorca – istota, cechy

http://ksiegowosc.inforlex.pl/opracowaniakompleksowe/drukuj,01,I01.2010.007.000...

20110623

INFOR LEX Księgowość

Strona 2 z 59

Nie analizując szerzej, w aspekcie teoretycznym, omawianego zagadnienia, przedsiębiorcę można uznać za główną i

podstawową jednostkę organizacyjna działającą w ramach systemu gospodarczego. Podstawową cechą

charakteryzującą ten podmiot w sferze działalności gospodarczej jest jego nastawienie na osiąganie zysku w drodze

zaspokajania określonych, zgodnych z zakresem działania danego przedsiębiorstwa, potrzeb innych podmiotów

gospodarczych lub osób fizycznych.

Z powyższego wynika, że istota przedsiębiorcy – jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą – polega na

tym, iż jest on podstawowym elementem obrotu gospodarczego, którego zadaniem jest produkcja określonych dóbr

i/lub świadczenie usług w danych warunkach organizacyjnych oraz ekonomicznoprawnych.

Podstawowym, a zarazem niezbędnym dla funkcjonowania przedsiębiorcy warunkiem są natomiast określone

potrzeby, które mogą być zaspokojone w wyniku jego działalności (przez wytwarzanie określonych produktów lub

świadczenie usług danego rodzaju).

Nie bez znaczenia jest również fakt, iż jednym z podstawowych i najistotniejszych elementów działalności

przedsiębiorcy jest generowanie nadwyżki ekonomicznej w postaci dodatniej różnicy pomiędzy uzyskiwanymi

przychodami a poniesionymi kosztami. Taki stan finansowy pozwala nie tylko na uzyskanie zwrotu wniesionego

uprzednio kapitału, ale też umożliwia dalszy rozwój przedsiębiorcy.

Natomiast przedsiębiorcy, którzy w założonym przedziale czasowym nie generują nadwyżki ekonomicznej lub

generują stratę, mogą zostać postawieni w stan likwidacji lub upadłości.

Przechodząc z kolei na grunt obowiązujących przepisów prawa, najbardziej istotnym dla przeprowadzanych

rozważań będzie art. 43 1 kodeksu cywilnego. Przepis ten zawiera definicję przedsiębiorcy, wskazując, że jest nim

osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa

przyznaje zdolność prawną, prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Przywołany artykuł kodeksowy definiuje pojęcie przedsiębiorcy na użytek szeroko rozumianego prawa cywilnego.

Nie dokonując szerszej analizy należy tylko wskazać, że – zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 43 1 k.c. –

osoby fizyczne są uznawane za przedsiębiorców zarówno wtedy, gdy prowadzą działalność gospodarczą, jak i

profesjonalnie wykonywaną praktykę zawodową (np. radcowie prawni czy adwokaci). Chyba jednak najszerszą

grupą wśród prowadzących rozbudowaną działalność gospodarczą przedsiębiorców są osoby prawne (spółki prawa

handlowego, przedsiębiorstwa państwowe czy spółdzielnie).

Warto również dodać, iż z perspektywy definicji przedsiębiorcy zawartej w kodeksie cywilnym obojętnym dla

ustawodawcy jest rodzaj wykonywanej działalności gospodarczej. Z pewnością więc będzie objęta zakresem

przepisu zawartego w art. 43 1 k.c. działalność handlowa, usługowa, wytwórcza czy budowlana, przy jednoczesnym

braku wyłączeń oraz ograniczeń od określonej w tej normie prawnej definicji przedsiębiorcy.

Podsumowując, należy stwierdzić, że – na gruncie prawa cywilnego – obowiązuje dość szeroko zdefiniowane

pojęcie przedsiębiorcy.

Rodzaje przedsiębiorców

Przedstawiony poniżej podział przedsiębiorców na określone grupy bierze pod uwagę aspekt własnościowy tych

podmiotów, ujęty pod kątem kształtowania ich celów gospodarczych oraz omówione wyżej kwestie prawne

związane ze zdefiniowaniem pojęcia przedsiębiorcy na gruncie prawa cywilnego.

Przedsiębiorca jednopodmiotowy

Przedsiębiorca może mieć formę podmiotu działającego bez najemnej siły roboczej oraz tak ukształtowaną

działalność, w której można wyodrębnić właściciela i pracownika lub pracowników.

http://ksiegowosc.inforlex.pl/opracowaniakompleksowe/drukuj,01,I01.2010.007.000...

20110623

INFOR LEX Księgowość

Strona 3 z 59

Przedsiębiorca działający bez najemnej siły roboczej nie charakteryzuje się przykładowym podziałem na właściciela,

kadrę zarządzającą i pracowników. Taki typ przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą

jest chyba najbardziej rozpowszechnioną formą w obecnym systemie gospodarczym.

Z kolei, przedsiębiorca jednopodmiotowy, w którym następuje wyodrębnienie dwóch czynników – kapitału i pracy

(czyli właściciela i pracownika lub kilku pracowników), ma najczęściej niewielkie rozmiary. Nie pojawia się w nim

najemna kadra menadżerska, czyli nie dochodzi do oddzielenia sfery własnościowej od płaszczyzny zarządzania.

Przedsiębiorca wielopodmiotowy

Przedsiębiorcy tego typu mogą mieć zarówno formę mniej rozbudowaną pod względem majątkowokapitałowym,

jak i liczby podmiotów uczestniczących w interesie gospodarczym – właścicieli (np. spółki jawne, partnerskie czy też

małe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością), jak i być jednostkami o dużym kapitale i znacznej liczbie właścicieli

(np. duże spółki akcyjne).

Pierwszy typ przedsiębiorców obejmuje w szczególności jednostki będące własnością kilku osób, rzadziej podmiotów

instytucjonalnych. Ten typ przedsiębiorstwa charakteryzuje się zasadniczo:

– niewielką liczbą właścicieli oraz w miarę przejrzystą strukturą własnościową (udziałową), co pozwala precyzyjnie

ustalić granice uprawnień i obowiązków decyzyjnych opartych na prawie własności,

– z reguły wyłącznym udziałem we własności tzw. inwestorów aktywnych.

Omawiany typ przedsiębiorcy charakteryzuje się również pojawieniem się w wielu jego jednostkach organizacyjnych

najemnej kadry menadżerskiej, której wpływ na kształtowanie celów działalności danego przedsiębiorcy może być

jednak znikomy, ze względu na cechy własnościowe tej formy przedsiębiorstwa prywatnego. Kadra ta jest

klasyfikowana raczej jako najemna siła robocza, którą odróżnia od pozostałych pracowników wartość uzyskiwanych

zarobków oraz wysokość posiadanych kwalifikacji.

Z kolei, wskazani wyżej przedsiębiorcy wielopodmiotowi o rozbudowanej strukturze kapitałowej powstają z reguły w

formie spółek akcyjnych. Taka forma organizacyjna tych jednostek jest w wielu przypadkach wymagana przez

prawo (zarówno ze względu na konieczność zgromadzenia kapitału o znacznej wysokości, jak również biorąc pod

uwagę istniejący przymus prawny wykonywania określonej działalności wyłącznie w formie spółki akcyjnej, co ma

miejsce przykładowo w sytuacji prowadzenia banków czy też towarzystw ubezpieczeniowych).

Najczęściej, ze względu na dużą skalę działalności gospodarczej, w podmiotach tych występuje podział na trzy

grupy osób realizujących swoje interesy. Można do nich zaliczyć właścicieli, kadrę menadżerską–zarządzającą oraz

pracowników.

Przedsiębiorca państwowy

Przedsiębiorcy państwowi charakteryzują się tzw. typem własności wspólnej. Zarówno na gruncie teoretycznym, jak

i praktycznym niemożliwe jest zasadnicze i jednoznaczne określenie właścicieli środków produkcji. Wprawdzie

można tu brać pod uwagę np. Skarb Państwa jako właściciela danego przedsiębiorcy (np. przedsiębiorstwa

państwowego), ale, z kolei, on sam stanowi przecież pewien szeroko rozumiany konglomerat jednostek – osób

fizycznych zamieszkałych na terenie danego państwa.

