Staff Leopold, ur. 14 XI 1878 we Lwowie, zm. 31 V 1957 w Skarżysku-Kamiennej, poeta, dramatopisarz, tłumacz. Studiował 1897-1901 na Uniwersytecie Lwowskim, prawo, następnie filozofię pod kierunkiem K. Twardowskiego i romanistykę na seminarium E. Porębowicza. W okresie studiów należał do Stowarzyszenia Czytelni Akademickiej, działając w Kółku Literackim wespół z W. Kozickim, S.A. Muellerem i O. Ortwinem, z którym łączyła go wieloletnia inspirująca przyjaźń. Brał udział w redakcji wyd.w Krakowie pisma akademickie „Młodość” (1898-99); w tym okresie zetknął się ze współczesną literaturą europejską, m.in. z pismami F. Nietzschego – co odegrało znaczną rolę w kształtowaniu postawy młodego poety. Był ponadto uczestnikiem zebrań artystyczno-literackich w domu M. Wolskiej (Płanetnicy). Edukację pogłębił Staff przez liczne podróże do Włoch oraz roczny pobyt w Paryżu (1902-03). W 1909-14 redagował w Księgarni Polskiej B. Połonieckiego bibliotekę Symposion (kontynuacją tego wydawnictwa była red. z W.Rzymowskim biblioteczka filozoficzna Panteon). Lata wojny (1915-18) spędził w Charkowie. Od 1918 mieszkał w Warszawie ; 1920-21 był współredaktorem, m.in. z W. Berentem, miesięcznika „Nowy Przegląd Literatury i Sztuki”. Członek PAL od 1933 (1934-39 r. wiceprezes). Okres okupacji (łącznie z powstaniem), a następne lata 1949-57 spędził w Warszawie (w czasie tułaczki popowstaniowej przebywał do 1949 w Pławowicach i Krakowie). Dwukrotny laureat państwowej nagrody literackiej (1927 i1951,ponadto nagrody Lwowa (1929) i Warszawy (1938) oraz nagrody Pen Clubu za całokształt twórczości przekładowej. Doktor h.c. UW (1939) i UJ (1949), 1948 uczczony jubileuszem 50-lecia twórczości. Pochowany na warszawskich Powązkach.
Twórczość poetycką zaczynał Staff jako mdernista, chociaż już pierwszy tom jego poezji (Sny o potędze 1901) był próbą przezwyciężenia modernistycznego dekadentyzmu. Tomem tym zajął Staff od razu miejsce wśród najwybitniejszych liryków pol. XX wieku. W tym też okresie ukształtowały się podstawowe cechy jego poetyki, mimo iż (co wielokrotnie podkreślała krytyka) ulegała ona kolejnym modyfikacjom, związanym z wrażliwością poety na nowe kierunki poszukiwań w zakresie liryki. Pozostając aktywnym twórcą przez kilkadziesiąt lat,Staff umiałasymilować nowezdobycze 20-lecia , a także późniejszej, zachowując wszakże zawsze indywidualne oblicze poetyckie. Twórczość Staffa obejmuje zbiory liryki: Sny o potędze (1901), Dzień duszy (1903),Ptakom niebieskim (1905), Gałąź kwitnąca (1908), Uśmiechy godzin (1910), W cieniu miecza (1911), Łabędź i lira (1914), Siew doli (1916), Tęcza łez i krwi (1918), Ścieżki polne (1919), Szumiąca muszla (1921), Żywiąc się w locie (1922), Ucho igielne (1927), Wysokie drzewa (1932), Barwa miodu (1936),Martwa pogoda (1946), Wiklina (1954), Dziewięć muz (1958), następnie poemat Mistrz Twardowski (1902), dramaty: Skarb (1904), Godiwa (1906), Igrzysko (1909), Wawrzyny i To samo (1912), Południca (1920), oraz monografię Michał Anioł (1934). W tytułowym cyklu Snów o potędze i Mistrzu Twardowskim zaczęła się kształtować, inspirowana przez nietzscheanizm i romantyzm, filozofia poetycka, wg której wartością stałą jest aktywne dążenie człowieka tworzącego siebie do nieosiągalnego szczęścia i prawdy. W tej afirmacji wiecznego dążenia bliski był zwłaszcza W. Berentowi (Żywe kamienie). Wyrazem zainteresowań filozoficznych są - oprócz liryki- dramaty, zwłaszcza Skarb i Igrzysko. W utworach tych podjął poeta zagadnienie prawdy, które rozwiązywał w duchu relatywizmu i pragmatyzmu. Głosząc względność prawd, ale równocześnie ich potrzebę, występował – tak jak i w liryce (Falanga tragiczna, Adam z Łabędzia i liry) – jako konsekwentny obrońca marzenia, mitu, i to zarówno mitu religijnego, jak pzede wszystkim laickiego – mituzdobywczego człowieka. W tworzeiu tych mitów widział humanistyczną rolę poezji.
Leopold Staff był najwybitiejszym w pol.poezji XX wieku przedstawicielem klasycyzmu, rozumianego jako poetyka, ale także jako filozofia ładu i zgody z życiem, jako dążenie do integracji różnych nurtów kultury europejskiej, antycznej i chrześcijańskiej (przełożył i wydał Kwiatki św. Franciszka z Asyżu 1910, a jednocześnie we własnej twórczości poety nasiliły się motywy frańciszkańskie). Na tych podstawach tworzył model człowieka pięknego i dobrego, radosnego i zarazem znającego rolę cierpienia, odwołującego się do ideału kalokagatii (wiersz Przedśpiew z Gałęzi kwitnącej). W okresie przed I wojną światową najbardziej charakterystyczne dla tak pojętego klasycyzmu były zbiory gałąź kwitnąca (1908) i Uśmiechy godzin (1910); aw 20-leciu międzywojenym Wysokie drzewa (1932) i Barwa miodu (1936). W zbiorach tych dokonało się ostatecze przezwyciężenie młodopolskiej konwecji poetyckiej, tzw. bogatego mówienia oraz zacieśnienie związku z pejzażem i kulturą polską. Wydany 1946 roku zbiór Martwa pogoda nie wnosi w zakresie poetyki ani światopoglądu nowych elementów – zasadnicza zmiana poetykii widzenia świata znalazła wyraz dopierow zbiorach wiklina(1954) i Dziwięć muz ( wydanie pośmiertne 1958).Przełamał w nich poeta tradycyje systemy metryczne, unowocześnił sposób obrazowania, stworzył nową mniej dbałą o harmonię, autoironiczną wizję świata.
Bogata i różnorodna była twórczość przekładowa Staffa – tłumaczył utwory poetyckie, filozoficzne i powieści. Przełożył m.in. elegie ifraszki łacińskie J. Kochanowskiego i francuskie utwory Z. Krasińskiego. Wśród jego przekładów znajdują się Psalmy i dzieła twórców starożytnych ( Myśli Epikura, Demokryta, Heraklita, Uczta Trymalchiona Petroniusza), średniowieczne (m. in. Kwiatki św. Franciszka z Asyżu, Złota legenda Jakuba de Voragine) i renesansu (pisma Leonarda da Vinci, poezje Michała Anioła i P. Ronsarda, Żywot własny B. Celliniego). Z nowszych klasyków przełożył utwory D. Diderota,J. W. Goethego (Cierpienia młodego Wertera, Elegie rzymskie, Lis Przechera); dzieła F. Nietzschego: Z genealogii moralności (1905), Wiedza radosna (1906), Antychryst – Narodziny tragedii (1907), Ecce homo (1909), Niewczesne rozważania (1912), nowele Th. Manna. W zakresie literatury współczesnej tłumaczył powieści pisarzy włoskich (m.in. po kilka utworów G. d'Annunzia i G. Deleddy), francuskich (R. Rollanda Jan Krzysztof i Dusza zaczarowana) i skandynawskich (K. Hamsun, S. Largerlöf i in.). Posługując się przekładem francuskim przełożył Owocobranie (1922) R. Tagorego i Fletnię chińską (1922). Wiele swych tłumaczeń opatrywał komentarzami i wstępami. W opracowaniu Staff ukazały się nadto: zbiór Lirycy francuscy (1924), Poezje J. Liberta (1934), Wiersze wybrane J. Kasprowicza (1938), Wybór poezji B. Leśmiana (1946).
Utwory Leopolda Staffa w wyd. os. ukazały się w językach czeskim i słowackim, nadto znajdują się w wielu powojennych antologiach kilkunastu literatur europejskich.
tina231