Machiavelli.pdf

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Jarosław Misiak

Wkład Niccolo Machiavellego

w kształtowanie

renesansowej i nowożytnej koncepcji kultury

Praca magisterska

napisana pod kierunkiem

dr hab. Antoniego Krawczyka

L U B L I N 1 9 9 7

S p i s t r e ś c i :

Wstęp

Rozdział I

Niccolo Machiavelli - człowiekiem renesansu

1. Działalność polityczna Niccolo Machiavellego

2. Środowisko intelektualne Niccolo Machiavellego

3. Twórczość Niccolo Machiavellego

Rozdział II

Nowożytna koncepcja kultury politycznej Niccolo Machiavellego

1. Kultura polityczna w twórczości Machiavellego

2. Dziedzictwo polityczne Niccolo Machiavellego

3. Kultura militarna Niccolo Machiavellego

Rozdział III

Renesansowy światopogląd i ideologia Niccolo Machiavellego

Rozdział IV

Wkład Machiavellego do historiografii renesansowej

Rozdział V

Niccolo Machiavelli jako badacz literatury i twórca dzieł literackich

Zakończenie

Bibliografia

WSTĘP

Celem niniejszej pracy jest ukazanie wkładu Niccolo Machiavellego w kształtowanie

renesansowej i nowożytnej koncepcji kultury na przykładzie poszczególnych dziedzin

działalności twórczej, w których zaznaczyły się jego wybitne dokonania.

Niccolo Machiavelli jest znany przede wszystkim jako polityk; twórca doktryny

politycznej nazywanej makiawelizmem. W historii kultury zapisał się Machiavelli również jako

filozof, badacz i autor dzieł literackich, a także czołowy przedstawiciel renesansowej

historiografii. Całość dorobku twórczego Niccolo Machiavellego składa się na wizerunek

wybitnego myśliciela i humanisty epoki renesansu.

W literaturze naukowej obcojęzycznej ukazało się dotychczas wiele opracowań

dotyczących Machiavellego, a zwłaszcza jego działalności politycznej. Do najważniejszych prac

należą publikacje Federico Chaboda, "Machiavelli and the Renaissance" i "Niccolo Machiavelli

I . Il segretario fiorentino" oraz opracowanie Johna Halla, "Machiavelli and the Renaissance

Italy". Wśród autorów monografii poświęconych życiu i twórczości Machiavellego można

wymienić między innymi Hansa Freyera, Carlo Schmida, Emila Namera, Georgesa Mounina,

Augustina Renaudeta oraz Alfredo Bonadeo.

Literatura przedmiotu w języku polskim jest nieco uboższa. W pierwszej kolejności

należy wymienić liczne artykuły i opracowania Jana Malarczyka, przede wszystkim pracę "U

źródeł włoskiego realizmu politycznego. Machiavelli i Guicciardini" (Lublin 1963). Problem

recepcji poglądów Machiavellego w Polsce do końca XVII wieku przedstawił wyczerpująco

Henryk Barycz w artykule "Myśl i legenda Machiavellego w Polsce w wieku XVI - XVII"

(Wrocław 1965). Istotną rolę odgrywają również dwa opracowania dotyczące Machiavellego

autorstwa Antoniny Kłoskowskiej ( Machiavelli jako humanista na tle włoskiego Odrodzenia,

Łódź 1954) oraz Mieczysława Manelego ( Machiavelli, Warszawa 1968). W 1969 roku odbyły

się liczne sesje naukowe poświęcone Machia-vellemu z okazji pięćsetnej rocznicy jego urodzin.

Plonem sesji krakowskiej była publikacja "Niccolo Machiavelli. Paradoksy losów doktryny"

(Warszawa 1973), która zawiera artykuły między innymi Jana Malarczyka, Konstantego

Grzybowskiego, Antoniny Kłoskowskiej, Jana Baszkiewicza, Jerzego Szackiego i Franciszka

Ryszki. Wśród nowszych publikacji zwraca uwagę pierwsza wydana w języku polskim

szczegółowa biografia Niccolo Machiavellego autorstwa Christiane Gil, "Machiavelli"

(Warszawa 1997).

Głównym problemem rozważań prowadzonych w niniejszej pracy będzie ukazanie

pozycji i znaczenia Machiavellego w różnorodnych dziedzinach kultury: kulturze politycznej,

militarnej, historiografii oraz literaturze, z uwzględnieniem jego poglądów filozoficznych i

przekonań religijnych.

W związku z tym praca składa się z następujących części:

W rozdziale pierwszym przedstawiona zostanie biografia polityczna Niccolo

Machiavellego, warunki i czynniki wpływające na rozwój intelektualny oraz kształtowanie się

poglądów politycznych Machiavellego; następnie przedstawiony zostanie dorobek pisarski -

polityczny, historyczny i literacki - Niccolo Machiavellego.

W rozdziale drugim omówione zostaną najważniejsze zasady doktryny politycznej

sformułowanej przez Machiavellego, a także całokształt poglądów politycznych i stosunek do

zagadnień militarnych autora "Księcia". Przedstawione zostanie również w układzie

geograficznym i porządku chronologicznym zagadnienie wpływu myśli politycznej Niccolo

Machiavellego na późniejszą teorię i praktykę życia politycznego.

Rozdział trzeci dotyczyć będzie poglądów filozoficznych oraz stosunku do religii

Niccolo Machiavellego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na problematykę etyki społecznej.

W rozdziale czwartym przedstawione zostaną dokonania Machiavellego w dziedzinie

historiografii.

Ostatni, piąty rozdział poświęcono szczegółowemu omówieniu dorobku literackiego

Machiavellego i jego pozycji jako wybitnego twórcy literatury włoskiej okresu renesansu.

Całość rozważań podsumowana została wnioskami w zakończeniu.

Pracę zamyka bibliografia źródeł i opracowań.

Niniejsza praca opiera się na metodzie analitycznej, podstawą badań są dzieła

Machiavellego: "Książę", "Historie florenckie", "Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem

historii Rzymu Liwiusza" oraz opracowania badaczy, które pełnią rolę drugoplanową. Praca

dotyczy zagadnień kultury, dlatego konieczne jest zdefiniowanie jej pojęcia. Do niniejszych

rozważań najbardziej przydatne są definicje kultury sformułowane przez Edwarda Tylora oraz

Stefana Czarnowskiego.

Według Edwarda Tylora "Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca

wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje, wszystkie inne zdolności i nawyki

nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa". 1

1 A.Kłoskowska, Socjologia kultury, Warszawa 1981, s. 19.

Definicja kultury przedstawiona przez Stefana Czarnowskiego brzmi następująco: "Jest

nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi

grup z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie". 2

W niniejszej pracy posłużono się również metodą kategorii centralnych stosowaną na

gruncie filozofii i socjologii kultury. Metoda ta polega na operowaniu specjalistycznymi

pojęciami, jakimi posługują się badacze kultury. "Centrum" to miejsce, w którym autor

podejmuje rozwiązanie głównego problemu. Użyte w tym miejscu narzędzie pojęciowe

związane z decyzją podjętą w sprawie sposobu rozwiązywania problemu jest właśnie kategorią

centralną. 3

W niniejszej pracy zastosowano następujące kategorie centralne:

A ntyklerykalizm

Armia narodowa

Arystokracja

Autorytet władcy

B iografistyka

Bóg

C el polityczny

Chronologia historyczna

Cnota (virtu)

Condotta

Cykliczność dziejów

Człowiek

2 S.Czarnowski, Kultura, Warszawa 1938, s. 19 - 20.

3 A.Nowicki, Człowiek w świecie dzieł, Warszawa 1974, s. 57.

H.Becker, H.E.Barnes, Rozwój myśli społecznej od wiedzy ludowej do socjologii, Warszawa

1965, s. 405.

K.Żygulski, Wstęp do zagadnień kultury, Warszawa 1972, s. 48.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: