Katolicyzm
· oficjalna nazwa to: Katolicka nauka społeczna => używana przez papieży i sobory powszechne
· doktryna religijna, niedogmatyczna, integralna, eschatologiczna (podporządkowanie życia doczesnego celowi ostatecznemu jakim jest zbawienie duszy), humanitarna (naczelna wartość to człowiek) i powszechna
Idee katolicyzmu:
v człowiek na naczelnym miejscu w hierarchii świata ożywionego ze względu na jego duchowość pozwalającą mu uczestniczyć w życiu pozaziemskim
v osoba to autonomiczny byt obdarzony świadomością, wolą, wolnością i odpowiedzialnością
v dzięki wierze człowiek może żyć w zgodzie ze wskazaniami tej doktryny gwarantującej mu godne życie na ziemi i życie wieczne po śmierci
v Tomasz z Akwinu rozróżniał prawo wieczne, prawo boskie, prawo naturalne i prawo ludzkie
v współcześnie katolicyzm opiera się na unowocześnionym tomizmie zwanym neotomizmem gdzie główną rolę odgrywa prawo naturalne uzgodnione z prawem boskim (prawo objawione)
v Sobór Watykański II => „Deklaracja o wolności religijnej” zrównuje prawa wszystkich wiernych różnych wspólnot religijnych i zakazuje nieuczciwego pozyskiwania przez nie nowych wiernych
v społeczeństwo to organiczna całość złożona z powiązanych ze sobą więzami biologicznymi, psychicznymi, społecznymi, ekonomicznymi, politycznymi i religijnymi takich elementów jak rodzina, grupy produkcyjne, związki zawodowe, samorządy itp. oraz państwo
v sprawiedliwość podzielona na trzy: sprawiedliwość zamienną (dotycząca stosunków jednostki względem jednostki) oraz sprawiedliwość rozdzielczą (reguluje współudział członków wspólnoty w jej dobru wspólnym) oraz sprawiedliwość legalną (stosunek jednostki do wspólnoty dysponującej jej dobrem wspólnym)
v wg Tomasza z Akwinu pokój powinien być bezustannie wypracowywany i utrzymywany poprzez wyrzeczenie się przemocy, bezwarunkowe przebaczenie i miłość do nieprzyjaciół
v papież Leon XIII aprobowała wyłącznie własność prywatną, od papieża Piusa XI dopuszcza się różne formy własności z uwagi na wspólne dobro, od czasu Soboru Watykańskiego II dopuszczenie różnych form własności miało na celu łagodzić nierówności społeczne
v papież Jan Paweł II zachęcał do współdziałania Kościoła i państwa opartego na zasadach suwerenności obu tych podmiotów we właściwych im sferach działania, wolności religii, Kościoła i wyznania oraz dialogu jako metodzie działania
v przeciw wobec rewolucji i aprobata form jako dróg przeobrażeń społecznych
v postęp jako cel społeczny zastępowany jest rozwojem społecznym
v krytyka doktryny totalitarnej za materializm oraz to że niesie ucisk, despotyzm i upadek moralny
v doktryna popiera tolerancję ale nie będzie się zgadzać z czymś niezgodnym dla niej
v wg kardynała Wyszyńskiego zasady moralne powinny być zasadami funkcjonowania społeczeństwa
v człowiek nie moralny nie będzie dobrym właścicielem, pracodawcą itp. bo będzie nie sprawiedliwy
v człowiek musi szukać prawdy, wiary, a wystrzegać się kłamstwa i oszustwa
ü Wilhelm von Kettler (1811-1877) => niemiecki ksiądz; przyczynił się do narodzin współczesnej i oficjalnej papieskiej doktryny katolicyzmu; obawiał się skutków liberalizmu i socjalizmu; podkreślał że waira katolicka domaga się dbałości o zaspokajanie materialnych potrzeb ludzi; swoje poglądy zawarł w „Kwestia robotnicza a chrześcijaństwo” (1864)