Taka konstrukcja powoduje, że brak jest w jednostkach państwowych naturalnego celu, który występuje u

przedsiębiorców „prywatnych”, jakim jest maksymalizacja zysku.

Rola kadry menadżerskiej przedsiębiorcy państwowego jest znikoma w porównaniu do jednostek prywatnych.

Osoby te mogą być raczej bardziej zainteresowane w dążeniu do maksymalizacji swoich zarobków, zupełnie jednak

niezależnie od osiągania zamierzonych celów, a zwłaszcza generowania zysku przedsiębiorstwa.

Rozdział II

http://ksiegowosc.inforlex.pl/opracowaniakompleksowe/drukuj,01,I01.2010.007.000...

20110623

INFOR LEX Księgowość

Strona 4 z 59

Ogólne informacje z zakresu form prawnoorganizacyjnych spółek jako

przedsiębiorców

Spółki osobowe

Spółka cywilna

Spółka cywilna nie jest zasadniczo podmiotem, który można w praktyce uznać za „czystą” formę spółki. Spółka

cywilna jest w istocie umową, która w swoim zakresie obejmuje zobowiązanie wspólników do określonej formy

trwałego, zorganizowanego współdziałania (dwóch lub więcej osób) o opisanym w umownie charakterze, dla

osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Organizację i działanie spółki cywilnej normuje kodeks cywilny w art.

860–875.

Przedmiot wkładu do spółki może obejmować środki finansowe (także w postaci gotówki), ruchomości,

nieruchomości, prawa majątkowe oraz świadczenie usług. W spółce cywilnej nie ma możliwości dokonania zbycia

wkładu udziałowego osobom trzecim. Przyjęcie nowego wspólnika do spółki cywilnej wiąże się z przeprowadzeniem

stosownych zmian w umowie spółki. Wynika to z faktu, że – jak wskazano wyżej – spółka cywilna jest tylko quasi

spółką.

Spółki cywilne nie posiadają osobowości prawnej, ale rejestruje się je – a w zasadzie wspólników spółki – we

właściwym urzędzie gminy, prowadzącym ewidencję działalności gospodarczej. Nie ma tu więc, tak jak ma to

miejsce w przypadku spółek prawa handlowego, dokonania rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zgodnie z art. 864 k.c., wspólnicy spółki cywilnej za jej zobowiązania odpowiadają całym swoim majątkiem.

Odpowiedzialność wspólników ma przy tym charakter solidarny.

Należy zaznaczyć, iż ze względu na konstrukcję spółki cywilnej – to właśnie wspólnicy są podmiotami praw i

obowiązków (a nie spółka) i z powodu braku osobowości prawnej spółki cywilnej to oni są stroną w czynnościach

prawnych i procesowych dotyczących spółki.

Umowa spółki cywilnej może być zawarta zarówno z terminem nieokreślonym, jak i na czas określony, np. w celu

wykonania założonego w umowie i ustalonego przez wspólników konkretnego zadania.

Zawarcie umowy spółki cywilnej jest rozwiązaniem korzystnym dla prowadzenia prostej i ograniczonej działalności.

Należy jednak wskazać, że istnieją przedsiębiorcy posiadający taką formę prawną i prowadzący jednocześnie

działalność gospodarczą w szerszym zakresie.

Spółka jawna

Spółka jawna jest spółką osobową. Zasady związane z utworzeniem i funkcjonowaniem spółki jawnej zostały

opisane w art. 22 i następnych kodeksu spółek handlowych.

Jedną z podstawowych cech spółki jawnej jest solidarna odpowiedzialność wspólników oraz spółki za jej

zobowiązania. Odpowiedzialność ma charakter nieograniczony i obejmuje cały majątek spółki, a w przypadku jego

braku – również majątek własny wspólników (art. 22 § 2 k.s.h. z uwzględnieniem art. 31 k.s.h.). Spółka jawna

prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności oraz zawierać – zgodnie z art. 25

k.s.h. – w szczególności: firmę i siedzibę spółki, określenia wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich

wartość, przedmiot działalności oraz czas trwania spółki – jeżeli jest oznaczony.

