TEOLOGIA FUNDAMENTALNA
Semestr I i II
Teologia fundamentalna stanowi podstawę dla teologii, w ogóle. Podstawową nauką o teologii. Nauka ta ma charakter źródłowy. Jest przedmiotem , który systematyzuje zagadnienia z zakresu teologii. Należy zatem do teologii systematycznej.
Teologia to nauka i jako nauka posiada przedmiot (dawniej przedmiot materialny) , cel i zadania (dawniej przedmiot formalny). Cel – coś stałego, związanego z daną dziedziną wiedzy, winien być niezmienny. Zadania mogą się zmieniać. Nauka posiada też metodę.
PRZEDMIOT CEL ZADANIA METODA
NAUKA
( krytyczna refleksja nad rzeczywistością)
Żadna nauka nie jest do końca pewna i nieweryfikowalna. Nawet w tak pewnej nauce jak matematyka istnieje wiele aksjomatów.
Teologia to nie tylko „nauka o Bogu”, to też nauka, zajmująca się bardziej relacja człowieka do Boga, człowieka do człowieka. Teologia bardziej koncentruje się wokół człowieka.
Teologia to krytyczne spojrzenie na Objawienie.
NAUKA TEOLOGICZNA
ŹRÓDŁA TEOLOGIA TEOLOGIA
TEOLOGICZNE SYSTEMATYCZNA PRAKTYCZNA
(Biblia, Tradycja, Patrystyka,
H. Koś.)
TEOLOGIA TEOLOGIA TEOLOGIA
FUNDAMENTALNA DOGMATYCZNA MORALANA
Teologia systematyczna czerpie i systematyzuje źródła.
TEOLOGIA SYSTEMATYCZNA
T. FUNDAMENTALNA T.DOGMATYCZNA T.MORALNA
(pyta czy dany akt jest ( systematyzacja źródeł,
wiarygodny) pod względem etycznych zachowań czł.)
Teologia praktyczna – dawanie różnych wskazań dot. Życia poprzez teologię systematyczną. Teologia, liturgia, katechetyka, teologia modlitwy, teologia pastoralna, homiletyka.
Teologia fund. Należy do teol. systematycznej, stojącej u podstaw teologii. Teologia ma charakter jednorodny.
Nauka o religii stanowiła w dawnej teologii fundamentalnej ogólny wstęp do danej dyscypliny wiedzy. Uzasadniała istotę religii.
Dziś uważa się , że religiologia nie może być wstępem do teol. Fund. Religiologia z jednej strony stanowi podstawę , a z drugiej korzysta z teologii ( metoda teologiczna )
Teol. Fund. Ma dwa punkty badań:
- chrystologię fund.
- eklezjologię fund.
Na bazie tego można podać definicję ( wg Kopeć ):
Teologia fundamentalna – jest to nauka, która ma za zadanie uzasadnić fakt objawienia chrześcijańskiego dokonanego w Chrystusie oraz fakt przekazywania tego Objawienia przez społeczność religijną założoną w tym celu przez Chrystusa.
Istnieje związek między tymi typami. Stanowi do postać Jezusa Chrystusa.
Dawniej używano nazw:
- wprowadzenie do teologii
- propedeutyka teol.
- Teol. Filozoficzna
- Dogmatyka ogólna
- Apologetyka
- Encyklopedia teol.
Za ojca teologii fund. Uważa się Jana Nepomucena Ehrilih. W 1859 napisał książkę Teologia Fundamentalna. Opracował status t. Fund., zarys, dziedzinę. Wg niego ta nauka jest wstępem do teol. Dogmatycznej. Celem jest dowodzenie boskiej natury religii ( ma ona źródło w Bogu ).
Niektórzy, próbują utożsamić teol. Funda. Z apologetyką, twierdząc, że jest to ta sama dziedzina wiedzy.
Apologia – apologeta
Apologetyka – apologetyk
Jest tak, że współcześni, autorzy wola używać nazwy teologia fund.
Daje się tą nazwę ponieważ:
- zajmuje się ona faktem objawienia (cześć teologii)
- zajmuje się wiarygodnością objawienia ( wiarygodność to przymiot wiary)
- przy badaniu wiarygodności potrzebna jest metoda krytyczno-synkretyczna oraz dziedzina wiary
- dyscyplina ta opracowuje kategorie semantyczne, wyjaśnia pojęcia ( np. co to jest cud)
Nie ma napięcia między t. Fund. A apologetyka. Mogą istnieć obie dziedziny.
Apologetyka od strony rozumu wyjaśnia problematykę objawienia.
Teologia fund. Od strony wiary ( od strony rozumu także)
Apologetyka może być nauką skierowana do niewierzących a teol. Fund. Jest krytyczną refleksja człowieka wierzącego nad prawdami wiary.
Cel teologii fundamentalnej
Celem jest coś stałego, związanego z dana nauka. Zadania są różne i mogą się zmieniać. Cel pozostaje stały. Większość teologów fundamentalnych stwierdza, że celem teol. Fund. Jest badanie wiarygodności Objawienia Bożego i badania prawdziwości Boskiego pochodzenia religii chrześcijańskiej.
Wiarygodność może być ukryta w rozumie, może się mieścić w uczuciach, emocjach.
Dziś wiarygodność ujmuje się wieloaspektowo:
-semiotycznie
-personalistycznie
-aksjologicznie itp.
Naukę humanistyczną musimy przyjmować wiarygodnie a nie pewnie.
Wiarygodność semiotyczna
Mazure opisał wiarygodność na podstawie cudu. Struktura cudu jest dwuelementowa:
- element widzialny – spektakularność wydarzenia, to wszystko, co jest widzialne
- element niewidzialny, treściowy, istotny – najważniejszy. Jest to wiarygodność semiotyczna, gdy ma miejsce analiza tego, co zewnętrzne w porównaniu z elementem treściowym Element treściowy potwierdza cud. Musi być współgranie obu elementów wraz z podanymi kryteriami.
Wiarygodność transcendentalna-antopologiczna
Karl Rahner – w człowieku występują racjonalne podstawy wiary, aprioryczne wartości, które są w człowieku. Dotyczą one także wiary. Akt wiary składa się z elementów apriorycznych. Akt wiary jest źródłem wiarygodności.
Zadania teologii fundamentalnej
Zadania mogą się zmieniać. Są zadania wobec teologii i zadania poza teologią.
Zadania wobec teologii:
- przedmiotowe, budowanie podstaw dla teologii
Teologia jest dziedziną niezależną choć korzysta też z innych nauk . Badania opiera o podstawę – wywód fundamentalny, badający Objawienie Boże czy faktycznie istnieje
- wypracowuje dla teologii podstawowe pojęcia, kategorie lingwistyczne ( cud, biskup); trzeba przejść od języka filozoficznego;
- wypracowania podstaw dla wielu typów teologii ( teologia kontekstualna, teologia polityczna);
zadania pozateologiczne:
- zadania ekumeniczne – zbliżanie Kościołów rozdzielonych (wymiar ekumeniczny jest zadaniem całej teologii, a nie tylko fundamentalnej)
- zadania dialogiczne – prowadzić dialog nawet z niewierzącymi; teologia fundamentalna może argumentować na bazie filozoficznej, z poziomu rozumu;
- zadanie obronne – ma ułatwić człowiekowi w dojściu do wiary; obronne – pozytywny wykład;
Metoda teologii fundamentalnej
Metoda to dający się systematycznie stosować myślowy dobór elementarnych czynności zmierzających do osiągnięcia ekonomicznego celu ( def. Wg Kamińskiego )
METODA
PRZEDMIOTOWA PODMIOTOWA
Metoda podmiotowa – analiza człowieka, jego egzystencji:
- metoda egzystencjalna – metoda z uzasadnieniem życiowym, analiza życia człowieka, jego relacje;
- metoda transcendentalna – antropologiczna ( Rahner)
- metoda fenomenologiczna
Metoda przedmiotowa – za punkt wyjścia bierze wszystko co poza człowiekiem:
- metoda historyczno-syntetyczna – na podstawie świadectw chrześcijańskich, wskazuje, że świadomość swojej misji a znaki, cuda założył kościół i jest w nim obecny od paruzji; jest często stosowana;
- metoda eklezjologiczna, wstępująca – Bóg wstąpił w postaci znaków; ukazanie przez analizę rzeczywistości kościoła różnych znaków ( cuda, heroizm życia człowieka, Kościoła, stałość, trwałość); na bazie tych elementów ukazuje się Boga. Jeśli wykaże się transcendentny charakter kościoła wnioskuje się o założycielu Kościoła Jezusie, że jest bogiem.
- Metoda historio-zbawcza- obejmuje trzy wymiary (etapy):
· metoda historyczno-empiryczna – ustala główne etapy historii zbawienia;
· metoda historyczno-krytyczna – ustala fakty jako wydarzenia związane z historią zbawienia;
· metoda historyczno-teologiczna – ustala, wniosek dotyczący eschatologicznych wymiarów interpretacji w/w faktów;
Przedmiot teologii fundamentalnej
Przedmiotem jest fakt objawienia Bożego, które dokonało się w historii (życie Jezusa) i jego trwanie w kościele.
Historia teologii fundamentalnej
Jan Nepomucen Eherlih 1859 – apologetyka (wstęp do teologii dogmatycznej). Ambroży Gardier zbudował dziedzinę wiedzy, którą nazwał apologetyka. Chodziło o rozumną wiarygodność dogmatu katolickiego. XVII – XVIII w. B.Pascal, M.Blondel opracowali apologetykę immanentną. Bardzo mocno odwoływali się do sfery wolitywnej. Na początku XX w. Zauważono, że oba skrajne pojęcia (rozumowe i wolitywne) są niewłaściwe. Pojawia się personalistyczne odniesienie do wiary. Eugeniusz Mazure – wprowadził apologetykę znaku.
W Polsce Wincenty Kwiatkowski – apologetyka totalna (połączenie rozumowej i immanentnej), jest to aspekt religioznawczy, żeby zobaczyć, jak Bóg się objawił, trzeba zbadać wszystkie religie i ocenić, w której najbardziej objawił się Bóg. Kwiatkowski zmienił tą tezę, że wystarczy zbadać jedna religię, w której Bóg objawił się w pełni, to nie trzeba badać już innych. Ta religia jest wiarygodna. Współcześnie uprawia się teologię w wymiarze personalistycznym. Zawiera on klasyczny model, który polega na badaniu źródeł biblijnych (apologia Jezusa), badaniu prawdziwości osoby Jezusa, jego czynów i mów. Bada się świadomość ówczesnych ludzi, chrześcijan, prezbiterów. Bada się pierwszy Kościół, jego dalszy rozwój.
Świadectwa chrześcijan współczesnych Jezusowi, pisma ewangelijne nie opisują wszystkiego, nie są one biografią życia Jezusa. Pisma Ewangelijne są dokumentem z życia Jezusa z punktu widzenia ucznia:
Ewangelijny – dotyczy Pisma Świętego, wypływa wprost z Ewangelii, wzięte z Biblii bez kontekstu życia;
Ewangeliczne – wzięte z Biblii i odwołujące się do życia, są z życiem ściśle związane.
Uczniowie poprzez te pisma przekazują nam nie tylko wiadomości o Jezusie, ale wiarę („...to piszemy abyście uwierzyli... 1J 1”). Zasługą ewangelistów jest to, że uświadomili sobie kim jest Jezus. Dlatego nie napisali o Nim tylko kroniki. Pragną przezwyciężyć niewiedzę i niewiarę czytelnika. ewangelie nie są pismami apologetycznymi, nie są szczegółową historią o tamtych czasach, są pismami misyjnymi.
Historia, nie przeważa w Piśmie świętym, jest tłem wydarzeń zbawczych; uwiarygodnia te wydarzenia. Ewangelie mają wznowić (wcześniej wzbudzić) wiarę. Pojawiają się pytania:
· czy ewangelie zawierają opis obiektywny postaci Jezusa? Czy historia, proces ich kształtowania nie wpłynął na kształt dzisiejszej Ewangelii?
Te pytania podjął, w XVII w. Reinmarus, pozytywistyczny sposób myślenia powoduje, że pojawiają się tendencje do sprawdzania zagadnień, które do tej pory były sprawdzone i uznawane za oczywiste. Reinmarus twierdził, że Jezus jest żydowskim mesjaszem politycznym, który miał zbudować ziemskie królestwo izraelskie. Jezus został odarty z charakteru nadprzyrodzonego. Ten charakter nadprzyrodzony nadali Mu uczniowie, którzy „zrobili” z Niego Syna Bożego. Jezus historii a Chrystus stworzony przez uczniów.
Wiek XVIII i XIX przynoszą dalsze odpowiedzi na te pytania. Odpowiedzi te oscylowały pomiędzy agnostycyzmem a historycyzmem.
· do pogłębienia tego problemu przyczyniła się nowa metoda, badania nad ewangeliami forgeschichte (historia form), której początek dał K. Schmidt. Napisał on dzieło „Die Ramen, geschichte Jezu”. Twierdził on, że przed ewangelią stoją jednostki literackie przekazywane ustnie. Przekazywanie ustne nie uwzględnia typologii, ani chronologii. Uczniowie połączyli te jednostki. Stworzone o Jezusie w ewangelii ma charakter nie historyczny, ale religijny.
· Kolejny autor podejmujący ten problem to M. Dibelius „Die Formgeschichte Evangelium”; twierdzi on, że aby dotrzeć do historii ewangelii trzeba dotrzeć do historii tradycji ustnej. Chcąc dokładnie określić rodzaj literacki poszczególnych elementów tradycji Dibelius zestawił formy żydowskie i greckie. Materiał ewangelijny odznacza się anonimowością, zaniedbaniem chronologii, typologii, służą wspólnocie. Wspólnota ma charakter twórczy. Zatem początkiem ewangelii nie jest Jezus, ale wspólnota pierwszych chrześcijan. To ona stworzyła sobie obraz mesjasza.
...
HelenaK