ü Heinrisch Pesch (1854-1926) => niemiecki zakonnik, przyczynił się do narodzin współczesnej i oficjalnej papieskiej doktryny katolicyzmu; poszukiwał drogi pośredniej pomiędzy liberalizmem a socjalizmem; uważał że bez rzetelnej pracy, moralnego i uczciwego postępowania, współpracy i przestrzegania cnót obywatelskich nie możliwe jest znalezienie dobrej koncepcji ekonomicznej; jego poglądy zostały potem pomostem myślowym między myślą społeczną Leona XIII a Piusa XI
ü Jacques Maritain (1882-1973) => członek Papieskiej Akademii, proponował odejście od nowożytnego humanizmu antropocentrycznego do odwiecznego chrześcijańskiego humanizmu teocentrycznego; był za tym by Kościół nie ingerował w sprawy polityczne; protestował przeciwko poświęcaniu dobra osoby na rzecz grupy
ü Emmanuel Mounier (1905-1950) => twórca nurtu personalizmu otwartego; otwierał swój personalizm na dialog z każdym nurtem myślowym nawet ateistycznym; jego poglądy miały znaczny wpływ na współczesną doktrynę społeczną katolicyzmu
Papieże
Leon XIII (1878-1903)
jako pierwszy z papieży zaakceptował zasady ustrojowe kapitalizmu
„Rerum Novarum” (1891) => krytyka marksistowskiej teorii socjalizmu; własność wspólna jest szkodliwa dla robotnika; panstwo może interweniować w dziedzinie socjalnej gdy zagrożona jest własność prywatna oraz aby chronić materialne warunki pracy robotników zwłaszcza kobiet i dzieci; państwo ma współdecydować o wysokości wynagrodzenia robotnika
potwierdzenie niektórych ustrojowych rozwiązań liberalizmu takich jak parlamentaryzm i tolerancja religijna
zakaz naruszania niezmiennych zasad nierówności społecznej i własności prywatnej
Pius XI (1922-1939)
twórca tzw. Akcji Katolickiej – organizacji i ruchu katolików świeckich, miał na celu podporządkowanie Kościołowi określonych dziedzin życia społecznego
encyklika „Quadragesimo Anno’ (1931) => akceptacja kapitalizmu i jego zasady własności prywatnej
Jan XXIII (1958-1963)
rozpoczął proces aggiornamento czyli uwspółcześniania doktryny
niezmienność zasad prawa naturalnego i bożego
podkreślał znaczenie ekumenizmu
cel ludzkości to zachowanie trwałego pokoju jako elementarnego warunku wszelkiego rozwoju społecznego
władza także państwowa pochodzi od Boga
popierał prawo do nieograniczonego rozwijania inicjatyw przez rodziny i związki zawodowe
państwo ma troszczyć się o dobro ogółu, bronić porządku społecznego i przestrzegać zasad sprawiedliwości
sprawiedliwość polega na uwzględnieniu przy podziale dochodu społecznego zasług i miejsca osoby w hierarchii społecznej
Paweł VI (1963-1978)
dążył do poprawy warunków bytu niżej usytuowanych grup
ustrój łączący socjalistyczne elementy uspołeczniania ludzi z kapitalistycznym elementem dużej ich odpowiedzialności osobistej
Jan Paweł II (1978-2005)
apelowanie o pokój, prowadzenie mediacji w sporach międzynarodowych
potępienie skrajnych form walki politycznej zwłaszcza terroryzmu
poszerzanie i pogłębianie hasła ekumenizmu i oddziaływanie chrześcijaństwa na państwa Trzeciego Świata
praca jest dla człowieka a nie odwrotnie
praca jest kluczem do przezwyciężania ubóstwa, rozwiązywania kwestii socjalnej pod warunkiem zachowania pierwszeństwa pracy nad kapitalizmem człowiek powołany przez Boga do uczestnictwa w realizacji dobra wspólnego wszystkich ludzi
gospodarka wolnorynkowa powinna być kontrolowana przez państwo za pomocą sprawiedliwego prawa wewnątrz
bezwzględna ochrona życia ludzkiego bez wyjątków
umkc