Powstanie spółki jawnej (odmiennie niż ma to miejsce przy umowie spółki cywilnej) uzależnione jest od zgłoszenia

do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), gdyż powstaje ona de facto z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców

(art. 25 1 § 1 k.s.h.).

http://ksiegowosc.inforlex.pl/opracowaniakompleksowe/drukuj,01,I01.2010.007.000...

20110623

INFOR LEX Księgowość

Strona 5 z 59

Pomimo rejestracji w KRS, spółka jawna nie nabywa osobowości prawnej. Podmiot ten może jednak we własnym

imieniu nabywać prawa (przykładowo prawo własności nieruchomości), zaciągać zobowiązania oraz pozywać i być

pozywanym do sądu.

Każdy wspólnik może reprezentować spółkę oraz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Umowa spółki

lub uchwała wspólników może powierzyć prowadzenie spraw spółki jednemu lub kilku wspólnikom, przy czym nie

można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników (art. 38 § 1 k.s.h.). W

sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki wymagana jest zgoda wszystkich wspólników.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której dozwolone jest dokonanie przez wspólnika uprawnionego do prowadzenia spraw

spółki – bez uprzedniej uchwały – czynności nagłej, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę

(art. 43 i 44 k.s.h.).

Przedmiotem wkładów wspólników w spółce jawnej mogą być środki finansowe, ruchomości, nieruchomości, prawa

majątkowe oraz świadczenie usług na rzecz spółki. W razie wątpliwości uważa się, że wkłady wniesione przez

wspólników do spółki jawnej są równe.

Ogólnie rzecz ujmując, każdy ze wspólników może żądać podziału i wypłaty, z końcem każdego roku obrotowego,

całości wypracowanego przez spółkę jawną zysku. Wspólnik może także wystąpić z żądaniem corocznego

wypłacenia odsetek w wysokości nie większej niż 5 proc., od swojego udziału kapitałowego w spółce. Wniosek

wspólnika w tym przedmiocie może być złożony nawet w przypadku poniesienia starty przez spółkę (art. 53 k.s.h.).

Przyczyny rozwiązania spółki jawnej wymienia art. 58 k.s.h. Przepis ten wskazuje, że rozwiązanie spółki powodują:

– przyczyny przewidziane przez wspólników w umowie spółki;

– jednomyślna uchwała wszystkich wspólników o rozwiązaniu spółki;

– ogłoszenie upadłości spółki;

– śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;

– wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;

– prawomocne orzeczenie sądu.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest kolejną formą spółki osobowej regulowaną przez kodeks spółek handlowych (art. 86 i nast.).

Spółka partnerska prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą i zasadniczo ma na celu umożliwienie wspólnego

wykonywania wolnego zawodu przez wspólnikówpartnerów (np. partnerskie spółki prawnicze czy lekarskie).

Partnerami w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, które

zostały wymienione w art. 88 k.s.h. lub ewentualnie w odrębnej ustawie. Wśród wskazanych wyżej wolnych

zawodów, można przykładowo wymienić radców prawnych, adwokatów, aptekarzy, architektów, księgowych, czy

też lekarzy.

Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Wymaganą treść umowy

spółki partnerskiej reguluje art. 91 k.s.h.

Spółka partnerska wymaga zgłoszenia do KRS. Wpis tego podmiotu do rejestru ma charakter konstytutywny, co

oznacza, że spółka partnerska powstaje dopiero z chwilą wpisu do rejestru (art. 94 k.s.h.).

Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie. W spółce partnerskiej może też zostać ustanowiony

organ w postaci zarządu spółki. Takie rozwiązanie ma istotne znaczenia zwłaszcza w spółkach większego rozmiaru i

z pewnością usprawnia działalność tego podmiotu.

http://ksiegowosc.inforlex.pl/opracowaniakompleksowe/drukuj,01,I01.2010.007.000...

20110623

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: