mózgowe porażenie dziecięce.doc

MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE

Ze względu na ogromną różnorodność oraz stopień nasilenia objawów, współistniejących zaburzeń i nieprawidłowości charakteryzujących mózgowe porażenie dziecięce dotychczas nie opracowano idealnej definicji określającej to schorzenie. Najpowszechniej uważa się że mózgowe porażenie dziecięce jest zespołem trwałych, lecz nie niezmiennych, różnorodnych zaburzeń napięcia mięśni , czynności ruchowych i postawy wywołanych uszkodzeniem mózgu lub nieprawidłowościami
w jego rozwoju nabytymi przed urodzeniem, w okresie okołoporodowym lub wkrótce po urodzeniu. Nie można także wykluczyć niekorzystnego wpływu różnych czynników działających na rodziców jeszcze przed poczęciem dziecka oraz pewnych uwarunkowań genetycznych. Powstałe z bardzo różnych przyczyn uszkodzenie nie w pełni rozwiniętego
i dojrzałego mózgu jest trwałe, jednak nie zwiększa się.

Częstość występowania mpdz zarówno w Polsce jak i na świecie od lat ocenia się na 2-3 promile co oznacza, że dotyczy ono od dwojga do trojga dzieci na każde 1000 żywo urodzonych. Przy obecnym poziomie urodzeń corocznie grupa ta powiększa się
o 1200-2000 osób.

Występujące objawy kliniczne z których na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia napięcia mięśni i czynności ruchowych mogą wydawać się z wiekiem coraz bardziej nasilone. Nie jest to jednak spowodowane pogłębianiem się zmian w mózgu, lecz rozwojem dziecka, który postępuje mimo istniejącego uszkodzenia.

Z powodu nieprawidłowego napięcia mięśniowego, które początkowo najczęściej jest obniżone, dziecko posługuje się możliwymi do wykonania przez nie ruchami, zwiększając stopniowo napięcie w niektórych grupach mięśni. Powoduje to powstawanie nieprawidłowych wzorców ruchowych, które staja się charakterystyczne dla poszczególnych postaci zespołu mpdz.

Ze względu na umiejscowienie uszkodzenia w mózgu i występujące objawy, mózgowe porażenie dziecięce dzieli się na następujące postaci:

1.        Obustronny niedowład kurczowy (diplegia), charakteryzujący się większym nasileniem zmian w kończynach dolnych niż górnych., które często są prawie zupełnie sprawne. Ta postać mpdz jest jedną z najtrudniejszych do rozpoznania w pierwszych miesiącach życia. U dzieci występuje niedowład kończyn dolnych, a główna praca wykonywana jest z dużym zaangażowaniem kończyn górnych.

2.        Niedowład połowiczy (hemiplegia) dotyczy kończyny górnej
i dolnej po tej samej stronie. Może być prawo lub lewostronny w zależności od tego, czy uszkodzenie zlokalizowane jest w prawej czy w lewej półkuli. Niedowład kończyn występuje po przeciwnej stronie ciała od umiejscowienia uszkodzenia (w przypadku uszkodzenia prawej półkuli mózgu porażenie obejmuje lewe kończyny i odwrotnie).
W większym stopniu zaburzenie występuje w kończynie górnej. W miarę wzrostu dziecka asymetrie w ruchach i budowie ciała nasilają się. Niedowładne kończyny rosną wolniej, dziecko niechętnie wykonuje nimi ruchy. Czucie porażonej strony ciała jest gorsze, co dodatkowo utrudnia rozwój ruchowy. W tej postaci mpdz często występuje padaczka. Rozwój umysłowy i mowy w większości przypadków jest prawidłowy.

3.      Obustronny niedowład połowiczy (hemiplegia bilateralis) jest jedną
z najczęstszych postaci mpdz. Typowymi objawami są znaczne zaburzenia wszystkich czynności ruchowych. Często współwystępuje niedorozwój umysłowy, zaburzenia wzroku, mowy i padaczka.

W tej postaci mpdz nieprawidłowości objawiają się wkrótce po urodzeniu, a rozwój dzieci jest znacznie opóźniony. Często nie osiągają możliwości samodzielnego poruszania się, wymagają stałej opieki i przebywają na wózkach inwalidzkich.

4.      Postać pozapiramidowa (atetotyczna, dyskinetyczna) charakteryzująca się występowaniem niekontrolowanych ruchów mimowolnych, które są niezależne
od woli i w znacznym stopniu utrudniają rozwój ruchowy, mowę i czynności rąk. Poziom rozwoju umysłowego dzieci z tą postacią mpdz jest w większości prawidłowy.

5.      Postać móżdżkowa (ataktyczna) występuje najrzadziej i jest spowodowana zaburzeniami rozwojowymi oraz uszkodzeniami móżdżku. Występujące zaburzenia określa się jako “bezład” (ataksję) móżdżkowy. Są nimi zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, drżenia zamiarowe, niemożność dostosowania siły
i zakresu ruchów do potrzeb oraz wykonywania szybkich, naprzemiennych ruchów. Typowe są również zaburzenia mowy (mowa spowolniała i skandowana).

6.      Postaci mieszane stanowią najliczniejsza grupę w zespole mpdz, gdyż uszkodzenie mózgu często zaburza współdziałanie między wieloma jego strukturami. Stopień nasilenia zaburzeń zależy nie tylko od miejsca uszkodzenia mózgu ale także
od rozległości i ciężkości tego uszkodzenia.

OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE

Dodatkowym problemem dzieci z mózgowym porażeniem jest możliwość występowania współistniejących dysfunkcji. Niektóre dzieci mogą mieć poważne problemy ze wzrokiem (ok. 50% dzieci z mpdz). Najczęściej występującymi problemami wzrokowymi są zez, oczopląs, ograniczenie pola widzenia, zaburzenia ostrości wzroku, a także problemy z percepcją oraz analizą i syntezą bodźców wzrokowych. U około 25% do 35% dzieci z mpdz występują problemy ze słuchem objawiające się różnego stopnia niedosłuchem oraz problemami z analizą i syntezą bodźców słuchowych. Spora grupa dzieci cierpi z powodu napadów padaczkowych. U niektórych wymienione problemy występują jednocześnie, znacznie pogarszając obraz dziecka. Ważną sprawą są również tzw. deficyty fragmentaryczne takie jak: zaburzenia koordynacji wzrokowo - ruchowej, lateralizacji, poczucia swojego ciała, a także koncentracji uwagi i integracji zmysłowej.

Objawy psychiczne pierwotne:

Mózgowemu porażeniu dziecięcemu towarzyszyć może zespół psychoorganiczny, będący skutkiem wczesnego uszkodzenia mózgu. Wiąże się on
z występowaniem zaburzeń w sferze emocjonalno popędowej, z chwiejnością afektywną, drażliwością, wybuchowością (u dzieci z obniżoną sprawnością umysłową), jak również
z brakiem cierpliwości i wytrwałości. Mogą pojawiać się także zachowania agresywne, niewspółmierne do siły bodźca, mała wrażliwość na nagany i pochwały, upór i obniżony krytycyzm w stosunku do swojego postępowania, a także napady padaczkowe. Bardzo ważnym problemem jest współwystępowanie upośledzenia umysłowego. Według różnych źródeł u około 35% dzieci z mpdz występuje różnorodny stopień upośledzenia umysłowego. Ocena funkcjonowania intelektualnego u dzieci z porażeniem mózgowym jest bardzo trudnym zadaniem, głównie ze względu na brak znormalizowanych metod diagnostycznych. Bardzo często dzieci badane są przy pomocy standardowych testów i z zachowaniem tych samych reguł i wymagań, co dzieci pełnosprawne, dlatego często zaniżany jest poziom ich rozwoju intelektualnego.

Objawy psychiczne wtórne:

U dzieci dotkniętych mpdz wystąpić mogą również objawy psychiczne, wywołane nie tylko uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, ale także sytuacją psychospołeczną dziecka niepełnosprawnego( kalekiego). Najczęstsze z nich to zaburzenia adaptacyjne i trudności w relacjach społecznych, pojawić się mogą zaburzenia zachowania, zespoły nerwicowe (szczególnie sprzyja im okres dojrzewania) a nawet zespoły psychotyczne (np. psychozy reaktywne), zespoły depresyjne, autyzm wczesnodziecięcy.

Ze względy na tak dużą różnorodność objawów i zaburzeń występujących u dzieci dotkniętych mpdz nie jest możliwe sformułowanie jednoznacznych wytycznych do pracy
z nimi. Za każdym razem potrzebna jest analiza dysfunkcji konkretnego dziecka (pomocą są opinie Poradni P – P, własne obserwacje, inf. od rodziców) i dostosowanie metod pracy do jego deficytów. W każdym jednak przypadku osobom dotkniętym mpdz potrzebne jest wsparcie do przezwyciężania trudności i usprawniania zaburzonych funkcji.. Odpowiednia stymulacja wszystkich sfer rozwojowych powinna odbywać się w atmosferze bezpieczeństwa. Każde dziecko, które ma zapewnioną właściwą opiekę, stymulację
i wsparcie może osiągnąć optimum swoich możliwości, mimo występowania zaburzeń
w różnych sferach

1