Demokracja ateńska.odt

Demokracja ateńskiej

Demokracja – inaczej władza ludu, ludowładztwo. W znaczeniu politycznym ustrój przeciwstawny jedynowładztwu. W państwie demokratycznym władza przynajmniej nominalnie należy do ludu. Demokracja może być bezpośrednia lub pośrednia. W demokracji bezpośredniej decyzje państwowe podejmowane są na ogólnym zebraniu obywateli, w którym każdy ma prawo wyrazić swoje zdanie (na przykład demokracja ateńska) lub przeprowadza się głosowanie ludowe (referendum). Demokracja pośrednia polega na tym, że o spawach państwowych decydują przedstawiciele obywateli, wybrani uprzednio przez nich w wyborach powszechnych, a więc członkowie organów przedstawicielskich. W każdym systemie demokratycznym istnieje jednolita wykładnia praw, jednolitość praw i obowiązków obywateli, ogólne przestrzeganie norm prawnych oraz poszanowanie godności człowieka.R E K L A M A              czytaj dalej ↓

Demokracja ateńska -  ustrój państwowy w Atenach, kształtujący się w końcu VI i na początku V wieku p.n.e., klasyczna postać demokratycznego ustroju w społeczeństwie niewolniczym. Władza należała do wszystkich wolnych obywateli. Najważniejsze prawo, jakie im przysługiwało to było prawo do uczestnictwa i zabierania głosu w zgromadzeniu ludowym (eklezji), które podejmowało decyzje o charakterze ogólnopaństwowym. Poza niewolnikami i cudzoziemcami, praw tych nie posiadały również kobiety.

Pozytywne aspekty demokracji ateńskiej.

- Kadencja w instytucjach i urzędach była jednoroczna, poza urzędem stratega z reguły nie można było jej sprawować wielokrotnie (urzędy kolegialne i kadencyjne). Zasada ta zapobiegała tworzeniu się skostniałego systemu rządzenia oraz ograniczała wpływy i możliwość działania wysokich urzędników, których ewentualna nieusuwalność mogła doprowadzić do korupcji i niewydolności sprawowania władzy.

- każdy urzędnik przed wstąpieniem na urząd zdawał specjalny egzamin państwowy. Zasada ta eliminowała już na samym początku osoby niekompetentne i nie mające odpowiedniego doświadczenia od sprawowania najważniejszych funkcji w państwie.

- demokracja ateńska miała charakter demokracji bezpośredniej, co oznaczało, iż o sprawach państwowych decyzje podejmowały organa władzy, których członkowie zostali wybrani wola większości społeczeństwa. Demokracja bezpośrednia w przeciwieństwie do demokracji pośredniej eliminuje chaos w strukturach i procesie rządzenia.

- władza suwerenna należała do ludu ateńskiego, który decydował o organach państwowych.

- sądownictwo ludowe przekazano w ręce obywateli – wybór na zgromadzeniu sędziów – trybunał ludowy – heliaia, która liczyła 6 tysięcy sędziów

- izegoria -  prawo wypowiedzi dla wszystkich w Zgromadzeniu Ludowym, prawo do wygłaszania własnych wniosków i projektów ustaw – jedna z podstawowych i niezbędnych zasad demokracji.

- izonomia - równy udział we władzy wszystkich obywateli – kanon jakichkolwiek modelów demokratycznych.

Negatywne aspekty demokracji ateńskiej.

- bezpośredni udział w rządach przyznano tylko obywatelom państwa (około 150 tysięcy osób)

- nie-obywatele, tj. metojkowie, wyzwoleńcy i niewolnicy nie posiadali praw publicznych

- podział obywateli ateńskich na cztery grupy w zależności od osiąganego dochodu. Podstawą oszacowania dochodu były uzyskane plony (wyrażane w jednostkach pojemności ciał sypkich – medymnach). Miało to o tyle ważne konsekwencje, iż od przynależności do odpowiedniej grupy majątkowej zależał dostęp do urzędów (tylko najbogatsi mogli sprawować wysokie urzędy w państwie). Do grupy najbogatszych obywateli należeli tzw. pentakosiomedimnoi, czyli pięćsetmedymnowcy, to jest ci, którzy uzyskiwali ponad 500 medymnów rocznego dochodu. Druga grupę stanowili hippis (jeźdźcy), czyli ci, którzy uzyskiwali ponad 300 medymnów rocznego dochodu. Kolejną, trzecia grupę stanowili zeugithai (zeugici), którzy osiągali dochód powyżej 200 medymnów, Do ostatniej grupy należeli teci, czyli wszyscy ci, którzy nie posiadali stałego dochodu.

- z  sądem ludowym wiąże się pojęcie syrkofanta – donosiciela. Do uruchomienia procedury sądowej potrzebna była tylko skarga konkretnego człowieka. Demokracja ateńska nie znała bowiem instytucji prokuratora. Zasada ta dopuszczała możliwość nadużywania prawa i samowoli. Dowody nie były niezbędne do wszczęcia procedury sądowej. Ponadto zasada ta aprobowała denuncjację – donosicielstwo, które negatywnie wpływało na rozwój stosunków obywatelskich.

- istniała możliwość zdobycia wielkich wpływów przez demagogów (polityków), których populistyczne przemówienia na zgromadzeniach ludowych, mogły mu przynieść wielką popularność, a co za tym idzie władze. Mechanizm ten mógł doprowadzić do zachwiania podstawowych fundamentów demokracji.

- olbrzymia władza skupiona w rękach jednego człowieka – stratega, czyli urzędnika wojskowego, do którego kompetencji należało: dowodzenie armią, kierowanie polityką zagraniczną i nadzór nad finansami państwa. Z uwagi na tak rozległe i ważne kompetencje urząd stratega był jednym z najważniejszych w państwie.

- ostracyzm (nazwa pochodzi od słowa ostrakon - gliniana skorupka), czyli głosowania za pomocą glinianych skorupek. Taka procedura została po raz pierwszy zastosowana w 488/487 roku p.n.e. Polegała ona na tym, iż raz w roku lud ateński decydował na Zgromadzeniu Ludowym, czy istnieje taka konieczność, aby przeprowadzić ostracyzm. Głosowano przy tym za podniesieniem ręki. Jeśli uznano, że tak, to już w tajnym głosowaniu pozbawiano obywatela, nad którym dokonywano ostracyzmu, praw politycznych (atimia) i skazywano go jednocześnie na 10 lat wygania. Głosowano za pomocą specjalnych glinianych skorupek – tabliczek. Każdy obywatel otrzymywał taką skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka, którego chciał usunąć spośród obywateli. Najpierw archonci (najwyżsi urzędnicy) przeliczali wszystkie skorupki. Wynik owego głosowania był nieważny, jeśli głosujących było mniej niż 6 tysięcy. Następnie odkładano poszczególne tabliczki z imionami osób i ten który był wymieniony największą ilość razy został skazywany na wygnanie. Za pomocą tego głosowania nie decydowano o winie i karze, a jedynie o wygnaniu obywatela na okres 10 lat, co mogło doprowadzić do wielu nadużyć – tzw. samosądu.

Podsumowanie.

Demokracja ateńska wprowadziła wiele bardzo istotnych zmian w dotychczasowych – starożytnych formach rządzenia. Była ona przeciwieństwem i zaprzeczeniem tyranii. Do udziału we władzy dopuściła wielkie grono obywateli, którzy stali się równi wobec prawa i mieli wpływ na rządy. Mimo istnienia pewnych negatywnych aspektów demokracji ateńskiej, które wynikały także z braku pełnego doświadczenia w rządzeniu demokratycznym, a także z istniejących wówczas systemów prawnych, należy z całą pewnością stwierdzić, iż ustrój ten był wielkim krokiem na przód w „ucywilizowaniu ówczesnego świata”, z którego korzysta się po dziś dzień.