rozpoznawanie potrzeb.doc

Rozpoznawanie potrzeb i problemów dzieci w okresie dorastania

Gimnazjaliści:

·          Stawiają ważne pytania: „kim jestem i jakie jest moje miejsce na świecie?”

·          Pojawia się rozwojowa potrzeba samookreślenia się jako jednostki jedynej, niepowtarzalnej i całkowicie odrębnej od innych.

·          Najważniejszym motorem rozwoju staje się grupa rówieśnicza.

·          Grupa pozwala przeciąć „tożsamościową pępowinę” łączącą z rodzicami.

·          Pojawia się zanegowanie w różnym stopniu identyfikacji z rodzicami.

·          Silne zidentyfikowanie się z grupą rówieśniczą.

·          Doświadczenie konfliktu między dwoma systemami – starym rodzinnym i nowym rówieśniczym – jest bardzo istotne dla rozwoju, ponieważ pobudza do refleksji i do świadomego stawiania sobie pytania: „kim jestem?”

Wyróżniki okresu dojrzewania:

·          zmiany fizyczne

·          zmiany fizjologiczne

·          zmiany umysłowe, które przyczyniają się do przekształcania dzieci w osoby dorosłe.

Okres dojrzewania zaczyna się na płaszczyźnie biologicznej (pokwitania) i kończy się w sferze kultury (samodzielne i niezależne funkcjonowanie).

Rozwój więzi między dzieckiem i rodzicami jest procesem składającym się z etapów i przebiega w ścisłym związku z jego:

·          rozwojem:

·          motorycznym,

·          poznawczym,

·          emocjonalnym,

·          społecznym.

Prawidłowe przejście kolejnych etapów stanowi ważny warunek harmonijnego rozwoju dziecka.

Wiele zależy od rodziców, ich postaw, rozumienia i gotowości zaspokajania potrzeb dziecka.

Etap I: od narodzin do przedszkola

·          Dziecko pozostaje w bliskości z matką,

·          Zdobywa w ten sposób doświadczenia w nauce bezpieczeństwa,

·          Uczy się orientacji i świadomości własnych stanów,

·          Poznaje świat i zdobywa siły do późniejszego oddalania się,

·          Osiąga zdolność przemieszczania się – posiada odrębność fizyczną,

·          Obserwuje świat z własnej perspektywy,

·          Staje wobec konfliktu pomiędzy chęcią bycia przy mamie i oddaleniem,

·          Radzi sobie coraz lepiej z oddaleniem i powrotem do rodziców,

·          Chętnie demonstruje swoje „nie”,

·          Jest to czas próby sił i granic: własnych i rodziców.

Etap I: od narodzin do przedszkola

·          Niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych niemowlęcia odbija się negatywnie na rozwoju osobowości.

·          Może spowodować, że dziecko stanie się niepewne siebie, wycofane, pełne lęku przed kontaktem ze światem.

·          Pomyślne rozwiązanie konfliktu „oddalanie – powracanie” wymaga ze strony rodziców mądrego towarzyszenia dziecku na tym etapie.

Etap II: od przedszkola do szkoły

·          Więź z matką jest bardzo silna w szczególności u trzylatka.

·          Dzieci starsze lepiej sobie radzą z rozstaniem z matką – dzięki lepszej pamięci jej obrazu.

·          Nie każde dziecko gotowe jest do seperacji z matką.

·          Dziecko, które prawidłowo przeżyło I etap z matką, która pozwalała mu się oddalać, samo pokaże rodzicom, że jest gotowe na oddalenie.

Etap III: szkoła

·          Siedmiolatek, który przeszedł pomyślnie dwa pierwsze etapy, powinien poradzić sobie z wyzwaniami stawianymi przez szkołę.

·          Potrzebne jest wsparcie rodziców i pomoc nauczyciela w zaadoptowaniu się do nowych warunków.

·          Dziecko w wieku szkolnym staje się coraz bardziej samodzielne, stopniowo przejmuje odpowiedzialność za swoje bezpieczeństwo.

·          Ma świadomość, że w każdej sytuacji może skontaktować się z rodzicami.

Etap IV: nastolatki

·          To czas zmian w relacjach dziecka z rodzicami.

·          Pojawia się rozluźnienie więzi nastolatków z rodzicami.

·          Niezależność od rodziców jest warunkowana zaufaniem dziecka do rodziców i przekonaniem, że w sytuacji kryzysowej znajdzie u nich pomoc i wsparcie.

·          Dla rodziców to czas wielkiego wyzwania.

·          Rodzice powinni zachować równowagę pomiędzy rozsądnym, naturalnym niepokojem o bezpieczeństwo dziecka i własnymi lękami.

·          Zmiana w relacjach z rodzicami na rzecz rozwoju relacji z rówieśnikami.

·          Rodzic ma szansę na zaprzyjaźnienie się z dzieckiem i poszukiwanie nowych wspólnych pól zainteresowań i obszarów bycia razem.

·          Oddalanie się

·          Większość nastolatków nadal czuje się w pozytywny sposób związana z domem i liczy na emocjonalne wsparcie, dobrą wolę i aprobatę rodziców.

·          Rodzina w dalszym ciągu ma dla nastolatka zasadnicze znaczenie.

·          Przejmowanie się sprawami dzieci oraz ich nadzorowanie jest sprawą niezwykle istotną.

Wsparcie emocjonalne jest niezwykle ważne, ponieważ nastolatek musi poradzić sobie z wieloma zmianami:

·          w obrazie własnego ciała,

·          z aktywnością hormonalną,

·          oraz z wszelkimi wyzwaniami.

Rozdarcie między dwoma światami – rodziców i rówieśników – jest powszechne.

Zrozumienie adaolescsencji może być pożyteczne, ponieważ pozwala obalić niektóre popularne mity.

Poważnych problemów psychicznych doświadcza około 10 – 15% nastolatków.

Ryzykowne działania nastolatków niosą za sobą różne zagrożenia oraz sankcje karne, które mogą być długotrwałe, nieodwracalne, a czasem zagrażające życiu.

Eksperymentowanie na tym etapie może pociągać poważne konsekwencje.

Co warunkuje prawidłowy rozwój?

·          Samoświadomość

·          Samokontrola

·          Odkrywanie samego siebie

·          Poczucie skuteczności

·          Poczucie własnej wartości

·          Postrzeganie samego siebie.

Rozwój poznawczy

·          Nastolatki potrafią stawiać hipotezy i dzięki umiejętności dedukcji przewidywać konsekwencje.

·          Posługują się swobodnie wzbogaconym językiem i próbują go w dyskusjach z dorosłymi.

·          Ich idealizm może prowokować do niemiłych komentarzy na temat opinii dorosłych.

Obraz własnego ciała i samego siebie

·          Zachodzące w tym okresie zmiany – fizyczne, fizjologiczne i umysłowe – przekształcają dziecko w osobę dorosłą.

·          Każdy z nas ma JA realne oraz idealne.

·          Jeśli między wyobrażeniem nastolatka na temat samego siebie a jego obrazem idealnym istnieje wielka różnica, jest prawdopodobne, że zacznie on odczuwać lęk i stanie się nadwrażliwy.

Zmiany hormonalne

·          Fizjologiczne zmiany rozwojowe związane z gruczołami wydzielania dokrewnego, które zwłaszcza wpływają na funkcjonowanie seksualne.

·          Przed pokwitaniem przewaga hormonu płci własnej jest minimalna.

·          Rozwój zachowań seksualnych

·          Zmiany hormonalne przynoszą ze sobą zmiany w zachowaniu.

·          Nastolatki muszą radzić sobie z dramatycznym wzrostem świadomości oraz zwiększonym podnieceniem seksualnym.

·          Dorośli muszą reagować na zwiększoną, częściowo przez hormony, asertywność!

·          Rodzice obawiają się, że nastolatki mogą zostać skrzywdzone lub wykorzystane, jeśli zbyt wcześnie zaangażują się w związki seksualne, zanim dojrzeją emocjonalnie.
 

Przeszkody wieku dorastania:

·          seksualność,

·          nowe związki,

·          zmiana ciała,

·          postrzeganie siebie samego,

·          niezależność,

·          kształtowanie się tożsamości nie pojawiają się jednocześnie – dzieje się to wszystko w okresie co najmniej 6 lat.

·          Dzieci wnoszą własną siłę i swoje pozytywne cechy w życie dojrzałe.

·          Nie tracą nagle tego, co pielęgnowali rodzice.

·          Rozwijają w sobie zdolności: intelektualne, społeczne i emocjonalne.

·          Kształtowanie się tożsamości

Kryzys poczucia tożsamości wywołuje różne symptomy stresu:

·          poczucie lęku,

·          depresję,

·          frustrację,

·          konfliktowość,

·          postawy obronne.

Większość nastolatków doświadcza pozytywnego rozwoju tożsamości.

Osiągnięcie poczucia tożsamości – polega na ukształtowaniu silnego, spójnego systemu wartości oraz „zdrowym” przystosowaniu do świata wypełnionego przez znaczące związki z ludźmi, pracę oraz zajęcia w czasie wolnym.

Zamach na potrzeby

·          Niezależność manifestowana jest poprzez silniejsze związanie się z grupą, łamanie norm.

·          Próba sił obu stron może doprowadzić do ukształtowania się tożsamości negatywnej.

·          W pewnych sytuacjach osoby, którym zależy na dobru dziecka, mogą swoim postępowaniem przyczynić się do zaburzenia jego rozwoju.

Jest to jednak najbardziej skrajny scenariusz!

Tożsamość negatywna jako forma adaptacji

·          W niekorzystnych warunkach rozwoju może dojść do rozwiązania kryzysu tożsamości poprzez przyjęcie tzw. tożsamości negatywnej. 

·          Polega ona na identyfikacji z tymi rolami, które do tej pory przedstawiane były jako niepożądane lub niebezpieczne.

Tożsamość negatywna wyraża się buntem w następujących obszarach:
 

·          sposób myślenia o sobie i otaczającej rzeczywistości,

·          sposób ujawniania emocji,

·          sposób wytyczania celów,

·          hierarchia wartości,

·          struktura potrzeb,

·          sposób kreowania siebie i miejsca swego istnienia oraz zachowania.

BUNT

·          Zadaniem buntu jest jawne i zaplanowane dawanie wyrazu swojego sprzeciwu wobec rzeczywistości.

·          Przedmiotem buntu stać się może np. autorytarnie narzucona forma wychowania.

·          Odwet dotyczyć może wzmożonej czy też drobiazgowej kontroli rodziców, ich wygórowanych wymagań.

·          Młody człowiek ma poczucie zniewolenia, braku autonomii i ograniczenia w ważnych dla niego kwestiach.

Wyniki procesu socjalizacji

Bunt związany z przyjęciem tożsamości negatywnej jest formą rozładowania wewnętrznego napięcia, powodowanego brakiem oparcia w sobie i innych.

Wskaźniki nieprzystosowania:

·          Działania będące przejawem opozycji wobec autorytetu dorosłych,

·          Działania, których celem jest redukcja lęku, frustracji, czy też niemożnością spełnienia oczekiwań rodziców,

·          Działania zapewniające uzyskanie przynależności do grupy rówieśniczej lub też identyfikację z nią;

·          Działania, których celem jest zademonstrowanie sobie i innym osobom znaczącym ważnych atrybutów własnej tożsamości.

·          Jakie mogą wystąpić zagrożenia dla rozwoju?

·          Potężny konformizm wobec wartości i zachowań rówieśników – mogą angażować się w czynności niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia i antyspołeczne.

·          U rodziców i wychowawców takie zachowania wywołują potrzebę ochrony dziecka i powstrzymywania go przed popełnianiem głupstw.

·          Miewają poczucie krzywdy, że ich system wartości został odrzucony.

·          Dorośli podejmują próby zmuszania dziecka do odwrócenia się od nowych wzorców.

·          Zaczynają stawiać bardzo surowe zakazy.

·          Takie zachowania dorosłych nastolatki traktują bardzo emocjonalnie – jako zamach na ich nowo odkrytą potrzebę bycia sobą i niezależności.

Zamęt tożsamościowy

·          Nastolatek nie nauczył się dokonywać wyborów, nie dostrzega żadnych opcji.

·          Jednostka gubi się w różnych wyobrażeniach na swój temat i popada w stagnację.

·          Nie podejmuje żadnej aktywności poza np. oglądaniem TV lub siedzenia przy komputerze.

·          Decyzje podejmuje chaotycznie i pochopnie.

·          Taki stan może trwać latami, jeśli człowiek nie dostrzega niczego, w co warto się zaangażować.

Profil dzieci wykazujących zaburzenia aspołeczne

·          Dzieci w miarę ...