Ocena wybranych parametrów postawy ciała dzieci i.pdf

Andrzej Szczygieł, Mariusz Janusz, Andrzej Marchewka

Zakład Kinezyterapii Instytutu Rehabilitacji

Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie

kierownik Zakładu: dr Marek Pieniążek

Ocena wybranych parametrów postawy ciała dzieci i

młodzieży przy użyciu nowoczesnej techniki diagnostyczno-

pomiarowej w aspekcie terapeutycznym.

Skolioza jest jednym z najtrudniejszych problemów współczesnej chirurgii, ortopedii i fizjoterapii.

Obiektywna diagnoza i stałe monitorowanie funkcjonalności poszczególnych układów, a

szczególnie kręgosłupa jest niezmiernie istotnym elementem pozytywnego efektu prowadzonego

procesu terapeutycznego.

Aktualnie można zauważyć wzmożone zainteresowanie postawą ciała człowieka zdrowego jak i

niepełnosprawnego, o czym świadczą realizowane liczne badania naukowe jak i publikacje w

fachowym piśmiennictwie krajowym i zagranicznym. Najnowsze rezultaty badań ukazują duży

procent deformacji w obrębie budowy i postawy ciała, kręgosłupa, miednicy, kończyn dolnych,

ustawienia głowy, barków, łopatek, tułowia.

Postawa właściwa, poprawna, fizjologiczna, "wymaga minimalnego napięcia" w każdym

połączeniu stawowym, zwiększenie tego napięcia przyczynia się do wytworzenia się tak zwanej

postawy zaburzonej, a następnie wadliwej [faulty posture].

Istnieje kilka diagnostycznych metod oceny postawy ciała pozwalających na uzyskiwanie mniej lub

bardziej obiektywnych danych dla celów naukowych oraz udokumentowania rezultatów ćwiczeń i

zabiegów leczniczo - korekcyjnych, wśród których znajdują się metody zaawansowane posługujące

się techniką komputerową. Na uwagę zasługują metody istniejące w naszym kraju, takie jak:

fotogrametryczna Mory, posturometr-S oparty na pomyśle Wielkiego i Śliwy oraz

sferofotogrametryczna metoda ISIS /integrated shape investigation system/ /2, 3, 4, 6, 7, 8/.

CEL PRACY:

Celem pracy jest przedstawienie i ocena wybranych rezultatów badania dzieci i młodzieży ze

skoliotyczną postawą ciała, z uwzględnieniem nowoczesnej, skomputeryzowanej nieinwazyjnej

techniki diagnostycznej.

Ponadto celem pracy jest ukazanie możliwości diagnostycznych nowoczesnego urządzenia

badawczego w zakresie oceny parametrów właściwych dla deformacji postawy, ze szczególnym

uwzględnieniem występującej skoliozy.

Hipotezy badawcze:

1. Zaawansowana ocena budowy i postawy ciała w przypadku skoliozy wymaga

kompleksowego stałego monitorowania z uwzględnieniem oceny całej postawy, funkcji

kręgosłupa /zakresu ruchu i ruchomości/, asymetrii objętościowej z prawej i lewej strony

kręgosłupa.

2. Prezentowana technika pomiarowa jest przydatna do diagnozowania, a uzyskane rezultaty

pozwalają na lepsze opracowania programu terapeutycznego pacjentów z postawą

skoliotyczną, pozwala na uzyskanie zobiektywizowanych, powtarzalnych i nieinwazyjnych

rezultatów procesu leczenia i usprawniania.

3. Deformacja kręgosłupa /skolioza/ wywiera znamienny wpływ na ustawienie krzywizny

piersiowego odcinka kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, powodując spłaszczenie tej

krzywizny lub przeciwnie nasilone tyłowygięcie.

Metodyka badań:

Urządzenie badawcze:

Urządzenie diagnostyczno-pomiarowe składa się z części głównej, jaką stanowi kolumna wraz z

odpowiednim czujnikiem /konwerterem analogowo-cyfrowym/ połączonym z komputerem

wyposażonym w specjalny program. Konwerter analogowo-cyfrowy stanowi integralna część

aparatury i połączony jest z kolumną urządzenia za pomocą przegubowego wysięgnika o długości

1,5 metra, który pozwala na pełną swobodę ruchów.

Badanie polega na oznaczeniu tzw. płaszczyzny odniesienia /plumb line/ oraz określeniu w

stosunku do niej położenia w trójwymiarowym układzie specyficznych punktów na ciele osoby za

pomocą czujnika, co minimalizuje błąd pomiarowy.

W oparciu o "zeskanowane" punkty program komputerowy tworzy trójwymiarowy wizerunek całej

postawy ciała oraz kręgosłupa porównując do wartości prawidłowych.

Prezentowane urządzenie pozwała przeprowadzić ocenę postawy w wersji podstawowej /Basic

Posture/ oraz zaawansowanej /Advanced Posture/, umożliwia ocenę ukształtowania krzywizn

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, zakresu ruchów i ruchomości kręgosłupa w

ujęciu całościowym, odcinkowym i międzysegmentarnym. Pozwala na funkcjonalną ocenę

kręgosłupa w skłonach bocznych, skłonie w przód i w tył, ocenę wielkości "garbu żebrowego /rib

hump/" oraz "wału lędźwiowego", specjalistyczną ocenę ustawienia miednicy i kończyn dolnych.

/14, 15/.

Z powodu braku odpowiednich norm dotyczących wielkości kąta krzywizn kręgosłupa i kości

krzyżowej w populacji polskiej w analizie wyników uwzględniono normy amerykańskie

opracowane przez M. M. Panjabi i A. A. White'a /9/ wynoszące odpowiednio:

• kifoza piersiowa --> 35° [ą15]

• lordoza lędźwiowa --> 40° [ą20]

• kąt ustawienia kości krzyżowej --> 45° [ą10]

Dodatkowo istnieje możliwość oceny rozłożenia masy ciała /weight distribution/ oraz analizy rzutu

środka ciężkości /test przy oczach otwartych i zamkniętych/ przy zastosowaniu platformy

stabilograficznej.

Materiał badań:

W pracy przedstawiono - częściowe rezultaty badań grupy 100 losowo wybranych osób 112

dziewczynki i 28 chłopców w wieku od 7-21 lat /średnia wieku 13, 67 ą 3, 21 - pacjentów ze

stwierdzoną postawą wadliwą, a wielu wypadkach postawą skoliotyczną /skolioza wg. Cobba

oscylowała pomiędzy 1° a 61° /średnia 19, 09° ą 12, 90°/ potwierdzoną badaniem lekarskim oraz

RTG.

Pod względem wielkości kąta skrzywienia grupę podzielono na cztery podgrupy uwzględniając

klasyfikację wg Czaklina. Badani byli leczeni i usprawniani w placówkach rehabilitacyjno-

ortopedycznych państwowej służby zdrowia.

Badania przeprowadzono w Pracowni Diagnostyki Narządu Ruchu AWF w Krakowie.

Wyniki badań:

Uzyskane wybrane rezultaty na podstawie analizy statystycznej przedstawiono graficznie i zebrano

w formie tabelarycznej.

Tabela 1. Wyniki analizy statystycznej badanych cech postawy ciała.

kifoza

piersiowa

kifoza

lędźwiowa

ustawienie

kości

krzyżowej

skolioza /°/

x 34,16

-34,56

39,64

5,56

I gr. badawcza skoliozy

do 10°

S 15,36

10,22

5,05

2,61

V% 44,96

29,57

12,73

46,94

min 10

-61

max 67

-16

x 32,59

-36,77

41,22

16,42

II gr. badawcza skoliozy

10°-25°

S 13,37

9,91

6,20

3,85

V% 41,02

26,95

15,04

23,44

min -2

-56

max 56

-11

x 23,91

-31,17

38,73

34,65

III gr. badawcza

skoliozy 25°-50°

S 2,70

9,01

5,65

7,25

V% 11,29

28,90

14,58

20,92

min -1

-48

max 70

-16

x 21,33

-31

40,33

54,33

IV gr. badawcza

skoliozy 50°-90°

S 1,15

0,57

5,77

V% 5,39

12,90

1,41

10,62

min 20

-35

max 22

-27

Wartość kifozy piersiowej:

Średnia wartość kifozy piersiowej w całej grupie wynosiła 30,65° [ą14,79]. Wynika z tego, że 6%

badanych posiadło fizjologiczny kształt krzywizny piersiowej w płaszczyźnie strzałkowej, u 57%

badanych stwierdzono tzw. plecy spłaszczone, a u 37% kifoza piersiowa była powiększona.

Analizując rezultaty badań stwierdzono w ocenianej grupie systematyczne zmniejszanie się kifozy

piersiowej w miarę zwiększania się kąta skrzywienia w płaszczyźnie czołowej /skoliozy/.

Współczynnik korelacji pomiędzy tymi cechami potwierdził silną zależność i wynosił -0,97.

Analiza średnich arytmetycznych kąta kifozy piersiowej w poszczególnych grupach badanych w

zależności od wielkości kąta skrzywienia ukazała, że znajdują się one poniżej średniej wartości

normy wynoszącej 35° [ą15].

Ryc. 1. Rozkład wielkości wygięcia odcinka piersiowego kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej badanej grupy.

Obrazowe zachowanie się fizjologicznej krzywizny piersiowej w poszczególnych grupach

badanych przedstawia poniższy wykres

Ryc. 2. Średnie wartości kifozy piersiowej w grupach badanych.

Lordoza lędźwiowa:

Tylko 4% badanych posiadało krzywiznę lędźwiową prawidłową, u 31% badanych stwierdzono

pogłębienie lordozy lędźwiowej, pozostali 65% charakteryzowali się spłaszczona krzywizną

lędźwiowa.

Wartość średnia dla całej grupy badanych wynosiła -34,86° [ą9,75], podczas gdy norma wynosi

-40° [ą20]. Współczynnik korelacji wyniósł 0,79 co świadczy o znacznej zależności pomiędzy

wielkością skoliozy, a kształtem lordozy lędźwiowej. /tab. 1./.

Ryc. 3. Rozkład wielkości wygięcia odcinka lędźwiowego kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej badanej grupy.

Zmienność występującą w obrębie fizjologicznej lordozy lędźwiowej w stosunku do kąta

skrzywienia przedstawia poniższy wykres.

Ryc. 4. Średnie wartości lordozy lędźwiowej na tle poszczególnych stopni bocznego skrzywienia kręgosłupa.

Kąt podstawy kości krzyżowej:

Średnia wartość kąta kości krzyżowej w całej grupie badanych wynosiła 40,23° [ą5,75]. Uzyskane

wartości średnie w poszczególnych grupach wiekowych kształtują się nieco poniżej wartości

normy. Nie stwierdzono zależności liniowej pomiędzy wielkością skoliozy, a ustawieniem kości

krzyżowej - wartość współczynnika korelacji wyniosła -0,08.

Ryc. 5. Rozkład wielkości wygięcia odcinka krzyżowego kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej badanej grupy.

Wartości średnie ustawienia kości krzyżowej wykazują najmniej charakterystyczne zmiany w

kolejnych grupach badawczych, co ilustruje poniższy wykres

Ryc. 6. Średnie wartości kifozy krzyżowej na tle poszczególnych stopni bocznego wygięcia kręgosłupa.

DYSKUSJA

Monitorowanie niekorzystnych zmian w budowie i postawie ciała dzieci, młodzieży i dorosłych jest

istotnym elementem oceny stanu zdrowia. Kompleksowa diagnoza oparta na nowoczesnej technice

komputerowej oraz odpowiedniej wiedzy merytorycznej badającego pozwala na uzyskanie

rzetelnych i obiektywnych rezultatów.

Postawa ciała jest wyrazem stanu fizycznego i psychicznego danej osoby jest wykładnikiem

mechanicznej wydolności zmysłu kinetycznego, równowagi mięśniowej i koordynacji nerwowo-

mięśniowej.

Zainteresowanie postawą ciała i jej oceną wynika z troski o prawidłowy rozwój fizyczny dzieci i

młodzieży zdrowej - sprawnej i niepełnosprawnej. Szybki rozwój współczesnej cywilizacji pociąga

za sobą przeobrażenia w środowisku otaczającym dziecko. W zależności od stopnia oddziaływania

zewnętrznych bodźców środowiska, ogólnego stanu zdrowia i utrwalonych nawyków ruchowych,

kształtuje się u dziecka niepełnosprawnego prawidłowa lub wadliwa postawa ciała. Przyczyny

wywołujące wady postawy są bardzo różne.

Najczęściej są to zaburzeniu osi, wielkości lub ustawienia poszczególnych odcinków narządu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: