Język Azteków - Nahuatl. Podstawowe wiadomości - FONETYKA I ORTOGRAFIA.doc

Język Azteków - Nahuatl. Podstawowe wiadomości

FONETYKA I ORTOGRAFIA

Ortografia klasycznego (szesnastowiecznego) nahuatl, jest oparta na ortografii hiszpańskiej. Obecnie niektórzy (głównie Amerykanie) stosują też "nową ortografię", z którą możecie się zetknąć szukając np. kursów nahuatl w internecie. Ja jednak nie polecam jej, po pierwsze dlatego, że wszyscy jesteśmy przyzwyczajeniu do spopularyzowanych przez różne publikacje nazw i popularnych słów zapisanych w pisowni "hiszpańskiej", a po drugie dlatego, że wszystkie szesnastowieczne teksty są publikowane właśnie w tej pisowni, ewentualnie z ujednoliconą i uwspółcześnioną ortografią, więc nie widzę potrzeby uczenia się "nowej" pisowni fonetycznej.
"Hiszpańsko-nahuatlańska" ortografia nie jest wcale skomplikowana, i wiele słów czyta się tak, jak w języku polskim. Poniżej podaję wyjątki od tej zasady:

hua, hue, hui -> "hu" czyta się jak angielskie "w", czyli daje to coś w rodzaju "ła", łe", łi"
c -> przed "-i" oraz "-e" czyta się jak "s", np. "cihuatl" czytamy "siłatl"; w pozostałych przypadkach czytamy jak "k"
h -> w języku hiszpańskim jest nieme, w nahuatl zaznacza się lekkim przydechem (po angielsku nazywa się to "glottal stop", po hiszpańsku "saltillo"). Niektórzy zamiast -h używają apostrofu - ' - , natomiast w szesnastowiecznych tekstach w ogóle nie zaznaczało się przydechu (co powoduje różne problemy z tłumaczeniem, bo czasem dwa słowa mogą różnić się tylko tym)
ch -> czyta się jak "cz"
tl -> powinno brzmieć jak jeden dźwięk, da się coś takiego osiągnąć z językiem przy górnym podniebieniu; nigdy nie tworzy więc osobnej sylaby
tz -> brzmi bardziej jak "ts"
y -> czytamy jak "i" albo "j"
qua, que, qui -> czyta się jak w hiszpańskim, czyli "ka", "ke", "ki"
x -> czyta się jak polskie "sz"
z -> miękko, coś pomiędzy "z" a "s"
m, n - czyta się jak polskie, ale jest jeden wyjątek:
- Jedna z reguł nahuatlańskiej fonetyki mówi, że jeżeli m stoi przed spółgłoską albo na końcu wyrazu lub sylaby, zamienia się na "n"
(później zobaczycie jak to wygląda w praktyce)

Język nahuatl jest językiem aglutynacyjnym, co znaczy, że słowa, a nawet całe zdania tworzy się przed dodawanie odpowiednich przyrostów (sufiksów, prefiksów itp.) do podstawowego rdzenia słowa. Brzmi to może trochę tajemniczo, ale w praktyce nie jest wcale takie skomplikowane. Poniżej macie przykład, co można zrobić ze słowem "calli", czyli "dom":

CAL-li -> to pierwotna forma rzeczownika; rdzeniem jest CAL, natomiast "-li" to "sufiks pierwotny", który odpada, kiedy "dom" występuje w złożeniach, jak np.:

noCAL = mój dom -> gdzie "no-" to przedrostek oznaczający "mój, moja, moje"
CALe = właściciel domu -> gdzie "-e" to przedrostek oznaczający, że chodzi o właściciela danej rzeczy
CALixcuaitl = fasada domu -> tu mamy złożenie z dwóch słów, "calli" (dom) oraz "ixcuaitl" ("fasada")
CALchihua = budować dom -> znów złożenie, tym razem z czasownikiem "chihua" ("robić")

To tylko najprostsze przykłady; ale dzięki takiej właściwości języka możemy w nahuatl tworzyć skomplikowane zwroty, a nawet całe zdania za pomocą jednego tylko słowa.
W kilku pierwszych lekcjach poznamy, czym charakteryzują się nahuatlańskie rzeczowniki i czasowniki, tak by móc tworzyć najprostsze zdania.