Poradnik dydaktyczny dla nauczycieli pracujących z dziećmi niewidomymi i słabowidzącymi - Stanisław Jakubowski.txt

(753 KB) Pobierz



PORADNIK DYDAKTYCZNY



dla nauczycieli realizuj�cych podstaw� programow�

w zakresie szko�y podstawowej i gimnazjum 

z uczniami niewidomymi i s�abo widz�cymi
















Praca zbiorowa pod redakcj� Stanis�awa Jakubowskiego



Ministerstwo Edukacji Narodowej
Warszawa 2001


	SPIS TRE�CI	

Wst�p	7

Rozdzia� I	10
Dzieci z uszkodzonym wzrokiem i ich edukacja -Tadeusz Majewski	10
1. Wzrok i jego uszkodzenie	10
1.1. Znaczenie wzroku w �yciu dziecka	10
1.2. Rodzaje uszkodzenia wzroku	10
1.3. Przyczyny uszkodzenia wzroku	14
2. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem	15
2.1. Funkcjonowanie dzieci z uszkodzonym wzrokiem	15
2.2. Dzieci ca�kowicie niewidome	18
2.3. Dzieci niewidome z resztkami wzroku	18
2.4. Dzieci s�abo widz�ce	20
2.5. Dzieci ociemnia�e	24
2.6. Dzieci z uszkodzonym wzrokiem z dodatkowymi niepe�nosprawno�ciami	24
3. Tyflopedagogika	25
4. Aktualne tendencje w tyflopedagogice	28
Bibliografia	30

Rozdzia� II	32
Pos�ugiwanie si� wzrokiem przez dzieci s�abo widz�ce - Antonina Adamowicz-Hummel	32
1. Na czym polega rehabilitacja wzroku?	32
2. Najcz�ciej spotykane uszkodzenia i schorzenia uk�adu wzrokowego oraz ich nast�pstwa funkcjonalne	34
3. Czynniki wp�ywaj�ce na funkcjonowanie wzrokowe s�abo widz�cego	35
4. Pomoce u�atwiaj�ce widzenie	35
4.1. Czynniki zewn�trzne wp�ywaj�ce na widzenie	35
4.2. Powi�kszony druk i inne pomoce nieoptyczne	38
4.3. Najpopularniejsze pomoce optyczne	43
4.4 Powi�kszalniki i lupy elektroniczne	44
5. Wskaz�wki dla nauczyciela	46
5.1. Jak pom�c dziecku s�abo widz�cemu, �eby dobrze funkcjonowa�o i dobrze si� czu�o w klasie?	46
5.2. Przyk�ady zmian w wygl�dzie i zachowaniu dziecka, mog�cych �wiadczy� o zmianach w stanie jego zdrowia i w widzeniu	48
Bibliografia	48

Rozdzia� III	51
Pismo brajla i rysunek wypuk�y w nauczaniu dzieci niewidomych	51
1.	Wykorzystanie w dydaktyce pisma brajla - Halina Zielazek	51
1.1. Pismo brajla, jego zakres u�ytkowania	51
1.2. Jak uczy�?	52
Bibliografia	58
2.	Cele i metoda nauczania dzieci niewidomych rysowania i czytania rysunku	59
s. El�bieta Wi�ckowska	59
2.1.	S�owo wst�pne	59
2.2.	Psychiczne w�a�ciwo�ci czytania dotykiem grafiki wypuk�ej	61
2.3. Zasady redagowania rysunku dydaktycznego dla niewidomego	61
2.4. Techniki kszta�towania rysunku dotykowego dla niewidomego i przez niewidomego	64
2.5. Cele nauczania dzieci niewidomych rysunku	67
2.6. Podstawowe wskazania metodyczne	68
2.7. Zwi�zek nauczania rysunku z rozwojem wyobra�ni i poj�� przestrzennych dziecka niewidomego	73
Teksty uzupe�niaj�ce:	73
A. Zestawienie sprawno�ci ucznia niewidomego, przygotowanego do nauki w szkole masowej	73
B. Najlepsze, znane mi tabliczki brajlowskie:	74
Bibliografia	75

Rozdzia� IV	76
Pomoce dydaktyczne i �rodki techniczne przydatne w nauczaniu dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanis�aw Jakubowski	76
1. Przedmioty i urz�dzenia s�u��ce rehabilitacji os�b niewidomych i s�abo widz�cych	76
2. Urz�dzenia m�wi�ce	82
2.1. Syntezatory mowy	82
2.2. Notatniki m�wi�ce	84
2.3. "M�wi�ca grafika"	85
3. Urz�dzenia elektroniczne wykorzystuj�ce pismo brajla	87
3.1. Monitory brajlowskie	88
3.2. Notatniki brajlowskie	88
3.3. Drukarki brajlowskie	89
4. Skanery, aparaty do czytania	90
5. Przyk�ady zastosowa� urz�dze� komputerowych	93
5.1. Elektroniczne s�owniki i encyklopedie	94
5.2. Sie� komputerowa w klasie zamiast tradycyjnej tablicy	95
5.3. Internet najwi�ksz� ksi�garni� �wiata	96
Bibliografia	99

Rozdzia� V	100
Zagadnienia nauczania pocz�tkowego dzieci z dysfunkcj� wzroku - Barbara Kawczy�ska-Regu�a, Bo�ena Pierzcha�a	100
1. Dziecko a klasa	100
1.1. Podstawy integracji	100
1.2. Wzajemne postawy dziecka niewidomego i widz�cego	101
1.3. Rola rodzic�w	103
1.4. Rola nauczyciela	104
1.5. Wzajemne kontakty rodzic-nauczyciel	105
1.6. Ucze� z dysfunkcj� wzroku a jego miejsce w spo�eczno�ci klasowej	106
1.7. Urz�dzenie klasy	107
2. Rehabilitacja podstawowa - wyrabianie samodzielno�ci w poruszaniu si� i samoobs�udze	108
2.1. Etapy rehabilitacji	108
2.2. Funkcja rodziny	109
2.3. Co to jest orientacja przestrzenna ?	109
2.4. Indywidualizacja w orientacji	110
2.5. Nauczanie orientacji w szkole	112
3. Pierwsze kroki w pisaniu i czytaniu	114
4. Odrabianie zada� domowych	122
4.1. Rola nauki domowej w og�lnym nauczaniu	122
4.2. Jak pomaga� dziecku z dysfunkcj� wzroku ?	123
4.3. Zabawa jako forma uczenia	127
4.4. Rola rodzic�w w odrabianiu zada� domowych	127
5. Nauczanie integracyjne	129
6. Konsultacja i pomoc pedagogiczna dla nauczycieli i rodzic�w	133
Bibliografia	135

Rozdzia� VI	137
Porady i wskaz�wki dydaktyczne dla nauczycieli przedmiot�w humanistycznych	137
1.	Specyficzne zagadnienia w nauczaniu j�zyka polskiego dzieci z uszkodzeniem wzroku ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem niewidomych - Ma�gorzata Galster	137
1.1. Pocz�tki czytania i pisania	137
1.2. Rozwijanie s�ownictwa i form wypowiadania si�	138
1.3. Doskonalenie czytania	139
1.4. Korzystanie ze s�ownik�w	141
1.5. Nauka ortografii	142
1.6. Lekcje gramatyki	143
1.7. Praca z dzie�mi nowo ociemnia�ymi	143
Bibliografia	144
2. Historia i wiedza o spo�ecze�stwie - W�odzimierz Zielazek	144
2.1. Wyb�r odpowiednich podr�cznik�w	145
2.2. Inne �r�d�a wiadomo�ci	146
2.3. Dost�pno�� ilustracji i map historycznych	149
2.4. Pobudzanie aktywno�ci ucznia na lekcjach	150
2.5. Przeprowadzanie sprawdzian�w i test�w	151
Bibliografia:	152
3. Dost�pno�� sztuki i d�br kultury dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem - Stanis�aw Bade�ski	153
3.1. Sztuka - jej miejsce w bloku humanistycznym	153
3.2. Znaczenie sztuki i tw�rczej wypowiedzi w rozwoju dziecka z uszkodzonym wzrokiem	153
3.3. Ci�g�o�� metod edukacji muzycznej i plastycznej	155
3.4. Swoisto�� nauczania sztuki	156
3.5. Plastyka	157

Rozdzia� VII	161
Nauczanie j�zyk�w obcych - Helena Jakubowska	161
1. S�owo wst�pne	161
2. Zanim nauka zacznie si� na dobre	163
3. M�wienie i rozumienie	165
4. Pisanie i czytanie	166
5. Tradycyjne i nowoczesne techniki nauki i pracy	169
6. Ucze� szczeg�lny czy ca�kiem zwyczajny?	171
Bibliografia	172

Rozdzia� VIII	173
Przedmioty przyrodnicze	173
1.	Nauki biologiczne - Dorota Fran�i�-Nisztuk	173
1.1. Uwagi wst�pne	173
1.2. Metody i �rodki stosowane w pracy z uczniami niewidomymi i s�abo widz�cymi	177
1.3. Realizacja programu	181
1.4. Uwagi ko�cowe	186
Bibliografia	186
2. Wybrane zagadnienia dydaktyczne w nauczaniu geografii dzieci niewidomych - Jerzy Brzostek	188
2.1. Wypuk�e mapy i globusy stosowane w pracy dydaktycznej z niewidomymi	188
2.2. �wiczenia na globusie	190
2.3. �wiczenia na mapie	193
2.4. Nauka rysowania planu	196
2.5. Wykorzystanie horyzontarium i modelu sfery niebieskiej	197
Indeks rzeczowy	198
Bibliografia	199
3. Nauczanie fizyki z astronomi� i chemii - Ilona Piotrowska, Jan �wierczek	199
3.1 S�owo wst�pne	199
3.2. Nauczanie w szkole podstawowej	201
3.3. Nauczanie w gimnazjum	203
3.4. Przygotowanie i przeprowadzanie eksperymentu	205
3.5. Przyk�ady do�wiadcze� w podstawowych dzia�ach fizyki	208
3.6. Przyk�ady do�wiadcze� w podstawowych dzia�ach chemii	219
3.7. Wnioski	224
Bibliografia	225

Rozdzia� IX	226
Porady dydaktyczne dla nauczycieli matematyki -	226
1. Podstawy teoretyczne- Ma�gorzata Placha	226
2.	Zagadnienia praktyczne- Marian Magner	230
3.	Brajlowska notacja matematyczna - Stanis�aw Jakubowski	245
4. Mo�liwo�ci samodzielnego zapisywania wzor�w matematycznych w normalnym pi�mie przez osoby niewidome- Dariusz Miku�owski	247

Rozdzia� X	249
Nauczanie informatyki - Dariusz Miku�owski	249
1. W�a�ciwy wyb�r sprz�tu	249
2. Opanowanie klawiatury - Stanis�aw Jakubowski	250
3. Techniki pracy w systemach Windows	252
4. Skr�ty i u�atwienia systemu Windows dla os�b niewidomych i s�abo widz�cych	253
4.1. Ustawienia Windows u�atwiaj�ce niewidomym prac�	253
4.2. U�atwienia dla s�abo widz�cych	254
5. Kr�tka charakterystyka program�w obs�ugi system�w Windows	257
6. Nauka pakietu Office	261
6.1. Microsoft Word	261
6.2 Podstawy pracy os�b niewidomych z programu Excel	264
7. Wykorzystanie Internetu	265
7.1. Zak�adanie w�asnych kont	265
7.2. Mo�liwo�ci korzystania z program�w Microsoft Outlook Express i Internet Mail	266
7.3. Efektywne wykorzystanie Internetu	266
8. Inne po�yteczne zastosowania komputer�w	267
8.1. Wykorzystanie program�w do utrwalania i obr�bki d�wi�ku	267
8.2. Nauka element�w programowania	268

Rozdzia� XI	269
Orientacja przestrzenna i wychowanie fizyczne -Anna Sikorska	269
1. Nauka poruszania si� i orientacji w przestrzeni	269
2. Podstawowe �wiczenia z orientacji przestrzennej	269
2.1. Odnajdywanie upuszczonych przedmiot�w	271
3. Rozw�j fizyczny i sprawno�� fizyczna dzieci i m�odzie�y z dysfunkcj� narz�du wzroku	271
4. Rola r�norodnych form aktywno�ci ruchowej w procesie rewalidacji dzieci z dysfunkcj� narz�du wzroku	272
5. Przeciwwskazania lekarskie	274
5.1. Wykaz �wicze� zabronionych	274
6. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna	275
6.1. Gimnastyka przy muzyce	275
7. Gry i zabawy ruchowe	275
8. Zabawy i sport na powietrzu	279
8.1. Podstawowe kroki w nauczaniu niewidomych nowych ruch�w	280
8.2. Przyk�ady wybranych konkurencji lekkoatletycznych (ich specyfika i metodyka nauczania)	280
8.3. Turystyka	287
8.4. Dyscypliny stworzone specjalnie dla niewidomych	287
8.5. Dostosowanie obiekt�w sportowych do potrzeb dzieci s�abo widz�cych i niewidomych	289
Bibliografia	290

Rozdzia� XII	292
Zaj�cia techniczne i plastyczne - Roman Pi�at	292
1. Rehabilitacyjne cele zaj��	292
2. Rozwijanie sprawno�ci manualnej	292
3. Przyk�ady zaj�� plastyczno-technicznych z zastosowaniem r�norodnych materia��w	297
4. Czynno�ci �ycia codziennego	299
Bibliografia	302

Rozdzia� XIII	304
Dziedziny artystyczne	304
1. Muzyka - Gra�yna Nazarko	304
1.1. Uprzyst�pnienie procesu edukacyjnego	305
dla uczni�w z dysfunkcj� wzroku	305
1.2. Ekspresja muzyczna	307
1.3. Alternatywne formy zapisu muzyki elementarnej, czytanie g�osem z zapisu i proces odw...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin